بهترین رنگ بر های صنعتی کدامند؟

رنگ برهای صنعتی یکی از مواد اصلی برای پاکسازی سطوح مختلف از باقیمانده انواع رنگ‌ ها هستند. این مواد که در بیشتر موارد از ترکیبات شیمیایی تشکیل شده‌ اند، با توجه به نوع سطح، ملاحظات ایمنی و قدرت رنگبری برای پاک کردن لایه‌ های نازک تا ضخیم رنگ استفاده می‌ شوند. استون، تولوئن، زایلن و هیدروکسید سدیم از رایج‌ترین رنگ برهای صنعتی هستند که برای خرید آن‌ها توجه به جنس سطح و مشاوره با شرکت تامین‌ کننده بسیار اهمیت دارد. در این مطلب، بعد از بررسی دسته‌ بندی‌ های کلی انواع رنگ بر های صنعتی، پرکاربردترین آن‌ ها را از لحاظ ویژگی‌ ها و قدرت پاک‌کنندگی با یکدیگر مقایسه می‌ کنیم.

همچنین بخوانید:

♣ حلال های هیدروکربنی صنعتی کدامند؟

♣ انواع حلال های پاک کننده نفتی

رنگ بر صنعتی چیست؟

رنگبرهای صنعتی دسته‌ای از مواد شیمیایی یا زیستی هستند که با شکستن پیوند میان رنگ و سطح زیرین آن باعث می‌شوند که رنگ به راحتی از روی سطح جدا شود. این مواد نقش مهمی در بازسازی، نوسازی و نگهداری انواع مصالح و سطوح مانند چوب، فلز، آجر و سنگ دارند. انواع مختلفی از رنگبرهای صنعتی با توجه به ترکیب شیمیایی و ساختار سطح مورد استفاده قرار می‌گیرند و انتخاب مناسب ترین نوع که علاوه بر پاک‌کنندگی قوی، کمترین آسیب را به سطح برساند، بسیار اهمیت دارد.

انواع رنگ بر صنعتی

رنگبرهای صنعتی با توجه به ماده شیمیایی موثر در ترکیب آن‌ها به سه دسته کلی زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:

الف) رنگ برهای پایه حلال‌

این دسته رنگبرهای یکی از رایج‌ترین انواع حلال‌های صنعتی هستند که با ضعیف کردن پیوند شیمیایی میان پوشش رنگی و سطح زیرین، باعث می‌شوند که رنگ به شکل حبابدار از سطح بلند شود. متداول‌ترین ماده موثر مورد استفاده در تولید رنگبرهای پایه حلال متیلن کلراید، تولوئن، استون، الکل و کتون است. اما در دستورالعمل‌های جدید برخی کشورها، به‌دلیل خطرات جدی متیلن کلراید در سلامتی استفاده از این ماده ممنوع است و بسیاری از شرکت‌ها ترکیبات جایگزین مانند NMP  (ان-متیل-۲-پیرولیدون) همراه با دی بیسیک استرها را به‌کار می‌برند. البته سایر ترکیبات مانند الکل، تولوئن و استون نیز با توجه به اشتعال‌پذیری بالای خود و تبخیر سریع در محیط‌های صنعتی سرپوشیده باید با رعایت مسائل ایمنی مصرف شوند.

ب) رنگ برهای قلیایی

این دسته رنگبرها با تجزیه شیمیایی ساختار رنگ، آن‌را از روی سطح پاک می‌کنند. این مواد PH بسیار بالایی حدود ۱۳ تا ۱۴ دارند و ماده اصلی آن‌ها معمولا هیدروکسید سدیم (NaOH) یا پتاسیم هیدروکسید (KOH) است که بعد از واکنش با ترکیبات روغنی رنگ روی سطح باعث تجزیه آن می‌شوند. هنگام استفاده از این نوع رنگبرها باید از تماس مستقیم آن با پوست بدن جلوگیری کرد تا سوختگی شدید ایجاد نشود. رنگبرهای قلیایی به الیاف سلولزی چوب آسیب می‌زنند و حتی می‌توانند باعث تخریب دائمی آن شوند. بنابراین برای جلوگیری از تغییر رنگ و پوسیدگی چوب، نباید از این دسته رنگبر روی سطوح چوبی استفاده کرد.

ج) رنگ برهای زیستی

این دسته که به رنگبرهای زیستی هم معروف هستند، با هدف کاهش تاثیرات زیست محیطی سایر رنگبرهای شیمیایی تولید می‌شوند. مواد اولیه تشکیل‌دهنده آن‌ها از مواد طبیعی گیاهی است و شامل ترپن‌ ها، مواد استخراج شده از مرکبات، اسید لاکتیک، استخراج شده از قند ذرت، دی متیل سولفوکساید، استخراج شده از پالپ چوب و ضایعات صنعت کاغذسازی و روغن سویا هستند. البته با وجود طبیعی بودن ترکیبات رنگبرهای زیستی، برخی از آن‌ها می‌توانند باعث تحریک پوست شوند.

پرکاربردترین رنگ برهای صنعتی شیمیایی کدامند؟

رنگبرهای صنعتی مختلفی با توجه به نوع کاربرد آن در بازار عرضه می‌شوند. اما در این میان مصرف شش رنگ بر صنعتی شیمیایی زیر متداول‌تر است:

1. استون (C₃H₆O): حلال پایه آب با بوی تند و تبخیر سریع که به‌خصوص برای پاک کردن رنگ از سطوح فلزی و تجهیزات صنایع غذایی یا دارویی استفاده می‌کنند. حلالیت بالا، قدر مناسب و ایمنی نسبی استون، آن‌را به گزینه‌های محبوب در صنعت برای پاکسازی رنگ تبدیل کرده است.
2. زایلن (C₈H₁₀): این رنگبر پایه آب با قدرت پاک‌کنندگی بالا طیف وسیعی از ترکیبات از جمله رنگ و اپوکسی خشک شده را در صنعت پاک می‌کند. هنگام استفاده از این ماده تهویه مناسب و تجهیزات محافظ ایمنی باید رعایت شود.
3. تولوئن (C₇H₈): از لحاظ ترکیب شیمیایی، این ماده با زایلن بسیار مشابه لست و به‌خصوص در صنایع نفتی یکی از رنگبرهای اصلی است. قدرت حل‌کنندگی بالا و تبخیر مناسب تولوئن را به یکی از پرکاربردترین حلال‌های صنعتی در جهان تبدیل کرده است.
4. متیلن کلراید (CH₂CL₂): این ماده که به دی کلرو متان یا (DCM) هم معروف است، یکی از رنگبرهای صنعتی قوی است که سرعت عملکرد بالایی دارد. اما با توجه به خطرات جدی آن بر سلامتی در بیسلری از کشورهای اروپایی و آمریکا ممنوع است. هنگام مصرف، تهویه قوی و تجهیزات ایمنی لازم مانند ماسک فیلتردار حتما باید استفاده شود.
5. هیدروکسید سدیم (NAOH): رنگبر قوی قلیایی که به‌خصوص برای پاکسازی رنگ‌های روغنی و آلکیدی مناسب است. از این رنگبر برای سطوح فلزی و بتن بیشتر استفاده می‌شود.
6. مونواتانول آمین (HOCH₂CH₂NH₂): یکی از رنگبرهای قلیایی قوی که در ترکیب خود هیدروکسید سدیم دارد. با توجه به قدرت حلالیت آن بیشتر برای پاک کردن رنگ از سطوح فلزی و بتن مناسب است.

مقایسه انواع رنگ برهای صنعتی از نظر قدرت پاک‌کنندگی و ایمنی

هر چند انتخاب بهترین رنگبر نیاز به بررسی دقیق کارشناسی و مشاوره با تامین‌کننده رنگبر در مورد میزان غلظت مناسب آن دارد، اما توجه به ویژگی‌های پرکاربردترین رنگ برهای شیمیایی راهنمای اولیه خوبی برای خرید است.

در جدول زیر مقایسه‌ای خلاصه در این مورد داریم:

تفاوت استون و تینر در پاک کردن رنگ

هر چند استون و تینر هر دو به‌عنوان حلال رنگ شناخته می‌ شوند، اما ویژگی و کاربری آن‌ها تفاوت دارد. استون رنگ بر صنعتی است که به‌صورت خاص برای پاک کردن رنگ از سطوح مختلف استفاده می‌شود، درحالی‌که انواع تینر با توجه به نوع خود برای رقیق کردن رنگ و پاک کردن ابزارها به‌کار می‌روند. این دو ماده قابل جایگزینی از لحاظ نوع کاربری نیستند و از لحاظ ترکیب شیمایی تفاوت‌های زیر را دارند:

• استون یک رنگ بر صنعتی پایه حلال با ترکیب شیمیایی کتون است. اما انواع تینر رنگ در دسته حلال‌های وایت اسپریت (مینرال اسپریت)، ترپانتین و نفتا قرار می‌گیرند.
• استون بوی مشخص و قوی دارد، در حالی‌که بوی تینر رنگ با توجه به نوع آن متفاوت است.
• استون حلالیت بالایی در آب دارد، اما برخی از انواع تینرهای رنگ مانند نوع وایت اسپریت در آب حل نمی‌شوند.

با توجه به این تفاوت‌ها، استون به‌دلیل سرعت بالای تبخیر و قدرت حلالیت مناسب خود برای پاک کردن رنگ از سطوح استفاده می‌شود. اما تینر رنگ به عنوان رقیق‌کننده رنگ‌های روغنی و وارنیش‌ استفاده می‌شوند.

نحوه انتخاب مناسب‌ترین رنگ بر صنعتی

انتخاب مایع رنگ بر صنعتی مناسب به جنس سطح رنگ شده، نوع رنگ و کاربری سطح بستگی دارد. معمولا هر دسته‌بندی از رنگبرهای صنعتی را بعد از ارزیابی کامل مطابق این موارد، با غلظت مشخص استفاده می‌کنند. به‌طور کلی رنگ بر های پایه حلال کارایی چندانی در حذف لایه‌های ضخیم و چند لایه رنگ ندارند و استفاده از آن‌ها کمی دشوارتر است. با این حال نوع قلیایی برای لایه‌های ضخیم‌تر رنگ بسیار ایده‌ آل هستند و به‌دلیل چسبندگی مناسب به رنگ برای سطوح با طرح‌ های برجسته و ناهموار مناسب‌ ترند. اما از آنجا که PH بالایی دارند، باعث آسیب سطوح چوبی، لکه‌ دار شدن یا سوختن آن می‌ شوند.

انواع رنگ برهای زیستی هم در مواردی که رعایت الزامات زیست محیطی برای پاک کردن رنگ اهمیت دارد، مورد استفاده قرار می‌ گیرند. بیشترین کاربرد این نوع رنگبرها برای پاکسازی قطعات با روکش‌ های حساس، سطوح آجری یا سنگی بناهای تاریخی و تجهیزات صنایع دارویی و غذایی است.

کلام آخر:

انتخاب بهترین رنگ بر صنعتی بستگی به مجموعه‌ای از عوامل مختلف مانند ضخامت رنگ، جنس سطح، قدرت پاک‌کنندگی و در نهایت غلظت مناسب حلال رنگ دارد. در میان انواع پرکاربرد رنگ برها، تولوئن، زایلن و استون برای سطوح صاف و غیر متخلخل بیشتر استفاده می‌ شوند. در مقابل، در سطوح متخلخل نیز مصرف رنگ بر های قلیایی و متیلن کلراید پیشنهاد اول است. صنایع آرال شیمی تولید کننده محصولات حلال 040 و حلال 050، است. اگرچه، این ها انواع حلال های غیرقطبی بر پایه زایلن و تولوئن هستند، اما در دسته حلال های هیدروکربنی قرار می گیرند و برای از بین بردن انواع رسوبات روغنی و هیدروکربنی در صنعت نفت و گاز بکار می روند.