لکوز لنفوئیدی طیور چیست و چگونه می‎توان آن را کنترل کرد؟

یکی از بیماری‎های نسبتا رایج در پرندگان و طیور بیماری لکوز است. این بیماری ممکن است در نگاه اول کمی ترسناک به نظر برسد اما اطلاع از علائم، روند، روش ‏های تشخیص و درمان به رفع به این نگرانی تا حد زیادی کمک خواهد کرد. لکوز لنفوئیدی طیور یک بیماری ویروسی است که باعث ایجاد تومور در اندام ‏های داخلی مرغ میشود. بسیاری از سایت‏ های بین المللی معتبر دامپزشکی در دنیا این بیماری را یکی از بیماری‏ های قدیمی در صنعت طیور به شمار آورده‏ اند. بیماری لوکوز طیور می‏تواند عملکرد گله را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار داده و روی تولید یا رشد مرغ‏های گوشتی اثر منفی بگذارد. با ما همراه شوید تا در این مطلب به طور کامل با این بیماری آشنا شویم.

همچنین بخوانید:

♣ 10 بیماری شایع متابولیک طیور | علائم، علت، درمان

♣ بیماری مایکوپلاسما طیور | علائم، پیشگیری، درمان

بیماری لکوز چیست و چه انواعی دارد؟

بیماری لکوز طیور یک بیماری ویروسی و توموری است. این بیماری معمولا به صورت آرام و پنهانی پیشرفت کرده و به تدریج سیستم خون ساز و بافت‏ های لنفاوی پرنده را درگیر می‏کند. این ویروس سلول ‏های بدن را وادار به تکثیر غیر طبیعی می‏کند. این سلول‏های سرطانی رشد کرده و باعث کاهش تولید و ضعف عمومی خواهد شد. بیماری لکوز پرنده به دلیل سرعت انتقال بالا و زمان نهفتگی طولانی و تاثیر منفی اقتصادی اهمیت زیادی داشته و باید در اسرع وقت کنترل شود.

این بیماری انواع مختلفی دارد. لکوز لنفوئیدی رایج‏ترین نوع این بیماری است که بیشتر در مرغ‏های تخم گذار ایجاد میشود. این نوع از لکوز کبد، طحال و کیسه فابریسیوس را تحت تاثیر قرار می‏دهد. نوع دیگر لکوز اریتروئیدی است که سلولهای خونی را مورد هدف قرار می‎دهد. لکوز میلوئیدی نیز نوع رایج دیگر از این بیماری است که در آن سلول‏های مغز استخوان دچار رشد غیر طبیعی میشوند. هر کدام از این انواع لوکوز طیور ویژگی‎ها و مسیر پیشرفت خاص خود را دارند اما نقطه مشترک همه ان‎ها یک ویروس فعال است.

چرا بیماری لکوز طیور ایجاد می‏شود؟

بیماری لکوز معمولا از طریق تماس نزدیک، مصرف آب و دان آلوده و حتی انتقال از مادر به جوجه وارد بدن پرنده میشود. از دیگر عوامل مهمی که رشد و تکثیر بیماری را افزایش می‏دهد می‏توان به تراکم بالای گله، ضعف ژنتیکی، تغذیه نامناسب و عدم رعایت اصول بهداشتی اشاره کرد. بیماری لکوز همچنین در گله‏ هایی که واکسیناسیون نشده یا واکسیناسیون ضعیف دارند و مرغداری تهویه مناسبی ندارد، شیوع بیشتری خواهد داشت. بنابراین برای جلوگیری از عدم ایجاد و شیوع بیماری در گله رعایت موارد بالا بسیار مهم است.

مقاله مرتبط: اصول هوادهی و تهویه | کاهش بوی آمونیاک در مرغداری

راه های انتقال ویروس

برای آن که بدانیم بیماری را چطور کنترل کنیم، قبل از هر چیز باید روش ‏های انتقال ویروس را شناخته و با راهکارهای مناسب از انتقال جلوگیری کنیم.

دو راه اصلی انتقال وجود دارد: عمومی و افقی.

الف) انتقال عمومی

در این نوع انتقال ویروس ALV یا همان ویروس لوکوز ابتدا از مادر به تخم و سپس به جوجه منتقل می‏شود. این روش شایع‏ترین روش انتفال بیماری است.

ب) انتقال افقی

این انتقال زمانی اتفاق می‏افتد که مرغ یا جوجه سالم با فضولات، خون یا ترشحات پرنده آلوده تماس داشته باشد. این روش انتقال نیز در مرغداری‎ها به خصوص در مرغداری‎هایی که اصول بهداشتی به خوبی رعایت نمی‏شود، بسیار شایع است.

علائم بالینی بیماری لوکوز طیور

مشکل اصلی درباره ویروس ALV رشد تومورها و سلول‏های سرطانی نیست. چرا که سرعت رشد این سلول‏ها بسیار کم است. موضوع نگران کننده آن است که علائم در پرنده مبتلا خیر دیر خود را نشان می‏دهد. این موضوع باعث میشود بیماری به سرعت در میان پرندگان دیگر شیوع پیدا کند. بنابراین مرغداران باید با علائم این بیماری آشنا بوده و در صورت مشاهده آن‎ها در اسرع وقت اقدامات لازم را انجام دهند.

از جمله علائم بالینی لوکوز طیور می‎توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش وزن و لاغری تدریجی
• کاهش تولید تخم مرغ
• بی حالی و کم تحرکی
• رنگ پریدگی تاج
• بزرگی غیر عادی شکم
• رشد کمتر در مرغ‎های گوشتی

در موارد پیشرفته تومورها آنقدر بزرگ می‏شوند که در کالبد شکافی کاملا مشهود است.

تشخیص قطعی بیماری لوکوز طیور

در بسیاری از موارد علائم ویروس ALV مانند دیگر بیماری‏های موجود در پرندگان است. لذا مرغدار برای تشخیص قطعی بیماری از آزمایش‏های بالینی استفاده می‏کنند.

در بسیاری از آزمایشگاه‏ های دامپزشکی برای تشخیص این بیماری از دو روش اصلی زیر استفاده می‏شود.

آزمایش PCR: در این آزمایش ژن‎های مربوط به ویروس ALV مورد بررسی قرار می‏گیرند.

آزمایش ELISA: که در آن آنتی ژن یا آنتی بادی مربوط به ویروس لکوز در خون بررسی خواهد شد.

همچنین علاوه بر آزمایش می‏توان از کالبد شکافی و مشاهده تومورها استفاده کرد. اغلب دامپزشکان با دیدن الگوی بزرگ شدن کبد و طحال به وجود بیماری شک کرده و آزمایش‎ها را برای تائید انجام می‏دهند.

آیا لکوز همان بیماری مارک است؟

مارک طیور، نیز یکی دیگر از بیماری‏ های تومورزایی طیور است که در موارد بسیاری با یکدیگر اشتباه گرفته می ‏شود. اما به عنوان یک مرغدار باید بدانید این دو بیماری کاملا با یکدیگر متفاوت هستند.

• نوع تومورها با یکدیگر متفاوت است.
• مارک بیشتر در سنین پایین رخ می‏دهد.
• اعصاب محیطی در مارک بیشتر درگیر می‏شود.

همچنین نحوه انتقال، پیشگیری و درمان نیز با یکدیگر تفاوت‏ هایی دارد. اگر این دو بیماری با یکدیگر اشتباه گرفته شود، درمان اشتباه باعث بروز خسارات جدی خواهد شد.

تاثیرات اقتصادی و تولیدی بیماری

یکی از دلایل اصلی اهمیت این بیماری تاثیرات اقتصادی و تولیدی آن است. این بیماری تومورزا تولید تخم مرغ در گله را تا حد قابل توجهی کاهش می‏دهد. رشد جوجه ‏ها بسیار کمتر شده و گاهی جوجه به رشد مناسب و مطلوب نمی‏رسد. همچنین لوکوز سیستم ایمنی پرنده را تحت تاثیر قرار داده و باعث می‏شود پرنده نسبت به بیماری‏ های دیگر نیز حساس‏تر شود. در نتیجه احتمال ابتلا به بیماری‏ های دیگر نیز افزایش پیدا می‎کند. این موارد به خصوص در مرغداری‏ های بزرگ می‏تواند منجر به خسارات اقتصادی قابل توجه شود.

اقدامات پیشگیرانه و کنترل لکوز طیور

با وجود آن که درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما با اقدامات ساده پیشگیرانه می‏توان تا حد زیادی آن را کنترل کرد. در جدول زیر، می توان علائم کنترل بیماری لکوز طیور را مشاهده کرد:

آیا بیماری لکوز پرنده برای انسان خطرناک است؟

بر اساس گزارش‌های علمی و منابع معتبر دامپزشکی، ویروس لکوز لنفوئیدی طیور (ALV) یک ویروس اختصاصی پرندگان است و توانایی ایجاد بیماری در انسان را ندارد. این ویروس نمی‌تواند سلول‌های انسانی را آلوده یا در بدن انسان تکثیر شود؛ بنابراین انتقال از پرنده به انسان امکان‌پذیر نیست. به همین دلیل، مرغدار یا کارگران مرغداری می‌توانند بدون نگرانی از ابتلای خود، فعالیت‌های روزمره مربوط به مدیریت گله آلوده را انجام دهند، مشروط بر اینکه اصول بهداشتی عمومی رعایت شود.

علاوه بر این، تحقیقات پزشکی و غذایی نشان داده‌اند که مصرف گوشت پرندگان مبتلا به این ویروس نیز برای انسان خطر تغذیه‌ای یا بهداشتی ندارد، زیرا ویروس در دستگاه گوارش انسان فعال نمی‌شود و قابلیت بیماری‌زایی ندارد. البته توصیه می‌شود همانند دیگر فرآورده‌های دامی، گوشت مرغ همیشه به‌طور کامل پخته شود تا هرگونه میکروارگانیسم احتمالی از بین برود

آیا بیماری لکوز فقط در مرغ‎ها ایجاد می‏شود؟

هرچند بیماری لکوز لنفوئیدی طیور بیشتر به‌عنوان یک مشکل رایج در مرغ‌ها و گله‌های صنعتی شناخته می‌شود، اما دایره ابتلای آن تنها محدود به مرغ‌ها نیست. ویروس ALV می‌تواند برخی دیگر از پرندگان مانند بوقلمون، قرقاول و حتی برخی گونه‌های ماکیان بومی را نیز گرفتار کند. با این حال، شدت بیماری و بروز تومورها در مرغ‌ها و جوجه‌ها به‌مراتب بیشتر است و همین موضوع باعث شده که اهمیت بالینی و اقتصادی آن در این گونه بسیار پررنگ‌تر باشد. در سایر پرندگان، به‌ویژه گونه‌هایی که حساسیت کمتری دارند، بیماری معمولاً با شدت کمتر دیده می‌شود یا حتی ممکن است بدون علامت باقی بماند. به همین دلیل، در گله‌های غیرمرغی این بیماری کمتر مورد توجه و گزارش قرار می‌گیرد.

کلام آخر:

بیماری لوکوز لنفوئیدی طیور، یک بیماری ویروسی مزمن و تومورزا است که با درگیری بافت‌های لنفوئیدی، کاهش تولید، ضعف سیستم ایمنی و افزایش تلفات در گله‌ها شناخته می‌شود. کنترل این بیماری عمدتاً بر پایه‌ی مدیریت بهداشتی، حذف پرندگان آلوده و جلوگیری از انتقال عمودی است. در این میان، به‌کارگیری مواد ضدعفونی‌کنندهٔ مؤثر نقشی مهم در کاهش فشار آلودگی محیطی دارد؛ محصولات تولیدی صنایع آرال شیمی مانند داموسیب و سیلور پراکسیدین پلاس با داشتن طیف وسیع اثر علیه بسیاری از عوامل بیماری‌زا، می‌توانند به کاهش بار میکروبی محیط مرغداری و تقویت برنامه‌های بهداشتی کمک کنند. اگرچه این ضدعفونی‌کننده‌ها ویروس لوکوز را درمان نمی‌کنند، اما با بهبود شرایط بهداشتی و کاهش عفونت‌های ثانویه، مدیریت گله‌های درگیر را کارآمدتر می‌سازند.