روش درمان بیماری های شایع متابولیک طیور چیست؟

بیماری‏ های متابولیک یکی از مهم‏ترین مشکلاتی است که می‎تواند بر عملکرد گله تاثیر منفی قابل توجهی بگذارد. این بیماری‎ها رشد را کاهش داده، تولید تخم مرغ را کم کرده و حتی در مواردی باعث تلفات خواهد شد. این بیماری‏ ها انواع مختلف داشته و هرکدام ویژگی خاص خود را دارند. برای مثال برخی از آن‎ها به صورت پنهان شروع شده و برخی از همان ابتدا علائم دارند. مرغداران باید با انواع بیماری‏ های متابولیک، علائم و درمان آشنا باشند، تا در صورت بروز هرگونه مشکل در زمان مناسب اقدامات لازم را انجام دهند. با ما همراه شوید تا در این مطلب با شایع ترین انواع بیماری‌ متابولیک طیور آشنا شویم.

همچنین بخوانید:

♣ بیماری مایکوپلاسما طیور | علائم، پیشگیری، درمان

♣ پیشگیری از بیماری های واگیردار طیور؛ آشنایی و راه های درمان

بیماری متابولیک طیور چیست؟

بیماری‎های متابولیک به بیماری‏ هایی گفته میشود که باعث اختلال در سوخت و ساز بدن طیور خواهد شد. در نتیجه این بیماری پرنده نمی‎تواند به طور طبیعی مواد غذایی و انرژی را پردازش، جذب یا دفع کند. در واقع این بیماری بر عملکرد کبد، کلیه، روده، استخوان یا سیستم هورمونی تاثیر گذاشته و روند طبیعی متابولیسم پرنده را مختل می‎کند. علت اصلی بروز این بیماری را می‎توان تغذیه نامتعادل، کمبود ویتامین‎ها و مواد معدنی، شرایط نامناسب محیطی یا اختلالات کلیوی دانست. این بیماری‎ها برخلاف بیماری‏ های عفونی به طور مستقیم از یک پرنده به پرنده دیگر منتقل نمی ‏شود اما عواملی مانند تغذیه مشترک، آب آلوده یا شرایط نامناسب مرغداری باعث شیوع مریضی در کل گله خواهد شد.

مهم ترین انواع بیماری‌ متابولیک طیور کدامند؟

بیماری‏ های متابولیک در طیور بسیار گسترده است. برخی از آن‎ها در میان طیور نسبت به بیماری‎های دیگر شایع ‏تر است. در ادامه، با تعدادی از آن‏ها آشنا می‎شویم.

1. نقرس

نقرس یکی از شایع ‏ترین بیماری‎های اختلالات متابولیک طیور است. این بیماری به دلیل تجمع اسید اوریک در بدن ایجاد می‏شود. برخلاف بدن انسان که اسید اوریک از طریق ادرار خارج میشود، کلیه‏ ها نقش اصلی در دفع این ماده دارند. اگر کلیه‏ ها نتوانند اسید اوریک را دفع کنند، این ماده در بدن رسوب کرده و حالت گچی یا کریستالی پیدا می‎کند. نقرس در طیور به دو دسته نقرس احشایی و مفصلی تقسیم می‏شود. این بیماری باعث کاهش اشتها، لاغری شدید، مصرف زیاد آب، اسهال آبکی و نشستن طولانی خواهد شد.

از علت ‏های اصلی ابتلا به نقرس می‎توان به سختی بالای آب، مصرف بیش از اندازه نمک، کمبود آب، دمای بالا و دهیدراته شدن، مصرف طولانی مدت داروهای کلیوی و دانه با پروتئین زیاد اشاره کرد. برای درمان این بیماری راهکارهای مختلفی مانند حذف خوراک کپک زده، تامین دائمی آب از منبع مطمئن، کاهش پروتئین و تجویز الکترولیت برای دفع اورات اشاره کرد.

2. آمیت

آمیت، نوعی بیماری متابولیک التهابی است که در آن پروتئینی به نام آمیلوئید در اندام‏های داخلی یا مفاصل رسوب می‎کند. این رسوب عملکرد طبیعی بافت را مختل کرده و باعث ایجاد تورم، التهاب و ناتوانی حرکتی خواهد شد. رسوب معمولا در اندام‎های داخلی مانند مفاصل، طحال، کبد و روده ایجاد می‏شود. از جمله علائم شایع آمیت می‎توان به تورم مفاصل، کاهش تولید، کاهش وزن، ناتوانی در ایستادن یا لنگش اشاره کرد. آمیت مستقیما واگیر نیست اما عوامل ایجاد کننده التهاب و عفونت ممکن است در گله پخش شود. این بیماری به دلایل مختلفی مانند التهابات طولانی مدت، سیستم ایمنی ضعیف، استرس طولانی، جیره نامتعادل و کمبود ویتامین ‏های گروه B اشاره کرد. آمیت درمان قطعی ندارد اما بهبود تغذیه، کاهش تراکم و رفع منابع عفونت سرعت پیشرفت بیماری را به شکل قابل توجهی کاهش می‎دهد.

3. سندروم سوء جذب

سوء جذب یکی دیگر از انواع بیماری متابولیک طیور است. در این بیماری، روده قادر به جذب کافی مواد مغذی نیست. این بیماری بیشتر جوجه‏ های گوشتی و پرنده ‏های جوان را درگیر کرده و رشد گله را کاهش می دهد. این بیماری با علائمی مانند اسهال چرب یا کف الود، پرهای ژولیده و کدر، رشد نامتوازن، کاهش وزن قابل توجه و ضعف شدید خود را نشان می‎دهد. این سندروم به دلایل مختلفی مانند کمبود آنزیم‏ های هضمی، کمبود ویتامین‏ های محلول در چربی، کیفیت پایین خوراک یا وجود مایکوتوکسین ایجاد می‏شود. منشا بیماری می‎تواند ویروس یا عوامل تغذیه باشد. درنتیجه در حالت اول بیماری واگیردار بوده و در حالت دوم منتقل نمی شود. استفاده از مکمل درمانی، الکترولیت‎ها، حذف خوراک آلوه و استفاده از ویتامین‏ های A،E و گروه B باعث درمان بیماری خواهد شد.

4. بیماری کبد چرب

بیماری کبد چرب، در اثر تجمع بیش از اندازه چربی در کبد ایجاد شده و عملکرد آن را مختل می‎کند. این بیماری بیشتر در مرغ‎های تخم گذار ایجاد می‏شود به خصوص زمانی که انرژی جیره بالا و فعالیت فیزیکی پرنده کم باشد. بیماری باعث بروز مشکلاتی مانند کاهش تولید تخم مرغ، افسردگی و بیحالی، رنگ پریدگی تاج و ریش، تلفات ناگهانی و خونریزی داخلی در موارد شدید خواهد شد. عواملی مانند جیره پر انرژی، مصرف زیاد چربی، دمای بالای محیط، کمبود بیوتین و کولین و عدم تعادل در نسبت کلسیم و فسفر باعث بروز این بیماری خواهد شد. برای درمان این بیماری مرغداران از روش ‏هایی مانند کاهش انرژی جیره، افزودن مکمل‎های لیپوتروپیک و محدودیت خوراک استفاده می‎کنند.

5. استئومالاسی یا نرمی استخوان

یکی دیگر از بیماری ‏های رایج متابولیک در طیور نرمی استخوان است. این بیماری مرتبط با کمبود کلسیم، فسفر و ویتامین دی است که منجر به ضعف و نرمی استخوان و کاهش تولید خواهد شد. از جمله علائم این بیماری می‎توان به لنگش، پوسته نازک تخم مرغ، شکستگی‎های مکرر و کاهش رشد اشاره کرد. این بیماری به علت‏ های مختلف ایجاد می‏ شود. جیره بدون نسبت صحیح کلسیم و فسفر، کمبود نور خورشید، بیماری ‏های روده که جذب کلسیم را مختل می‎کنند از جمله دلایل اصلی ابتلا به این مریضی به شمار می ‏روند. برای درمان بیماری می‎توان از روش‎هایی مانند اصلاح نور طبیعی سالن، بهبود شرایط تغذیه‏ ای با مکمل‎های فسفر و کلسیم اشاره کرد.

6. سندروم مرگ ناگهانی

این بیماری متابولیک بیشتر در جوجه ‏های گوشتی ایجاد میشود. علت اصلی این بیماری اختلال در رشد قلب و رشد بیش اندازه قلب نسبت به بدن است. از جمله دلایل ایجاد کننده بیماری می‎توان به تغذیه انرژی بالا، نوردهی طولانی، سرعت رشد کنترل نشده و تهویه ضعیف اشاره کرد. این بیماری بین دو تا چهار هفته بیشترین بروز را دارد. سندروم مرگ ناگهانی درمان مستقیم ندارد اما با کاهش انرژی جیره و مدیریت نور می‎توان آن را کنترل کرد.

7. سندروم اسیدوز متابولیک

یکی دیگر از انواع بیماری متابولیک طیور، اسید متابولیک است. این بیماری زمانی ایجاد می‏شود که سطح اسیدیته بدن پرنده افزایش پیدا کرده و تعادل اسید و باز خون بهم بخورد. این اختلال معمولا در اثر استرس گرمایی، مصرف زیاد کلرید یا دفع بیش از اندازه بی کربنات ایجاد می‏شود. سندروم اسیدوز به طور مستقیم واگیردار نیست اما شرایط محیطی نامناسب می‎تواند کل گله را درگیر کند. از جمله علائم این بیماری می‎توان به اسهال آبکی، ضعف عمومی، کاهش اشتها، بال زدن و نفس زدن، افت رشد و کاهش تولید تخم مرغ اشاره کرد. برای درمان بیماری روش ‏هایی مانند اصلاح جیره، کاهش دمای محیط، مصرف الکترولیت و بی کربنات سدیم، کاهش کلرید و افزایش پتاسیم مورد استفاده قرار می‏ گیرد.

8. کمبود کلسیم یا هیپوکلسمی

این بیماری زمانی رخ می‏دهد که سطح کلسیم خون پرنده کاهش پیدا کرده و بدن نتواند به اندازه کافی استخوان مورد نیاز استخوان‏ ها یا تشکیل پوسته تخم مرغ را ایجاد کند. این بیماری با علائمی مانند لنگش، ضعف شدید، تخم‏های پوسته نازک یا بدون پوسته خود را نشان می‎دهد. هیپوکلسیمی به دلایل مختلفی مانند کمبود کلسیم یا فسفر در جیره، کمبود ویتامین دی، شروع زود هنگام تولید در سن پایین، بیماری‏ های روده که جذب کلسیم را مختل می‏کند، ایجاد خواهد شد. تنظیم جیره غذایی به همراه کاهش استرس و تنظیم دما می‎تواند این بیماری را تا حد زیادی کنترل کند.

9. آسیت یا آب آوردگی شکم

این بیماری باعث می شود که قلب و ریه پرنده نتواند نیاز بدن را تامین کند در نتیجه اکسیژن به مقدار کافی وارد خون نمی شود. فشار خون پرنده بالا رفته و مایع در شکم پرنده جمع می ‏شود. از جمله دلایل اصلی بروز این بیماری می‎توان به تراکم زیاد، سرمای زیاد، تهویه ضعیف، جیره با انرژی بالا اشاره کرد. این بیماری علائم شایعی مانند کبودی ریش، شکم بزرگ، مرگ ناگهانی و تنفس سخت خواهد داشت. با مدیریت دما، کاهش انرژی جیره به خصوص در هفته‏ های اول و تهویه مناسب می‏ توان از بروز این بیماری جلوگیری کرده و بعد از شیوع آن را تا حد زیادی درمان کرد.

10. هایپرپروتئینمی متابولیک

این بیماری متابولیک زمانی رخ می‏دهد که سطح پروتئین خون پرنده از مقدار استاندارد بیشتر شود. بالا بودن پروتئین باعث فشار روی کلیه و کبد شده و منجر به مشکلات متابولیک و رسوب اسید اوریک خواهد شد. افزایش مصرف آب، بی حالی و ضعف، کاهش اشتها و در موارد شدید تلفات پراکنده از جمله علائم رایج این بیماری است. عدم تعادل بین انرژی و پروتئین، استرس گرمایی، جیره با پروتئین بیش از حد باعث بروز بیماری خواهد شد. برای درمان می‎توان از راهکارهایی مانند افزایش مصرف آب، الکترولیت درمانی، مدیریت محیط و کاهش استرس و استفاده پروتئین به مقدار استاندارد استفاده کرد.

آیا ضدعفونی بر مهار بیماری متابولیک طیور موثر است؟

ضدعفونی‌کننده‌ها به‌طور مستقیم بیماری‌های متابولیک طیور را درمان نمی‌کنند، اما به‌طور غیرمستقیم نقش بسیار مهمی در کاهش بروز و شدت این اختلالات دارند. بیماری‌های متابولیک معمولاً نتیجه ترکیبی از تغذیه نامناسب، استرس، شرایط محیطی نامطلوب و فشارهای عفونی هستند. زمانی که سالن پرورش آلوده باشد و عوامل بیماری‌زا در محیط تجمع پیدا کنند، سیستم ایمنی پرنده درگیر مبارزه با عفونت‌ها می‌شود و این وضعیت، انرژی و مواد غذایی را از مسیرهای متابولیک طبیعی منحرف می‌کند؛ در نتیجه احتمال بروز مشکلاتی مثل نرمی استخوان، اختلالات کبدی و کمبودهای تغذیه‌ای بیشتر می‌شود.

به‌کارگیری ضدعفونی‌کننده‌های استاندارد و ایمن، با کاهش بار میکروبی محیط، استرس عفونی را کم می‌کند و به پرنده اجازه می‌دهد انرژی و منابع خود را به رشد و فعالیت‌های متابولیک طبیعی اختصاص دهد. در چنین محیط سالمی، جذب مواد مغذی بهتر انجام می‌شود، عملکرد سیستم ایمنی پایدارتر می‌گردد و خطر تشدید بیماری‌های متابولیک کاهش می‌یابد. بنابراین، ضدعفونی مؤثر محیط یک اقدام پیشگیرانه کلیدی برای مدیریت سلامت متابولیک گله محسوب می‌شود.

کلام آخر:

یکی از راهکارهای مؤثر برای کاهش بروز انواع بیماری‌ متابولیک طیور، ایجاد محیطی سالم و عاری از عوامل بیماری‌زا است. در این زمینه، استفاده از مواد ضدعفونی‌ کننده با کیفیت و ایمن مانند داموسیب از محصولات آرال شیمی می‌تواند نقش مهمی داشته باشد؛ زیرا با کنترل بار میکروبی محیط، کاهش فشار عفونی و ارتقای سطح بهداشت سالن‌های پرورش، شرایط بهتری برای متابولیسم و سلامت عمومی طیور فراهم می‌کند و در نهایت به بهبود رشد، کاهش تلفات و افزایش راندمان تولید کمک می‌کند. در کنار داموسیب، می توان از محلول جرماسید برای گندزدایی کلیه سطوح مرغداری استفاده کرد.