اهمیت تصفیه پساب فاضلاب بیمارستانی

فاضلاب بیمارستان، از جهاتی مشابه فاضلاب شهری است. ولی ممکن است در بعضی از موارد شامل مواد و ترکیبات سمی و عفونی ‌شود، که برای سلامت کارکنان و محیط بهداشت و درمان و جامعه مضر است. این فاضلاب، حاوی انواع مختلفی از عوامل بیماری‌زا، مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها، و انگل‌ها است که می‌توانند به سرعت در محیط زیست پخش شده و باعث شیوع بیماری‌های عفونی شوند. تصفیه فاضلاب بیمارستانی می‌تواند از انتشار این عوامل بیماری‌زا جلوگیری کرده و سلامت عمومی را حفظ کند. از آنجایی که پروسه تصفیه پساب بیمارستان بسیار حساس و مهم است، می بایست به طور 100% گندزدایی شود. در مقاله ذیل، قصد داریم راهکارهای گندزدایی پساب فاضلاب بیمارستانی را شرح دهیم و محصول اگوسیب، را بعنوان یک ضدعفونی کننده سطح بالا جهت تصفیه فاضلاب معرفی کنیم.

---

همچنین بخوانید:

♣ تصفیه فاضلاب صنایع و کارخانجات، چالش ها و راهکار ها

♣ ضدعفونی کننده صنایع دارویی و گندزدایی خطوط تولید دارو

---

ویژگی‌ ها و خطرات فاضلاب بیمارستانی بر روی جامعه

از بزرگترین نگرانی ها برای فاضلاب بیمارستان‌، وجود عوامل بیماری ‌زا در انواع ویروس، باکتری و انگل روده ای است. این عوامل بیماری زا به راحتی از طریق آب به همه جا انتقال پیدا می ‌کند. نکته مهم دیگر مقاومت دارویی بالای برخی عوامل بیماری ‌زا در پساب بیمارستان است. که یک تهدید جدی روی سلامت جامعه به حساب می‌ آید. به علاوه بعضی از میکروارگانیسم ها حتی به سایر عوامل بیمارستان منتقل شده و باعث شیوع بیماری‌ های عفونی می شوند که برای جامعه درمان مشکل ‌ساز است. مقداری از زایدات دارویی شامل آنتی ‌بیوتیک‌ ها و داروهای ژنوتوکسیک هم توسط قسمت های گوناگون در بیمارستان و داروخانه ‌ها وارد شبکه جمع ‌آوری فاضلاب بیمارستان می ‌شوند. ایزوتوپ های رادیواکتیو نیز که از سوی بخش‌ های آنکولوژی وارد فاضلاب می شود، خطرات جدی برای سلامتی انسان در پی دارند.

تاثیر پساب بیمارستانی بر طبیعت

فاضلاب بیمارستانی شامل مواد شیمیایی است که می‌توانند به منابع آب زیرزمینی و سطحی نشت کنند و باعث آلودگی آب‌های آشامیدنی شوند. این مواد، شامل داروها، ضدعفونی‌کننده‌ها، و مواد آزمایشگاهی می‌باشند. علاوه بر پاتوژن هاو مواد شیمیایی، پساب بیمارستانی ممکن است حاوی مواد رادیواکتیو و خطرناک دیگر باشد که به محیط زیست آسیب برسانند. تصفیه مناسب فاضلاب می‌توانداز ورود این مواد خطرناک به محیط زیست جلوگیری و به حفظ تنوع زیستی و اکوسیستم‌های طبیعی کمک کند. همچنین، می‌تواند حاوی بقایای آنتی‌بیوتیک‌ها و باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک باشد. تصفیه مناسب فاضلاب می‌تواند به کاهش انتشار این باکتری‌ها و کاهش مقاومت آنتی‌بیوتیکی کمک کند. ورود فاضلاب تصفیه نشده به خاک می‌تواند به آلودگی و کاهش کیفیت آن منجر شود. مواد شیمیایی و عوامل بیماری‌زا می‌توانند به چرخه غذایی گیاهان وارد و از طریق زنجیره غذایی به انسان‌ها و حیوانات منتقل شوند. تصفیه فاضلاب می‌تواند با کنترل خطرات، کیفیت خاک را حفظ کند.

روش مقابله کشورها با فاضلاب بیمارستان

در اکثر کشورهای توسعه ‌یافته به علت مصرف زیاد آب در بیمارستان ‌ها، پساب فاضلاب بیمارستانی را به شکل رقیق‌ و بدون هیچ عملیات گندزدایی، با همان فاضلاب شهری تصفیه می کنند. گمان می شود، هیچ خطری برای بهداشت و محیط زیست هم ندارد. فقط در موارد خاص مثل گسترش انواع بیماری های حاد، زائدات بیماران به صورت اختصاصی جمع شده و گندرزدایی می‌شود. در مقابل، کشورهایی نیز هستند که در آن‌ها شبکه جمع‌آوری فاضلاب وجود ندارد. فاضلاب بیمارستان و مراکز بهداشتی در این کشورها به صورت تصفیه‌ شده یا تصفیه نشده، به طور ناقص انجام می شود. لذا، برای سلامت و بهداشت جامعه خطرات جبران ناپذیری دارد. توجه به این نکته لازم است که تأثیرات سمی مواد شیمیایی در فاضلاب بیمارستان، مراکز بهداشتی و میکروارگانیسم‌ های فعال در آن‌ ها موجب ایجاد خطر برای این مراکز خواهد شد.

---

همچنین بخوانید:

♣ آب و فاضلاب را ضدعفونی کنیم

♣ گندزدایی (ضدعفونی) آب و فاضلاب

---

منابع فاضلاب بیمارستانی

ممگن است بارها از خود پرسیده باشید که فاضلاب بیمارستان حاوی چه موادی است؟ یا نقش داروها در فاضلاب بیمارستانی چیست؟ در بخش بالا، توضیح دادیم که این پساب ها گاها شامل مواد شیمیایی خطرناکی است که اهمیت دفع بهداشتی فاضلاب بیمارستان ها را پر رنگ تر می کند. این پساب شامل مواد زیر هستند:

1. فلزات سمی:

می تواند شامل فلزات سنگین همچون جیوه، سرب، کادیوم و کروم باشد که در مراحل درمان و در دستگاه و تجهیزات مورد استفاده است. این مواد ممکن است به صورت ناخود آگاه به فاضلاب بیمارستان راه پیدا کند. همچنین، گاها شامل فلزات سبک تر همچون آلومینیوم، آهن و مس است که از طریق تجهیزات و لوله های مسی وارد پساب شوند. در بیشتر موارد هم شامل مواد معدنی همچون سدیم، کلسیم، پتاسیم، منیزیم و فسفر است که از طریق سرم های نمکی و شوینده ها وارد جریان فاضلاب می شود.

2. انواع مواد شوینده‌ و دترجنت ها (ترکیبات کلردار) :

انواع مواد شوینده و ضدعفونی کننده برای گند زدایی و ضدعفونی سطوح و تجهیزات (دستگاه ها) و از بین بردن پاتوژن‌ ها استفاده می شود و احتمال ورود آن ها به شبکه فاضلاب بیمارستان زیاد است.

3. مواد آلی که قابل تجزیه توسط بیولوژیک هستند:

این مواد ممکن است به هر نحوی وارد فاضلاب بیمارستان شده و بسیار مضر باشند. مواد آلی می تواند به صورت مواد دارویی و متابولیت، مواد آلی طبیعی، ترکیبات آلی حل شونده شوینده ها، مواد زائد غذایی و مواد آلی مصنوعی باشند.

4. مواد معدنی:

فاضلاب بیمارستانی ممکن است حاوی انواع مختلفی از مواد معدنی باشد که می‌توانند به محیط زیست و سلامت عمومی آسیب برسانند. این مواد معدنی عمدتاً از طریق فعالیت‌های پزشکی، آزمایشگاهی و تمیزکاری به فاضلاب وارد می‌شوند. این مواد را می توان شامل محلول، معلق، کلرئیدی دانست.

5. ترکیبات شیمیایی و دارویی:

این ترکیبات در مراحل تشخیص و درمان استفاده می شود و بدون تغییر یا اندک تغییر از بدن بیمار دفع می گردد. این ترکیبات شامل دو دسته اصلی آنتی ویروس ها و اکسیداسیون ها هستند که در بخش زیر به شرح آن ها می پردازیم:

الف) آنتی ویروس‌ ها:

به مقدار زیادی در فاضلاب بیمارستان مشاهده می ‌شوند. و جزء مهمی از آلودگی و ویروسی بودن آب، می ‌توان تلقی کرد. این ترشحات مایع به صورت مستقیم از طریق فاضلاب بیمارستان وارد فاضلاب شهری شده و حتی با انجام فرآیندهای فیزیکی و شیمیایی هم ماهیت آن ها تغییری نمی‌ کند. آزمایش ‌های سلولی که روی فاضلاب بیمارستان انجام شد، مشخص کرد که پساب ‌های آن‌ ها دارای خاصیت موتاژنیک قوی است. که علت آن به خاطر مصرف کلر و دیگر ترکیبات هالوژن می باشد.

ب) اکسیداسیون ها:

اگر بخواهیم به فاضلاب بیمارستان کلر یا مواد اکسید کننده اضافه کنیم تا آلودگی مواد آلی از بین رود، باعث ایجاد خطرات ثانویه می شود. برای مثال باعث می ‌شود این مواد با ترکیبات هالوژن واکنش اکسیداسیون داده و ترکیبات هالوژن آلی را به وجود آورند. این مواد بسیار مقاوم بوده و تجزیه پذیری کمی دارند. باید توجه کرد که بخش زیادی از این مواد در PH بیشتر از ۸ در آب حل می شوند. به خاطر ناشناخته بودن خصوصیات شیمیایی و ساختاری این ترکیبات آن‌ ها را به صورت AOX-CL معرفی می کنند. که به معنی ترکیبات آلی کلردار فعال که قابلیت جذب روی کربن دارند، می توان شناخت.

---

همچنین بخوانید:

♣ تصفیه فاضلاب صنایع نساجی و کاغذ سازی

♣ روشهای تشخیص پاتوژنهای قارچی فاضلاب

---

روش های بی خطر برای مدیریت فاضلاب بیمارستان و جمع آوری ضایعات بیمارستانی

از ارکان مهم و اصلی در مدیریت درست فاضلاب بیمارستان قرار دادن قوانین و مقرراتی است که محدودیت های شدیدی روی تخلیه مایعات خطرناک و سمی در شبکه بهداشت و فاضلاب شهری اعمال شود. برای اجرای درست و صحیح این محدودیت و مدیریت جدی و ارائه روش‌ های مناسب و بی‌ خطر لازم وضروری است. که در ذیل به توضیح این روش ها و ارائه بهترین روش تصفیه فاضلاب بیمارستانی می پردازیم:

۱- زایدات داروئی:

اولین کار و بهترین روش مدیریت صحیح در نحوه استفاده از داروهاست، تا زایدات آن‌ ها کم شود. درست است دفع مواد راحت و اقساط به حساب می‌ آید، ولی اگر به مقدار زیاد باشد به تأسیسات خاص و بی ‌خطری احتیاج پیدا خواهد کرد. حال اگر این مقادیر کم باشد می ‌توان از راه‌های زیر آن ‌ها را دفع کرد:

• دفع از طریق دفن در زمین (به غیر از داروهای سیتوتوکسیک و نارکوتیک)
• قرار دادن کنار زایدات تیز و برنده و تثبیت آن(Encapsulation)
• دفن در محوطه بیمارستان به صورت بهداشتی
• تخلیه در شبکه جمع ‌آوری بیمارستان ( مواد دارویی مایع به نیمه مایع: مثل شربت‌ های سرفه، سرم‌ های وریدی، قطره‌های چشمی البته لازم به ذکر است که داروهای آنتی‌ بیوتیک و داروهای سیتوتوکسیک مجاز نیست)
• زباله سوزی (در مواردی که بیشتر از ۱ درصد کل زایدات دارویی نباشد که باعث ایجاد و انتشار آلاینده سمی در هوا شود.)

2- زایدات سیتوتوکسیک:

از زایدات بسیار خطرناک که نباید دفع شوند یا در محیط جمع ‌آوری فاضلاب بیمارستان تخلیه کرد. راههای مناسب برای دفع این مواد به شرح زیر است:

• برگشت زایدات به تولید کننده اصلی: داروهایی که مازاد بر مصرف بوده یا تاریخ مصرف آن ‌ها گذشته
•  سوزاندن در دمای بالا: سوزاندن در دمای بیش از ۱۲۰۰ درجه سانتی‌ گراد در محیط رو بسته و چند محفظه ای
•  تجزیه شیمیایی: تجزیه سیتوتوکسیک به ترکیبات غیرسمی و غیر ژنوتوکسیک که می توان آنها را تبدیل به موادی کرد  که مورد استفاده در لباس ‌های حفاظتی ولباس هایی برای مکان‌ های کثیف

3- زایدات شیمیایی:

بهترین روش برای از بین بردن این زایدات کاهش در تولید آن ‌هاست. راه‌های از بین بردن زایدات شیمیائی را می ‌توان این‌ گونه بیان کرد:

• دفع زایدات شیمیایی عمومی: این مواد شامل آمینو اسیدها و نمک های خاص هستند که غیر قابل بازیافت بوده و باعث اثرات بد روی کارکنان تصفیه ‌خانه و فرایند های فضلاب بیمارستان می ‌شود.
• دفع مقادیر کم زایدات شیمیایی خطرناک: این نوع مواد شیمیایی باقی مانده شیمیایی در داخل جعبه‌ های بسته‌ب ندی است که می ‌توان به کمک سوزاندن های استاندارد، گذاشتن در ظروف، دفن زمین آن‌ ها را از بین برد.
• دفع مقادیر زیاد زایدات شیمیایی خطرناک: دفع این مواد نمی‌ تواند به صورت بی‌ خطر یا ارزان باشد و هرکدام به روش خاص خود باید از بین رود مثلاً حلال ‌های هالوژن را نباید سوزاند.
• زایدات حاوی مقدار زیادی فلزات سنگین: این زائدات شامل جیوه و کادمیوم است که هرگز نباید آن ‌ها را سوزاند و تنها راه آن بازگشت به شرکت‌های تخصصی و بازیافت آن ها است.

واحدهای یک تصفیه خانه فاضلاب بیمارستان مناسب و کارآمد

برای کاهش تاثیر فاضلاب بیمارستان بر تصفیه خانه و کاهش فاضلاب عفونی، نخست باید پیش تصفیه فاضلاب بیمارستانی صورت گیرد. مراحل تصفیه فاضلاب بیمارستان به شرح زیر است:

1- تصفیه اولیه: حذف بخشی از مواد آلی و مواد جامد

2- تصفیه بیولوژیکی: حذف تخم انگل‌ ها، باکتری ‌ها، لجن های ته نشین شده

3- تصفیه تکمیلی: طی کردن لاگون (نوعی صافی ماسه ای تند برای کاهش جامدات معلق آلی)

۴- گندزدایی فاضلاب بیمارستانی با کلر: جهت به حداقل رساندن مقادیر میکروبی تا نقطه شکست توسط مواد دی‌اکسید کلر (کارآمدترین روش)، هیپوکلرید سدیم، اشعه ماورای بنفش

۵- تصفیه لجن ها: خشک کردن و سوزاندن لجن‌ ها به‌همراه زایدات عفونی برای از بین بردن تخم انگل و عوامل بیماری ‌زا

پارامتر های طراحی سیستم تصفیه فاضلاب بیمارستان

بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته و روش‌های مناسب در تصفیه فاضلاب بیمارستانی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و محیط زیست کمک شایانی کند. برای طراحی یک سیستم صحیح برای تصفیه پساب، باید پارامتر های مختلفی را در نظر گرفت:

الف) سرانه تولید فاضلاب بیمارستان ( مقدار و میزان حجم فاضلاب تولیدی)

این پارامتر به  تعداد تخت های موجود در بیمارستان که به ازا هر تخت، پرسنل آن هم قابل محاسبه است. و نوع بیمارستان از نظر عمومی، تخصصی، فوق تخصصی، روانپزشکی و غیره بستگی دارد.

ب) آنالیز کیفی و کمی فاضلاب بیمارستان

این آنالیز شامل ترکیباتی مثل مواد آلی تجزیه پذیر بیولوژیکی، مواد شوینده، مواد معدنی معلق و محلول، پاتوژن ها، فلزات سنگین، مواد شیمیایی، مواد دارونی و مواد سمی است.

ج) تعیین استاندارد خروجی فاضلاب بیمارستان

تصفیه فاضلاب بیمارستان هم مانند تصفیه فاضلاب بهداشتی طبق استاندارد سازمان حفاظت محیط زیست صورت می گیرد. که برای به دست آوردن یکی از استانداردهای این سازمان و جهت  استفاده در کشاورزی و آبیاری فضای سبز، تخلیه در آب های سطحی و چاه های جاذب انجام می شود.

کلام آخر:

اگر فاضلاب بیمارستان بخواهد به شبکه فاضلاب شهری متصل شود، فقط درصورتی امکان دارد که تصفیه‌ خانه فاضلاب شهری درحال احداث باشد. برای این‌ که مواد معلق و درشت فاضلاب بیمارستان وارد شبکه شهری نشود، بهتر و ضروری است تا یک دستگاه آشغال گیر در محل ورود پساب فاضلاب بیمارستانی به شهری تعبیه شود. جهت رعایت بهداشت آب و فاضلاب در بیمارستان ها و کاهش اثرات پساب بیمارستانی اقدامات مختلفی صورت می گیرد. یکی از روش های تصفیه فاضلاب بیمارستان، استفاده از یک محلول ضدعفونی کننده سطح بالا و ارگانیک است. شرکت آرال شیمی، محصول اگوسیب بر پایه پراستیک اسید را تولید کرده است. این محلول بجای کلر به کار می رود، هرچند که هیچ باقی مانده مضری ندارد و پس از تصفیه لجن فاضلاب بیمارستانی، به آب و دی اکسید کربن تبدیل می شود.

⇐ بروزرسانی شده در خرداد 1403