روش های ضدعفونی بذر
بذر کشاورزی باید سالم، قوی و بدون آلودگی به آفات، بیماری ها و تخم علف های هرز باشد. بنابراین ضدعفونی بذر برای کنترل انواع آفات و بیماری‌ها، یک راهکار موثر خواهد بود. یکی از روش های افزایش کیفیت بذر، بوجاری کردن بذر است. بوجاری و تمیز کردن بذر، بعد از خشک کردن آن ها صورت می گیرد. بوجاری کردن بذر به منظور جداکردن بذر علف های هرز، مواد زاید و جدا کردن بذر ناسالم انجام می شود. آلودگی بذر می توانند جوانه زدن آن را به خطر انداخته و یا سبب ایجاد بیماری در گیاهچه شوند. بذر ضدعفونی شده، از انواع عوامل بیماری زا در امان خواهد بود. در این مقاله به روش های ضدعفونی کردن بذر پرداخته می شود.
عوامل بیماری زا در بذر
بذرها باید فاقد ذرات خارجی مانند خاک، بذر سایر گونه ها و بخش های غیر از بذر باشند. انتقال آلودگی با بذر به محصولات کشاورزی، خسارات سنگینی به کشاورز وارد می سازد. از این رو حذف عامل بیماری‌زا از بذر ضروری است. هر یک از عوامل بیماری زا توانایی کاهش کیفیت بذر را دارند. شرایط آب و هوایی و خصوصیات خاک در هر منطقه میزان شیوع نوع خاصی از باکتری، ویروس یا قارچ را تعیین می کند. مهمترین عوامل تاثیرگذار بر نوع بیماری دما و رطوبت منطقه است. عوامل بیماری زا که موجب آلودگی بذر می شوند، به شرح زیر است:
1- قارچ
اکثر بیماری های گیاهی از طریق قارچ ها ایجاد می شوند. اغلب قارچ ها در چرخه زندگی خود اندام مقاومی به نام اسپور تولید می کنند. زمانی که شرایط در مزرعه مساعد باشد، بیماری های قارچی گسترش پیدا می کند. عامل اصلی این بیماری در گیاه، بذر آلوده می باشد. قارچ ها گونه های مختلفی دارند. گونه های Alternaria، Aspergillus، Bipolaris، خطرناک ترین بیماری ها را ایجاد می کنند.
2- باکتری
باکتری ها میکروارگانیسم های تک سلولی و کوچک می باشند. پاتوژن های باکتریایی زیادی در بذر وجود دارند. نشانه های بیماری های باکتریایی در گیاهان، لکه برگی، سوختگی، شانکر و … می باشد. اکثر این باکتری ها گرم منفی هستند.
3- ویروس
ویروس ها توسط پوشش پروتئینی حفاظت می شوند. برخی از بیماری های ویروسی با تیمار بذر، کنترل یا ریشه کن می شوند. انتقال با بذر و گرده می‌تواند اهمیت قابل توجهی در اکولوژی برخی ویروس‌ها داشته باشد. بقا در بذر ممکن است برای ویروسهایی که فقط دارای میزبان های یکساله هستند و نیز ویروسهایی که ناقلین بی مهره آنها ( مثل نماتدها) عموماً به کندی حرکت می‌کنند، از اهمیت ویژه ای برخوردار باشد. بعضی از ویروس ها می‌توانند در بذور دفن شده، حداقل یکسال دوام آورند. انتشار طبیعی بذور آلوده شده توسط باد و یا آب نیز ممکن است عامل مهمی در انتقال ویروس باشد.
«مقالات مرتبط»
♣ پرفروش ترین کودها و سموم کشاورزی
انواع روش های ضدعفونی بذر
در بخش زیر به برخی از روش های ضدعفونی بذر اشاره شده است:
- درگذشته ضدعفونی، توسط محلول آب آهک یا آب نمک انجام می گرفت.
- از دیگر روش های بسیار قدیمی، استفاده از گوگرد می باشد.
- آب نمک و خاکستر و در برخی موارد استفاده همزمان از آن ها دیگر روش های قدیمی ضدعفونی بذر هستند.
- ضدعفونی با قارچ کش: به مرور زمان محلول های سولفات مس، پودر کربنات مس و سپس ترکیبات جیوه ای جایگزین مواد قبلی شدند.
تجهیزات ضدعفونی کردن بذر
در مقیاس کم زمین های کشاورزی، ضدعفونی اغلب به صورت دستی انجام می شود. اما در مقیاس بزرگ، استفاده از تجهیزات ضدعفونی بذر موردنیاز است. استفاده نادرست از تجهیزات ضدعفونی کردن بذر نیز به آن ها آسیب می رساند. در زیر به تعدادی از این تجهیزات اشاره شده است:
1- روش بشکه های دوار
برای ضدعفونی کردن بذر می توان از بشکه های دوار استفاده کرد. بذر و مواد ضدعفونی کننده به نسبت مناسب در یک بشکه قرار می گیرند و توسط یک دسته چرخانده می شوند. سپس بذر ضدعفونی شده از طرف دیگر خارج می شود.
2- روش بیل و پارو
ابزار و وسایلی که در این روش استفاده می شود: پارو یا بیل، زیرانداز و سطل است. پس از ضدعفونی کردن بذر با این روش، بذر ضدعفونی شده را زیر پوشش مناسبی قرار داده یا اینکه داخل کیسه ریخته شود. این روش برای بذرهای کم و محدود توصیه می شوند.
3- ضدعفونی با ماشین بوجاری
استفاده از دستگاه بوجاری بهترین روش ضدعفونی بذور است. در این روش مقدار مشخصی از ماده ضدعفونی کننده باید در مخزن دستگاه وجود داشته باشد. بنابراین کنترل و دقت دستگاه در این روش مهم است.
کلام آخر
به منظور جلوگیری از خسارات ناشی از قارچ ها، باکتری ها و ویروس ها ضدعفونی بذر قبل از کشت انجام می شود. بذر ضدعفونی شده باعث بالا تر رفتن کیفیت و کمیت محصول نهایی می شود. بذر و محلول ضدعفونی کننده ممکن است در تماس مستقیم با انسان و دام قرار گیرد. درنتیجه بهترین قارچ کش برای بذر باید محلولی کاملا بی خطر برای موجودات زنده بوده و میزان باقی مانده آن ماده در بذر و تاثیرات آن بر انسان و حیوان حداقل باشد. اگروسیب تولیدی آرال شیمی، یک قارچکش و ضدعفونی کننده سطح بالای سازگار با محیط زیست است. این محلول بر انواع قارچ ها، باکتری ها و ویروس ها تاثیرگذار است. محلول موثر دیگر، پراکسیدین کشاورزی است کهبا با قارچ کشی بذر عوامل بیماری زا را از بین برده و در نتیجه با ضدعفونی کردن بذر سبب افزایش کیفیت آن و نهایتا محصول زراعی می شود.
⇐بروزرسانی شده در مهر 1402
