انواع مکمل افزایش وزن دام کدامند؟

در سیستم های نوین دامداری استفاده از مکمل غذایی در پرورش دام یک انتخاب لوکس نیست. بلکه بخش اصلی یک برنامه موفق برای پرورش دام، افزایش توده عضلانی، جذب حداکثر مواد مغذی و در نهایت تامین سلامت حیوان محسوب می شود. در بسیاری از دامداری ها بعد از افزودن مکمل های غذایی در حد متعادل به جیره روزانه، نتایج قابل توجهی در افزایش وزن و تامین گوشت یا شیر باکیفیت به دست آمده است. افزودن مکمل‌های غذایی همچنین به کاهش هزینه‌های درمانی، افزایش بازده اقتصادی و یکنواختی رشد در گله کمک می‌کند. این مکمل‌ها با جبران کمبودهای تغذیه‌ای موجود در علوفه و خوراک‌های معمول، باعث افزایش کارایی سیستم گوارش دام شده و نقش مهمی در بهبود باروری و افزایش طول عمر مفید دام ایفا می‌کنند.

چرا دام ها به مکمل های افزایش وزن نیاز دارند؟

مکمل‌های غذایی افزایش وزن به طور ویژه فرموله شده‌اند تا به دام‌ها کمک کنند در مدت زمان کوتاه‌تری به رشد مطلوب و وزن بازار برسند. آن‌ها به دلایل مختلف نقش کلیدی در دامپروری مدرن دارند:

• رشد سریع‌تر و آمادگی برای بازار:

مکمل‌ها پروتئین‌های غلیظ، منابع انرژی و اسیدهای آمینه ضروری را فراهم می‌کنند و به حیوانات کمک می‌کنند سریع‌تر وزن اضافه کنند و زودتر برای فروش یا کشتار آماده شوند.

• راندمان غذایی بهتر:

مکمل های غذایی ضریب تبدیل غذایی را بهبود می‌بخشند، به این معنی که حیوانات با همان مقدار خوراک، افزایش وزن بیشتری کسب می‌کنند و هزینه‌های کلی تغذیه را کاهش می‌دهند.

• تغذیه متعادل:

علوفه‌ها و غلات به تنهایی اغلب فاقد مواد مغذی خاصی هستند. مکمل‌های غذایی افزایش وزن تضمین می‌کنند که گاو، گوسفند، بز یا طیور تعادل مناسبی از پروتئین‌ها، مواد معدنی و ویتامین‌ها را دریافت می‌کنند.

• بهبود کیفیت گوشت:

مکمل‌ها از رشد عضلات پشتیبانی می‌کنند و می‌توانند بافت مرمری، نرمی و پوشش چربی گوشت را بهبود بخشند و محصولات را ارزشمندتر کنند.

• کاهش تنوع رشد:

با استانداردسازی تغذیه، مکمل‌ها تفاوت‌های رشد را در گله یا گله به حداقل می‌رسانند و به کشاورزان نتایج سازگارتری می‌دهند.

• سلامت و ایمنی:

بسیاری از مکمل‌های افزایش وزن حاوی پروبیوتیک‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند که ایمنی را تقویت کرده و خطرات بیماری را در مراحل رشد سریع کاهش می‌دهند.

انواع مکمل های مورد استفاده برای افزایش وزن دام

در بسیاری از دامداری ها تغذیه معمول روزانه گاو و گوسفند بر پایه ذرت، کنجاله سویا و سبوس است. این ترکیب برای نگهداری معمول حیوان کافی به‌ نظر می رسد. اما زمانی که هدف پروار کردن دام به صورت سریع باشد، در بیشتر موارد تغذیه مناسبی نیست و استفاده از مکمل های غذایی یک ضرورت خواهد بود. البته از آنجا که جیره غذایی معمولی برای دام در بیشتر موارد فاقد ویتامین‌ ها و مواد معدنی مورد نیاز است، دامداران برای تسریع رشد، تقویت عضلات و بهبود سلامت حیوان مکمل‌ هایی را به این جیره اضافه می‌کنند.  بهترین مکمل‌ های افزایش وزن دام به هفت دسته کلی زیر تقسیم‌ بندی می ‌شوند:

الف) پروتئین ها

این دسته مکمل برای عضله سازی و افزایش وزن دام ضروری است. مواردی مانند کنجاله سویا، پنبه دانه، کلزا، تفاله خشک ذرت و یونجه از انواع مکمل های پروتئینی باکیفیت هستند که اسید آمینه لازم برای ساخت عضله در حیوان را تامین می کنند. استفاده از پروتئین غلیظ از منابع گیاهی و حیوانی به خصوص در ۳۰ روز اول چرخه پرواربندی حیوان با نسبت های متعادل و فرموله شده بسیار اهمیت دارد. البته این مکمل باید به اندازه ای استفاده شود که کبد بیش از حد تحت فشار قرار نگیرد یا اختلال گوارشی ایجاد نشود.

ب) مکمل های انرژی زا

رشد و حفظ بافت های بدن دام وابسته به انرژی است. مکمل های حاوی کربوهیدرات مانند ذرت، جو و ملاس منابع غنی از کالری هستند که به افزایش وزن دام کمک می کنند. دام ها با استفاده از این مکمل ها انرژی کافی برای انجام فعالیت های روزانه و رشد را به دست می آورند. البته استفاده بی رویه این مواد در جیره غذایی روزانه مشکلات گوارشی در حیوان ایجاد می کند و در مصرف آن باید دقت کرد.

ج) ویتامین ها

مکمل های ویتامینه برای بسیاری از فرایندهای بیولوژیک دام مانند تقویت سیستم ایمنی، رشد و تولید مثل ضروری هستند. در این دسته انواع مکمل های حاوی ویتامین D، A وE  با تقویت رشد سالم استخوان ها، بهبود جذب مواد مغذی و افزایش عملکرد سیستم ایمنی به افزایش وزن و بهبود سلامت کلی دام کمک می کند.

د) چربی ها

دام  هایی که در جیره غذایی روزانه خود از مکمل های حاوی چربی استفاده می کنند، با مصرف بیشتر کالری سریع تر وزن می گیرند. انواع چربی های گیاهی و حیوانی منابع متمرکز انرژی هستند که به خصوص در دوره هایی مانند شیردهی دام یا رشد سریع حیوان که نیاز به مصرف انرژی بالاتر می رود مفید هستند.

ه) پروبیوتیک ها و مخمرها

پروبیوتیک ها از دسته باکتری های مفیدی هستند که به هضم بهتر و سلامت روده دام کمک می کنند. استفاده از پروبیوتیک ها و مخمرهای فعال گوارشی باعث بهبود هضم، فعال سازی فلور مفید روده و افزایش بهره وری استفاده از مواد غذایی در دام می شوند.

و) مکمل های معدنی

عناصری مانند کلسیم، منیزیم، فسفر و پتاسیم در کنار مس، ید و روی برای رشد استخوان ها و سلامت عمومی دام بسیار ضروری هستند. این دسته از مکمل ها نقش جلوگیری کننده از کمبودها در روند افزایش وزن حیوان را دارند. مطالعات نشان داده است دام هایی که مکمل های معدنی متعادل دریافت می کنند، با داشتن استخوان های محکم تر، فرایندهای متابولیکی آن ها نیز به بهترین شکل انجام می گیرد. انواع مکمل ها به دو دسته زیر تقسیم می شوند:

• مکمل های معدنی ماکرو

مکمل های معدنی ماکرو آن دسته از موادی هستند که دام مقدار زیادی از آن را نیاز دارد و معمولا در مقیاس گرم یا درصدی از جیره غذایی روزانه تامین می شود. این مواد معمولا به شکل نمک یا کلرید سدیم، کلسیم، فسفر، پتاسیم و منیزیم در انواع مکمل ها وجود دارند.

• ریزمغذی های معدنی

ریزمغذی ها که در مقادیر بسیار کم در مکمل های غذایی دام استفاده می شوند، معمولا در جیره های پایه به اندازه کافی موجود نیستند. مهم ترین ریزمغذی های مورد استفاده در ترکیب غذایی دام ها شامل آهن، سلنیوم، ید، کبالت، مولیبدن، مس، روی، کروم و منگنز هستند. در میان این عناصر موادی مانند روی، کروم و مس تاثیر زیادی بر ایمنی و رشد حیوان دارند و گنجاندن آن ها در دوزهای مشخص و مناسب با پشتیبانی از عملکرد بهتر بدن حیوان، میزان جذب پروتئین و تامین انرژی وی را بهتر می کند.

 البته در کنار همه این مکمل ها از نقش علوفه باکیفیت برای افزایش وزن دام نباید گذشت. علوفه ها با ترکیب مناسب مواد مغذی منبع اصلی فیبر، انرژی و مواد معدنی هستند که به هضم و عملکرد سالم دستگاه گوارش کمک می کنند.

ز) محرک های طبیعی رشد

این دسته از مکمل ها موثرترین ابزار برای کمک به رشد سریع دام بدون استفاده از مواد شیمیایی و هورمونی است. مصرف آن ها فرایندهای متابولیکی را تقویت کرده و با تحریک اشتها جذب مواد مغذی را افزایش می دهد. بنابراین افزایش وزن دام سریع تر شده و کیفیت گوشت و شیر آن افزایش می یابد.

ح) آنتی اکسیدان ها

دام ها در دوره های پرواربندی فشرده ممکن است دچار استرس اکسیداتیو شوند. این موضوع با تاثیر بر کند شدن رشد حیوان، ایمنی بدن آن را تضعیف می کند. آنتی اکسیدان ها با محافظت از سلول های بدن حیوان، فرایندهای بیولوژیک داخلی آن را تثبیت کرده و به رشد بهتر دام کمک می کنند. معمولا مکمل های غنی از آنتی اکسیدان شامل موادی مانند ویتامین E و سلنیوم هستند که با کاهش استرس داخلی، عملکرد دام را در شرایط خاص بهبود می دهند.

ط) آنزیم های گوارشی

این آنزیم ها وظیفه تجزیه خوراک دام به خصوص در زمانی که جیره غذایی شامل مقدار بالای فیبر یا پروتئین دیرهضم باشد را بر عهده دارند. وجود آن ها در غذای حیوان باعث می شود که میزان جذب مواد مغذی در دام افزایش پیدا کرده و میزان اتلاف مواد غذایی کاهش پیدا کند. بیشتر مکمل های آنزیمی شامل آمیلاز و فیتاز هستند که به بهبود هضم، کاهش نفخ و افزایش جذب مواد مغذی کمک کرده و در نتیجه افزایش وزن جیوان سریع تر خواهد بود.

همچنین بخوانید:

♣ توکسین بایندرها در خوراک دام، طیور و آبزیان

♣ تاثیر سلامت روده بر رفاه دام

فرق مکمل غذایی با افزودنی غذایی دام چیست؟

بسیاری از مردم این اصطلاحات را به جای یکدیگر استفاده می‌کنند، اما در تغذیه حیوانات، مکمل‌های غذایی و افزودنی‌های غذایی یکسان نیستند. در جدول زیر، تفاوت مکمل و افزودنی های دام را میتوانید ببینید:

نحوه انتخاب بهترین مکمل افزایش وزن دام

انتخاب بهترین مکمل غذایی افزایش وزن به ارزیابی کارشناسی نیاز دارد. برای این کار معمولا دامداران با مشاوره فرد متخصص در این حوزه لازم است به سوالات زیر پاسخ دهند:

• عملکرد تغذیه ای: آیا مکمل مصرفی مواد مورد نیاز دام را تامین می کند و در جذب مواد مغذی و ایمنی حیوان تاثیر دارد؟
• ایمنی و پاسخ دام: مکمل مورد استفاده علاوه بر عاری بودن از مواد مضر، در مدت کوتاهی اثر خود را نشان می دهد.
• دسترسی مناسب و صرفه اقتصادی: هر مکمل ضمن در دسترس بودن، لازم است از لحاظ عملکرد و قیمت در تعادل مناسبی قرار داشته باشد.

البته در بسیاری موارد یک مکمل به تنهایی بهترین نیست و برای انتخاب مناسب آن باید به اهداف تولید، وضعیت گله و مراحل پرواربندی توجه کرد. ضمن اینکه در این مسیر برای استفاده ایمن و موثر از مکمل ها بهتر است به نکات زیر توجه کنیم:

• رعایت دوز مناسب بر اساس وزن دام و نوع دام
• توجه به زمان مصرف مکمل (برخی مکمل ها مانند پروبیوتیک ها در صبح بهتر عمل می کنند)
• ارزیابی واکنش دام به مکمل بعد از مصرف و تنظیم آن در صورت نیاز
• خریداری مکمل از تامین کنندگان معتبر

کلام آخر:

ویتامین ها، پروتئین ها، مواد معدنی، مکمل های انرژی زا، پروبیوتیک و مخمر، آنزیم‌ های گوارشی، آنتی اکسیدان ها و چربی ها مهم ترین مکمل های غذایی مورد استفاده در جیره غذایی دام ها هستند. مصرف مناسب و متعادل این مواد با تاثیر مستقیم بر بهبود سلامت حیوان باعث افزایش وزن آن می شوند. اما استفاده از فرمولاسیون مناسب با توجه به سن دام، نیاز تغذیه ای، واکنش بدن حیوان و البته مشاوره کارشناس متخصص انجام می گیرد. رعایت بهداشت دام و دامداری، نیز به اندازه استفاده از انواع مکمل های افزایش وزن دام، مهم است. با استفاده از شوینده ها و ضدعفونی کننده های صنعتی صنایع آرال شیمی در حوزه نظافت دام، مانند گندزدای ارگانیک داموسیب و سیلور پراکسیدین پلاس، می توانید بازده دامداری خود را دوچندان کنید.