بهترین روشهای پیشگیری از بیماری کوکسیدیوز طیور در فارم چیست؟

اگر برای شما سوال است که بیماری کوکسیدیوز چیست و چرا باید برای مرغداران اهمیت داشته باشد؟ باید خلاصه به شما بگوییم که بیماری انگلی کوکسیدیوز، توسط پروتوزوآهای بسیار ریز ایجاد می‌شود و روده‌ی مرغ‌ها را درگیر می‌کند. بر اساس تحقیقات اخیر، خسارت اقتصادی ناشی از کوکسیدیوز در صنعت مرغداری در جهان هر ساله به میلیاردها دلار می‌رسد. حتی در مقیاس یک کشور، خسارت بسیار قابل توجهی دارد. به‌عنوان مثال در یک مطالعه، هزینه‌ی کوکسیدیوز در صنعت مرغداری انگلستان تنها در یک سال حدود ۹۹.۲ میلیون پوند برآورد شده است. در این مقاله قصد داریم به ارائه‌ی یک راهنمای ساده، عملی و قابل اجرا برای مرغداران و صاحبان سالن‌های پرورش طیور بپردازیم تا بتوانند کوکسیدیوز را بهتر بشناسند، از بروز آن جلوگیری کنند، علائم اولیه را تشخیص دهند و در صورت وقوع، بهترین تصمیم درمانی را بگیرند.

همچنین بخوانید:

♣ آبله مرغ چیست و چگونه کنترل میشود؟

♣ 10 بیماری شایع متابولیک طیور | علائم، علت، درمان

انواع بیماری کوکسیدیوز طیور چیست؟

وقتی از کوکسیدیوز صحبت می‌شود، منظور عفونت روده‌ای بوده که عامل بیماری کوکسیدیوز در طیور را می‌توان به گروهی از انگل‌های بسیار ریز اشاره داشت. این انگل‌ها به قسمت‌های مختلف روده‌ی مرغ حمله کرده  و با اینکه با چشم دیده نمی‌شوند، آسیب‌هایی که در دستگاه گوارش ایجاد می‌کنند می‌تواند روی جذب خوراک، رشد و عملکرد کلی گله تأثیر بگذارد. چیزی که کوکسیدیوز را پیچیده می‌کند این است که معمولاً آرام و پنهانی شروع می‌شود و وقتی علائم ظاهر می‌شوند، انگل بخش قابل توجهی از آسیب را وارد کرده است.

رایج‌ترین گونه‌های کوکسیدیوز طیور که مرغداران با آن‌ها روبه‌رو می‌شوند، عبارتند از:

• ایمریا آسروولینا:

یکی از شایع‌ترین گونه‌ها است و بیشتر قسمت بالایی روده کوچک را درگیر می‌کند. در این نوع، حتی قبل از بروز علائم شدید نشانه‌هایی مانند کاهش تبدیل خوراک و رشد نامتوازن دارد.

• ایمریا ماگزیما:

معمولاً آسیب چشمگیری ایجاد می‌کند. بخش میانی روده را آلوده کرده و اغلب باعث ایجاد مخاط نارنجی‌رنگ در مدفوع می‌شود. این انگل یکی از عاملان اصلی کاهش شدید عملکرد گله است.

• ایمریا نکاتریکس:

از گونه‌های نسبتاً خطرناک محسوب می‌شود. قسمت میانی روده را درگیر می‌کند و می‌تواند خونریزی داخلی قابل توجهی برای طیور داشته باشد. پرنده‌ها معمولاً خیلی سریع دچار افت شدید سلامت می‌شوند.

• ایمریا تنلا:

احتمالاً معروف‌ترین گونه در میان ایمریاهاست. سکوم (روده کور) را آلوده می‌کند و می‌تواند باعث اسهال خونی و تلفات بالا شود. بسیاری از مرغداران ابتدا این گونه را می‌شناسند، چون علائم آن معمولاً شدید و قابل‌تشخیص است.

• ایمریا برونتی:

این گونه شیوع کمتری دارد، اما همچنان مهم است. قسمت انتهایی روده و رکتوم را هدف قرار می‌دهد و می‌تواند ضایعات شدیدی در پرنده‌های مسن‌تر ایجاد کند.

• ایمریا میتیس:

معمولاً بیماری خفیف‌تری ایجاد می‌کند، اما توجه داشته باشید که «خفیف» بودن به معنای بی‌خطر بودن نیست. حضور مزمن و کم‌شدت این گونه می‌تواند رشد گله را کاهش دهد و عملکرد آن را به مرور ضعیف کند.

• ایمریا پراکوکس:

از گونه‌های سبک‌تر شمار می‌رود، ولی همچنان می‌تواند روند هضم را مختل کند. اثر این گونه معمولاً زیرپوستی و بدون علائم واضح است، اما باعث افت رشد و افزایش ضریب تبدیل خوراک می‌شود.

در جدول زیر، مقایسه بین انواع بیماری کوکسیدیوز را می بینید:

آیا کوکسیدیوز می‌تواند به انسان سرایت کند؟

می‌دانیم که خیلی از مرغداران این نگرانی را دارند و بسیار سوال می‌پرسند (آیا کوکسیدیوز به ما هم منتقل می‌شود؟) خوشبختانه پاسخ این سوال منفی است و کوکسیدیوز طیور نمی‌تواند انسان را آلوده کند! چرا؟ چون انگل‌هایی که این بیماری را ایجاد می‌کنند از خانواده Eimeria هستند؛ به زبان ساده، نوعی که مرغ‌ها را مبتلا می‌کند، فقط می‌تواند در بدن مرغ زنده بماند و تکثیر شود. دانشمندان گونه‌های زیادی از کوکسیدیا در حیوانات شناسایی کرده‌اند، اما هیچ‌یک از گونه‌های طیور هرگز انسان را آلوده نکرده‌اند.

بیماری کوکسیدیوز طیور چه علائمی دارد؟

شناسایی علائم کوکسیدیوز می‌تواند کاری کند تا در سالن طیور از شیوع آن پیشگیری کرد. نکته‌ی مهم این است که امکان دارد علائم از بسیار واضح تا تقریباً نامحسوس متغیر باشند. آن‌ها را برای شما به دو دسته‌ی کلاسیک و خفیف تقسیم می‌کنیم تا بتوانید مشکل را قبل از اینکه جدی شود، شناسایی کنید.

علائم کلاسیک که باید بشناسید

برخی علائم به‌راحتی قابل مشاهده هستند و معمولاً نشان‌دهنده‌ی عفونت پیشرفته‌تر هستند. این علائم کلاسیک عبارتند از:

• مدفوع خونی: یکی از واضح‌ترین و هشداردهنده‌ترین علائم است. وقتی انگل به روده آسیب می‌زند، خون در مدفوع ظاهر می‌شود.
• کاکل رنگ‌پریده: تغییر قابل‌توجه رنگ، که اغلب نشانه کم‌خونی ناشی از خونریزی داخلی است.
• کاهش اشتها: مرغ‌ها کمتر غذا می‌خورند که می‌تواند رشد و سلامت کلی گله را سریع تحت تأثیر قرار دهد.

علائم خفیف که اغلب نادیده گرفته می‌شوند

پیش از اینکه علائم کلاسیک خود را نشان دهند، یکسری علائم خفیف قابل مشاهده هستند. این علائم خفیف اولیه در طیور عبارتند از:

• جمع شدن مرغ‌ها با وجود گرمای کافی سالن: مرغ‌ها حتی در سالن گرم به هم نزدیک می‌شوند که نشان می‌دهد احساس بیماری دارند.
• کندی رشد جزئی: رشد پرنده‌ها ممکن است آهسته‌تر از حد انتظار باشد که در گله‌های بزرگ اغلب نادیده گرفته می‌شود.
• تغییر شکل مدفوع: مدفوع ممکن است شل یا غیرعادی شود قبل از اینکه اسهال خونی ظاهر شود.

این علائم خفیف باید جدی گرفته شود و خیلی سریع شروع به اقدام نمایید. اقدام زودهنگام می‌تواند از وخیم شدن وضعیت جلوگیری کند و سلامت پرنده‌ها و سودآوری مرغداری را حفظ کند.

علل و عامل بیماری کوکسیدیوز طیور چیست؟

همانطور که گفتیم، بیماری کوکسیدیوز طیور توسط انگل‌های میکروسکوپی از جنس ایمریا ایجاد می‌شود. که می‌تواند از علل مختلفی در طیور رشد کند؛ علل این بیماری انگلی طیور عبارتند از:

1. بستر یا پوشال آلوده: اووسیست‌های انگل می‌توانند ماه‌ها در بستر مرطوب و آلوده زنده بمانند.
2. تراکم بالای پرندگان: ازدحام زیاد، انتقال انگل را از یک پرنده به پرنده دیگر آسان‌تر می‌کند.
3. بهداشت ضعیف: تمیز نکردن منظم آبخوری‌ها، دانخوری‌ها و کف سالن، خطر آلودگی را افزایش می‌دهد.
4. استرس: عواملی مانند تغییرات ناگهانی دما، حمل‌ونقل، یا واکسیناسیون می‌توانند سیستم ایمنی را تضعیف کنند و حساسیت به بیماری را بالا ببرند.
5. وارد کردن پرندگان آلوده: وارد کردن پرندگان جدید بدون قرنطینه مناسب می‌تواند سویه‌های مختلف ایمریا را وارد گله کند.
6. تغذیه ناکافی: کمبود مواد مغذی و ضعف سیستم ایمنی باعث می‌شود پرنده عفونت شدیدتری را تجربه کند.

چگونه کوکسیدیوز را در مرغ‌ها تشخیص دهیم؟

تشخیص کوکسیدیوز در مرغ‌ها با بررسی علائم مشخصی مانند خون در مدفوع، بی‌حالی و کاهش مصرف دان انجام می‌شود و این نشانه‌ها معمولاً آن را از سایر بیماری‌های گوارشی متمایز می‌کند؛ در مزرعه می‌توان با مشاهده بستر، بررسی لاشه و توجه به سن درگیر به تشخیص اولیه رسید، اما تأیید نهایی با آزمایش‌های آزمایشگاهی مانند شمارش اووسیست در مدفوع انجام می‌گیرد، که معمولاً توسط آزمایشگاه دامپزشکی و با ارسال نمونه تازه صورت خواهد گرفت.

چه سنی بیشتر در معرض خطر ابتلا به کوکسیدیوز است؟

معمولاً جوجه‌ها بین ۳ تا ۶ هفتگی بیشترین خطر ابتلا به کوکسیدیوز را دارند، زیرا سیستم ایمنی آن‌ها هنوز کاملاً تکامل نیافته است. در طیور سنین بالاتر از حدود ۱۰ تا ۱۲ هفتگی را معمولاً به‌عنوان سنین بزرگ یا نیمچه و بالغ در نظر می‌گیرند. در این مرحله سیستم ایمنی پرنده تکامل بیشتری یافته و معمولاً نسبت به کوکسیدیوز مقاوم‌تر است، اما همچنان در صورت استرس، تراکم بالا یا آلودگی شدید امکان دارد درگیر شود.

بهترین درمان برای کوکسیدیوز در مرغ و طیور چیست؟

برای درمان کوکسیدیوز طیور، شناخت روش‌های دارویی و خانگی اهمیت زیادی دارد؛ زیرا این بیماری در صورت عدم کنترل سریع می‌تواند به سرعت در سالن طیور گسترش یابد و خسارت جدی ایجاد کند. در ادامه، به بهترین شیوه‌های درمانی، چه دارویی و چه خانگی به‌طور خلاصه خواهیم پرداخت.

درمان پزشکی کوکسیدیوز چگونه است؟

بهترین درمان کوکسیدیوز در طیور ترکیبی از داروهای ضدکوکسیدیوز و بهبود شرایط مدیریت طیور است؛ داروهای رایج شامل آمپرولیوم، تولترازوریل و سولفونامیدها هستند که با مهار چرخه انگل به کنترل بیماری کمک می‌کنند و انتخاب آن‌ها معمولاً بر اساس نظر دامپزشک انجام می‌شود، زیرا نوع ایمریا، شدت بیماری و وضعیت طیور در تعیین داروی مناسب نقش دارد.

چگونه کوکسیدیا را در خانه درمان کنیم؟

برای درمان خانگی کوکسیدیوز مرغ، می‌توان از عصاره‌های گیاهی مانند پونه کوهی، سیر، آویشن استفاده کرد که خاصیت تقویت‌کننده سیستم ایمنی دارند و می‌توانند تا حدی به کاهش بار انگل کمک کنند؛ همچنین ویتامین K برای کاهش خونریزی‌های روده‌ای و ویتامین A و الکترولیت‌ها برای حمایت از بهبود و جلوگیری از کم‌آبی مفید هستند، اما این روش‌ها جایگزین درمان دارویی نیستند و در موارد شدید باید حتماً از درمان‌های دامپزشکی استفاده شود.

چگونه از ابتلا به کوکسیدیوز در طیور پیشگیری کنیم؟

پیشگیری از  کوکسیدیوز طیور بسیار آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر از درمان آن می‌باشد، و با رعایت چند اصل مدیریتی می‌توان جلوی شیوع این بیماری را تا حد زیادی گرفت.

در ادامه، به شرح مهم‌ترین نکات عملی برای کنترل آلودگی و حفظ سلامت مرغ و پرندگان به‌صورت خلاصه می پردازیم:

بهترین راه‌های پیشگیری از این بیماری انگلی طیور عبارتند از:

• مدیریت بستر: بستر را خشک نگه دارید، از زون‌بندی بستر استفاده کنید و برای کنترل رطوبت از مواد جاذب کمک بگیرید.
• بهبود کیفیت هوا: با تهویه مناسب، آمونیاک را کاهش دهید؛ زیرا آمونیاک بالا سیستم ایمنی پرنده را تضعیف می‌کند.
• مدیریت آب: بیوفیلم داخل لوله‌ها می‌تواند اووسیست‌ها را پنهان کند؛ بنابراین شستشو و کلرزنی منظم ضروری است.
• راهکارهای تغذیه‌ای: از تقویت‌کننده‌های طبیعی روده مانند عصاره مخمر و بتائین، همچنین پروبیوتیک‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها برای کاهش استرس روده استفاده کنید.
• بهداشت و پاکسازی سالن طیور: از ضدعفونی‌کننده‌های مؤثر بر اووسیست‌ها بهره ببرید و ضدعفونی را در زمان مناسب و با دقت انجام دهید.

کلام آخر: