چگونه تانک های ذخیره و خطوط انتقال شیر را ضد عفونی کنیم؟

در صنعت تولید لبنیات بهداشت در همه چیز از تانک‎های ذخیرو و انتقال تا خطوط تولید بسیار مهم است. شیر خام با داشتن موادی مانند پروتئین، چربی و قند بیش از مواد دیگر مستعد رشد میکروب و باکتری است و هرگونه کوتاهی در بهداشت، باعث بروز مشکلات جدی در آن و کیفیت محصولات خواهد شد. عدم رعایت بهداشت و ضدعفونی تانک‏های ذخیره شیر می‎تواند باعث بروز مشکلاتی مانند فساد سریع شیر، کاهش کیفیت آن و ایجاد خطرات بهداشتی برای مصرف کنندگان شود. در این مطلب با ما همراه شوید تا به طور کامل با اصول بهداشت در تانک های ذخیره شیر آشنا شویم.

همچنین بخوانید:

♣ کاربرد ضدعفونی‌کننده‌های حاوی اکسیژن فعال در صنایع لبنی

♣ حذف و پیشگیری از تشکیل بیوفیلم در فرآورده های لبنی با پراستیک اسید

تانک‎های ذخیره و انتقال شیر چیست؟

تانک‎های ذخیره و انتقال شیر مخازنی هستند که شیر خام بعد از دوشیده شدن و جمع شدن از دامداری‎ها در آن نگه‎داری میشود. تانک‎ها با توجه به ظرفیت و ویژگی‎هایی که دارند به انواع مختلف ثابت و قابل حمل دسته بندی میشوند. انتخاب تانک مناسب اهمیت بسیار زیادی دارد، چرا که تانک نامناسب با عدم رعایت بهداشت زمینه را برای رشد باکتری‎ها فراهم میکند. تانک‎ها انواع، جنس، ظرفیت و قابلیت ‏های متفاوتی داشته و هر کارخانه دار باید با توجه به نیاز خود مناسب‏ ترین تانک را انتخاب کند. کوتاهی در بهداشت تانک ذخیره و انتقال شیر باعث فساد شیر و ضررهای اقتصادی زیادی خواهد شد.

نکات مهم در انتخاب تانک شیر

برای انتخاب یا طراحی تانک ذخیره و انتقال شیر باید به موضوعات مهمی توجه شود. تانک‎ها و سیستم‎های خنک کننده شیر باید از جنس ضد زنگ و با سطح داخلی بسیار صاف انتخاب شوند. همچنین تانکی را انتخاب کنید که بتوان به راحتی همه بخش‎های آن را شست و فاقد نقطه کور باشد. دریچه‎های مخزن قابل شست و شو باشند. لوله‎ها و اتصالات آن از نوع استاندارد و قابل جدا کردن باشند، زیرا در این حالت به راحتی می‎توان کوچک‏ترین ذرات باقی مانده شیر را از مخزن پاک کرد. البته سیستم‎های شست وشوی CIP مدرن امکان تمیزیکاری سریع و بدون باز کردن اجزا را نیز فراهم می‎کنند.

اگر از همان ابتدا در انتخاب تانک شیر موارد لازم را در نظر بگیرید، نیمی از راه حفظ بهداشت را پیمودید. مخازن مدرن شیر این روزها بیشتر از مخازن دیگر مورد استفاده قرار میگیرند. این مخازن را معمولا از جنس فلز ضد زنگ می سازند و سطحی کاملا صاف و بدون درز دارند. این مخازن مجهز به سیستم‏های خنک کننده داخلی هستند و CIP امکان شست و شوی کامل بدون باز کردن را به انها می دهد. این تانک‎ها همچنین مجهز به سنسورهای دما و سطح است و شرایط نگه‏داری شیر را به خوبی کنترل می‎کنند.

زمان بندی مناسب تخلیه و شست وشوی تانک‎ها

زمان‌بندی مناسب برای تخلیه و شست‌وشوی تانک‌ها نقش بسیار مهمی در حفظ بهداشت مخازن شیر دارد. هر تانک باید پیش از ورود محموله جدید شیر، کاملاً تخلیه و بلافاصله شست‌وشو شود تا از باقی‌ماندن هرگونه شیر مانده جلوگیری شود؛ زیرا این باقی‌مانده‌ها محیطی ایده‌آل برای رشد و تکثیر باکتری‌ها ایجاد می‌کنند. تدوین یک برنامه‌ریزی منظم و دقیق برای تخلیه کامل، شست‌وشوی مرحله‌ای و ضدعفونی مخازن، تأثیر زیادی در کنترل بار میکروبی، افزایش کیفیت محصول نهایی و حفظ سلامت تجهیزات دارد.

مراحل شست و شوی استاندارد تانکر شیر

تانکهای نگهداری و انتقال شیر باید در چند مرحله شسته شوند. در جدول زیر، میتوانید مراحل شستشوی تانکر شیر را مشاهده کنید:

اهمیت دمای آب در مراحل مختلف شست و شو

دمای آب فاکتور بسیار مهم در مراحل مختلف شست و شو است و بر میزان کارایی شوینده تاثیر مستقیم دارد. اگر دمای آب به مقدار مناسب نرسیده باشد، حتی قوی‏ترین شوینده نیز قادر به جداسازی آلودگی‎های سخت و چسبیده به سطح نخواهد شد. همچنین دما باید به شکلی انتخاب شود که به تجهیزات آسیب نرساند. در مرحله اول معمولا از اب با دمای 30 تا 40 درجه سانتی گراد استفاده میشود. در مرحله دوم که دمای آب باید بالاتر و حدود 60 تا 70 درجه سانتی گراد باشد تا بتواند پروتئین‎ها و مواد معدنی سخت را از دیواره‎ها و کف جدا کند. شست و شوی اسیدی نیز به آب با دمای بین 45 تا 55 درجه نیاز دارد. استفاده از سنسوری‎های دما و ثبت و کنترل دقیق آن اثربخشی شست و شو را چندین برابر خواهد کرد.

خشک کردن و تخلیه کامل آب بعد از شست وشو

بعد از پایان مراحل شست و شو نباید تانک به حال خود گذاشته شود، چرا که باقی ماندن آب در مخزن محل مناسبی برای رشد باکتری‎ها و قارچ‎ها خواهد شد و کیفیت شیر به شکل قابل توجهی کاهش پیدا می‎کند. بنابراین بعد از شست وشو، تخلیه کامل آب از تانک بسیار مهم است. برای تخلیه کامل آب می‎توان از روش‎های مختلفی مانند هوای فشرده یا جریان هوای طبیعی استفاده کرد. در پایان نیز مخزن شیر را در محیطی با تهویه مناسب و جریان هوا قرار می‏دهند تا رطوبت باقی مانده تبخیر شود. برای اطمینان از نبود رطوبت لمس کردن دیواره‎ها تا حد زیادی کمک کننده خواهد بود. اهمیت انتخاب تانک مناسب و استاندارد، در این مرحله خود را نشان می‎دهد. زیرا اگر تانک هیچ نقطه کور یا زاویه ‏ای برای تجمع آب نداشته باشد، با خیال راحت مطمئن خواهید شد که به طور کامل تخلیه و خشک است.

استفاده از سیستم‎های CIP برای شست وشوی تخصصی تانک شیر

سیستم‎های CIP یکی از جدیدترین سیستم‎های شست‎وشوی تانکرها، مخازن و خطوط تولید لبنیات است. در این روش تانک‎ها بدون جداسازی قطعات در کوتاه‏ترین زمان ممکن و به خوبی شستشو و ضدعفونی میشوند. در این روش بعد از شست وشوی اولیه برای بیرون بردن آلودگی‎های درشت، از شوینده‏ های اسیدی و بازی برای از بین بردن انواع مختلف آلودگی میکروبی و باکتری استفاده می شود. این روش اثربخشی زیادی در بهداشت تانک ذخیره و انتقال شیر دارد.

انتخاب و نحوه استفاده از مواد شوینده مناسب

موضوع بسیار مهم دیگر در بهداشت مخازن نگه داری و انتقال شیر خام، انتخاب مناسب مواد شوینده و نحوه استفاده از آن‎ها است. برای ضدعفونی کردن این مخازن معمولا از سودسوز آور برای چربی زدایی، اسید فسفریک یا آب اکسیژنه برای از بین بردن رسوبات معدنی و از کلر یا پراکسید هیدروژن برای ضد عفونی کردن استفاده می‏شود. هر مواد شوینده دستورالعمل خاص خود را دارد. دمای آب، دوز مورد استفاده، زمان تماس با دیواره از جمله مواردی است که باید در دستورالعمل هر مواد شوینده به طور کامل رعایت شود.

بهداشت محیط اطراف تانک ها و خطوط انتقال

موضوع مهم دیگر در رعایت بهداشت مخازن انتقال شیر خام، بهداشت محیط اطراف تانک ها است. پاک سازی کف و سطوح اطراف تانک و جمع آوری ذرات شیر ریخته بسیار مهم است. اگر این شیرها، تمیز نشود، باعث جمع شدن حشرات دور مخزن می شود و احتمال ورود آن‎ها به مخزن افزایش پیدا می‎کند. همچنین مخزن باید دارای سیستم تهویه مناسب باشد تا ذرات گرد وغبار وارد آن نشوند. استفاده از توری ‏های محافظ روی پنجره و دریچه و نصب دستگاه ‏های دفع حشرات نیز به پاک سازی محیط اطراف تانک‎ها بسیار کمک می‎کند.

تجهیزات خنک کننده و نگه داری شیر

برای آن که شیر در مخزن در شرایط استاندارد حفظ شود، مخازن باید دارای تجهیزات استاندارد باشند. از مهم‎ترین این تجهیزات می‎توان به خنک کننده‎ها، مبدل ‏های حرارتی و پمپ‎های گردش آب سرد اشاره کرد. این تجهیزات کمک می‎کنند شیر در زمان کوتاهی دمای یکنواخت و مناسبی پیدا کند. بهترین دما برای نگه داری شیر حدود 4 درجه سانتی گراد است که توسط مبدل‎ها در مخزن ایجاد میشود. سیستم‎های خنک کننده مدرن سنسور دما و کنترل اتوماتیک نیز دارند تا شیر در بهترین شرایط نگه داری شود.

بازرسی دوره‎ای تانک‎ها و خطوط انتقال شیر

در صورت رعایت همه موارد بهداشتی باز هم احتمال ایجاد آلودگی وجود دارد. از اینرو بازرسی دوره‏ای تانک‎ها و خطوط انتقال شیر باعث میشود در صورت بروز هرگونه مشکل در کوتاه‏ترین زمان ممکن آن را رفع کرد. سلامت اتصالات، دریچه‏ ها، سنسورها و بدنه تانک باید در یک برنامه ریزی دوره‏ای مورد بازرسی قرار بگیرند. همچنین سیستم CIP نیز باید مورد نظارت قرار بگیرد تا مطمئن شوند همه چیز در این روش شست و شو کامل و دقیق است. دما و فشار مورد استفاده برای شست و شوی تانک در CIP در کارایی آن بسیار مهم است و باید به طور دوره‎ای ثبت و بررسی شود.

کلام آخر:

ضدعفونی صحیح تانک‌های ذخیره و خطوط انتقال شیر زمانی مؤثر خواهد بود که شست‌وشوی مرحله‌ای و اصولی شامل پاک‌سازی اولیه، شست‌وشوی قلیایی برای حذف رسوبات آلی، شست‌وشوی اسیدی برای برطرف‌کردن رسوبات معدنی و در پایان ضدعفونی نهایی با یک ماده مؤثر و ایمن انجام شود. استفاده از شوینده‌ قلیایی بدون کف CIP برای حذف چربی‌ها و پروتئین‌های چسبیده و شوینده‌ اسیدی بدون کف CIP برای کنترل رسوبات شیری مانند سنگ شیر، تضمین‌کننده حفظ بهداشت و افزایش دوام تجهیزات است. در مرحله نهایی، بهره‌گیری از ضدعفونی‌کننده‌های تخصصی مانند فوداسیب با پایه پراستیک اسید ۱۵٪ تولید صنایع آرال شیمی، به دلیل قدرت میکروب‌کشی بالا، تجزیه‌پذیری مناسب و عدم باقی‌ماندن ماده مضر روی تجهیزات، روشی مطمئن برای ایمنی میکروبی خطوط و تانک‌های ذخیره شیر محسوب می‌شود.