فرمالین چیست؟

فرمالدئید (Formaldehyde)، گازی با بوی تند است. این ماده با فرمول شیمیایی CH₂O، کوچکترین آلدهید می باشد. محلول آبی فرمالدهید، فرمالین (Formalin) نامیده می‌شود. فرمالین موجود در بازار، دارای 37 تا 40 % ماده اصلی است. این محلول 10 تا 12 در صد متانول نیز جهت جلوگیری سریع پلیمریزاسیون، به اضافه‌ی مقداری ناخالصی مانند آلومینیوم و مس دارد. این ماده معمولاً در صنعت برای ساخت رزین های پلاستیکی، صنایع چوب، کاغذ و نساجی استفاده می شود. فرمالین، همچنین به عنوان ضدعفونی کننده و نگهدارنده برای محصولات خانگی عمل می کند. فرمالدئید گاهی اوقات به دلیل اثرات نگهدارنده و سفید کننده به طور نامناسب در فرآوری مواد غذایی اضافه می شود. با این حال، این ماده شیمیایی به طور طبیعی در محیط نیز وجود دارد. در این مقاله به بررسی مزایا، معایب و خطرات، و ماده جایگزین فرمالین با عنوان فوداسیب معرفی خواهد شد.

تاریخچه فرمالین

فرمالدئید اولین بار توسط دانشمند روسی به نام “الکساندر باتلر” در سال 1859 کشف شد.

این گاز به آسانی از احتراق ناقص ترکیبات حاوی کربن ایجاد می‌شود. در دود حاصل از آتش‌سوزی جنگل ها، حجم زیادی از فرمالدئید وارد اتمسفر می‌شود. به غیر از این، دود حاصل از اگزوز اتومبیل ها و دود سیگار هم دارای مقادیری فرمالدئید هستند. اگر متان را بسوزانید، فرمالدئید به عنوان محصول بینابینی احتراق تولید می‌شود. با این حال، این ماده شیمیایی به طور طبیعی در محیط نیز وجود دارد. به عنوان یک واسطه متابولیک، فرمالدئید در سطوح پایین در اکثر موجودات زنده وجود دارد.

فرمالین چگونه تولید می شود؟

فرمالدهید، از طریق اکسیداسیون متانول با هوا به دست می آید. واکنش در سطح کاتالیست نقره و در دمای 620 تا 680 درجه ساتی گراد و در زمانی که متانول دهیدراته و به صورت جزیی اکسید می شود، رخ می دهد. مخلوط متانول و آب برای تثبیت دانسیته و ذخیره سازی، در تانک آماده سازی با پمپ و هوای مورد نیاز برای این فرایند توسط دمنده و در طول یک فیلتر وارد تبخیر کننده متانول می شود. از اینجا، مخلوط آب، متانول و هوا وارد راکتور می شود. از آنجایی که واکنش گرماده است، گرمای مورد نیاز از خود گرمای واکنش تامین می شود. فرمالین 37 درصد و فرمالین 10 درصد در بازار ایران، رایج ترین نوع کاربرد فرمالین را دارند.

موارد مصرف و کاربرد فرمالین

فرمالین کاربردهای گسترده ای دارد که در این بخش به آن ها اشاره می شود:

• به عنوان محلول ضدعفونی کننده برای از بین بردن باکتری ها
• نگهداری از نمونه های بیولوژیکی
• صنایع تولید پلیمر
• تولید سایر ترکیبات شیمیایی
• استفاده در فرمولاسیون مایع دستشویی، ظرفشویی و شامپو سر به عنوان نگهدارنده
• به عنوان رزین های چسبناک برای تولید تخته سه لایی
• تولید اسفنج های عایق
• به عنوان منومر در تولید پلیمرهای آمینو پلاست
• ساخت نئوپان روکش دار و ورق های MDF
• در صنایع رنگسازی، تولید کلید و پریز، تولید مواد انفجاری
• ماده اولیه اصلی در تولید هگزامین
• جهت ضدعفونی کردن وسایل دندانپزشکی
• در ساخت اسفنج های قالب گیری

 “مقالات مرتبط”

♣ 3 تا از رایج ترین ضدعفونی کننده ها

♣  انواع ضدعفونی کننده صنعتی

اعلام سرطانزایی فرمالین

در رابطه با عوارض فرمالین و مسمومیت های ایجادشده با فرمالین، مطالعات متعددی صورت گرفته است. طبق گزارش وزارت بهداشت و خدمات انسانی امریکا (HHS) افرادی که در معرض مقادیر زیاد فرمالدئید قرار می‌گیرند، در معرض خطر ابتلا به سرطان‌های بینی و حلق، لوسمی میلوئیدی (نوعی سرطان خون) و سایر انواع سرطان هستند. موسسه بین المللی سرطان نیز این ماده را سرطان زا شمرده است. همچنین در سال 1987، آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده (EPA) فرمالدهید را برای افرادی که به طور مکرر و یا با مقادیر بالایی از این ماده سر و کار دارند، جز مواد سرطانزا طبقه بندی نمود. امروزه نیز این ترکیب توسط سازمان های گوناگون سرطانزا معرفی می شود و برای کاهش عوارض فرمالین، کارکردن با آن نیازمند رعایت نکات ایمنی خاصی است.

عوارض فرمالین

رزین های فرمالدهید در ساخت بسیاری از مواد مانند تخته سه لایی، اسفنج های افشانه ای و فوم کاربرد دارد. درنتیجه در طول زمان، گاز فرمالدئید منتشر می کنند و به همین دلیل این ماده یکی از مهمترین آلاینده های هوا است. استفاده از مواد سرطان زا در محصولات مختلف مانند MDF، رزین و شوینده ها و متاسفانه در برخی از مواد غذایی، سلامت انسان و موجودات زنده را به خطر می اندازد. این آلاینده می تواند موجب آلودگی آب و خاک، تاثیر بر اکوسیستم، تاثیر منفی بر تولید مثل آبزیان، تغییر اقلیم و هوا و همچنین اثرات سرطان زایی در انسان شود.

عوارض های خطرناک فرمالین بر روی سلامتی انسان

یکی از مشکلات بسیار خطرناکی که فرمالین در بدن ایجاد می کند، تولید اسید فرمیک است که با نفوذ در خون باعث افزایش اسیدیته می شود. سایر عوارض به شکل زیر است:

• وجود این ماده در غلظت های بالاتر از 0.1 پی پی ام در هوای خانه باعث احساس سوزش در نای به همراه مشکل تنفسی، سوزش چشم و سر درد می شود.
• فرمالین یا فرمالدهید در بدن سبب تغییر پروتئین های DNA نیز می شود.
• سازمان OSHA در گذشته مقدار مجاز کار با این ماده را 3 پی پی ام در طی 8 ساعت کاری در روز اعلام نمود. اما امروزه مقدار فرمالدهید در طول این مدت، 0/78 پی پی ام اعلام می گردد.
•  استنشاق فرمالین در دوران نوزادی باعث ایجاد بیماری های عصبی در بزرگسالی است.
• همچنین فرمالدهید می تواند در افرادی که به صورت طولانی مدت در مواجه با آن قرار دارند باعث آسم شود.

مناسب ترین جایگزین فرمالین

همانطور که قبلا اشاره شد فرمالدهید و گاز فرمالین جزء مواد سرطانزا دسته بندی می شوند. عوارض فرمالین به قدری زیاد هست که باید در مورد استفاده از آن، بسیار با احتیاط عمل کنیم. استفاده از این ماده در فرمولاسیون مواد غذایی تهدید بزرگی برای سلامتی انسان است. بنابراین پیدا کردن مناسب ترین جایگزین فرمالین، از جمله موارد حائز اهمیت می باشد. فرمالدهید در اکثر صنایع مورد استفاده قرار می گیرد.

ویژگی های جایگزین فرمالین

بنابراین ضدعفونی کننده جایگزین فرمالین، باید علاوه بر تاثیرگذاری بر طیف وسیعی از میکروب ها، باکتری ها و پاتوژن ها دارای خواص مهم زیر باشد:

• مواد جانبی مضر تولید نکند.
• گاز سمی و سرطان زا تولید نکند.
• قابلیت استفاده در صنایع مختلف از جمله صنایع غذایی را داشته باشد.

پراستیک اسید یا فرمالین؟ کدام بی خطر تر است؟

بگذارید در ابتدا کمی در مورد این دو ماده شیمیایی صحبت کنیم تا ذهنیت درستی در مورد هر یک داشته باشیم.

1. پراستیک اسید:

پراستیک اسید (Peracetic acid) یک ترکیب آلی است این ترکیب بوی تندی دارد و به نوبه خود بسیار مشابه با اسید استیک است. وقتی صحبت از پراستیک اسید 1 درصد است یعنی پای ماده ای سطح بالا در میان است. وظیفه اصلی این ماده گندزدایی و ضدعفونی کردن است. ترکیبی که برای تولید پراستیک اسید استفاده می شود، آب اکسیژنه و استیک اسید است. این محصول در سطح بالا می تواند باکتری و قارچ و ویروس را نیز از بین ببرد. معمولاً این محصول در غلظت های 5 الی 15 درصد وجود دارد و در صورتی که نیاز به ضدعفونی کردن سطوح به خصوص سطوح صنایع غذایی باشد، بهترین گزینه است.

2. فرمالین:

در مقایسه پراستیک اسید با فرمالین نیاز است، مجدداً خلاصه ای از خصوصیات هر دو را مرور کنیم:

• ماده فرمالدئید در اشکال مختلفی مانند قرص فرمالین، گاز فرمالین و محلول فرمالین موجود است. شکل ماده وقتی که برای ضدعفونی کردن سطوح مورد استفاده قرار می گیرد، به صورت مایع و گاز است و برای دستگاه ها و ماشین آلات، به صورت قرص به مصرف می رسد. گندزدایی تجهیزات ویژه و حساس، با قرص فرمالین خطرآفرین است.
• محلول فرمالین در آزمایشگاه های آناتومی بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. این محصول، سبب پایدار ماندن بافت های مختلف است. مقاومت گرمایی فرمالین مایع پایین است و در دمای محیط احتمال بخار آن وجود دارد.
• خاصیت ضدعفونی کننده فرمالین بسیار زیاد است. محلول فرمالین در مایع ظرفشویی مورد استفاده قرار می گیرد اما مقدار کم آن نیز، اثرات نامطلوبی روی سیستم تنفسی و عصبی می گذارد.

مزایای پراستیک اسید و فرمالین

پراستیک اسید (Peracetic acid) و فرمالین هر یک دارای مزایای خاص خود هستند:

الف) مزایای پراستیک اسید:

• پراستیک اسید 1 درصد برای حذف آلودگی های میکروبی و مواد سمی فاضلاب، گزینه ای عالی است. این محصول به صورتی طراحی شده است که اثرات میکروبی را از بین می برد، بدون اینکه آسیبی به ماده اصلی وارد کند.
• پراستیک اسید پس از استفاده، مواد باقی مانده مضری از خود بر جای نمی گذارد. محصولات بر پایه پراستیک اسید، به سرعت بیوفیلم ها را از بین می برند. خاصیت آن به حدی است که در ذخیره سازی هرگز تجزیه نمی شود.
• پراستیک اسید به دلیل اثرات ضدمیکروبی و تجزیه سریع و سازگاری با محیط زیست، برای جایگزین فرمالین مناسب است.
  
• پراستیک اسید، ویروس کرونا را به علت خاصیت ضدباکتریایی و ضد ویروسی از بین می برد. علاوه بر خواص مطلوب ضدعفونی کنندگی؛ تمام اجزای آن غیر سمی است و موجب ایجاد عوارض جانبی و بروز خسارت در افراد و محیط زیست نمی شود.

ب) مزایای فرمالین

• فرمالدهید معمولاً از دسته مواد گندزدای قوی اما آسیب رسان است. اگرچه این ماده در تمیز کردن سطوح عملکرد مناسبی دارد، اما ذرات آن در محیط، باقی مانده و در صورتی که به دست یا بدن برخورد کند مشکل ساز می شود. این محصول به صورتی طراحی شده است که در از بین بردن آلودگی ها، فرمول ثابتی داشته و گاه قدرت آن به قدری است که علاوه بر آلودگی سطح، به ساختار سطح نیز آسیب وارد می شود.
• از آنجایی که محصول دارای حرارت مقاومتی بسیار پایینی است این امکان وجود دارد که سریعاً تبخیر شود و از نظر قیمت فرمالین مقرون به صرفه نخواهد بود. در نبرد پراستیک اسید با فرمالین، مشخص است که تا به اینجای کار پراستیک اسید بی خطرتر از فرمالین است.

معایب فرمالین و پراستیک اسید

اگر هنوز در انتخاب پراستیک اسید یا فرمالین دچار تردید هستید بهتر است عوارض هر یک را بدانید:

الف) معایب فرمالین

• فرمالدهید نسبت به حرارت مقاومت کمی دارد و در صورتی که از این مواد در هوای گرم استفاده شود، سریعاً تبخیر و سبب برو سرفه در افراد می شود. در صورتی که مقدار استفاده از آن بسیار زیاد باشد، فرد درگیر تنگی نفس می شود.
• از دیگر عوارض فرمالین، می توان به آبریزش بینی و قرمزی چشم اشاره کرد که در طولانی مدت سبب بروز آلرژی در فرد می شود. اما خطرات گاز فرمالدئید به اینجا ختم نمی شود. این ماده، در صورتی که روی پوست دست باقی بماند سبب بروز زخم شده و فرد در بدن خود حالت اِگزما خواهد داشت. همچنین، استفاده بدون دستکش از فرمالدهید، زمینه بروز بیماری های پوستی را بسیار بیشتر می کند.
• این محصول، سازگاری کمی با محیط زیست دارد و در صورت استفاده در کشاورزی، به بافت خاک و گیاه آسیب می رساند.

ب) معایب پراستیک اسید

• هرچند که پراستیک اسید نیز قوی بوده و برای پوست دست آسیب رسان است، اما سبب بروز زخم نمی شود. این ماده مشکلات تنفسی بسیار کمی ایجاد می کند و فرد درگیر سرفه های مکرر نمی شود.
• استفاده بیش از اندازه پراستیک اسید برای پوست بدن خطر دارد، اما استفاده به اندازه آن هیچ مشکلی ایجاد نمی کند.

فرمالدهید یا پراستیک اسید؟ کدام کاربردی تر است؟ پاسخ مشخص است: هر کدام که خطر کمتری داشته باشد!

کاربرد پراستیک اسید و فرمالین

کاربرد گسترده پراستیک اسید سبب شد تا هیچ تردیدی در انتخاب آن نباشد و به سوال پراستیک اسید یا فرمالین؟ برای همیشه پایان داده شود.

نخست به بررسی کاربردهای پراستیک اسید می پردازیم:

•  بعنوان گندزدای حرفه ای برای سطوح مختلف اعم از مخازن، خطوط لوله، پرکن ها، حوضچه های ورودی کارخانه ها و اماکن عمومی
•  برای ضدعفونی کردن سرویس های بهداشتی، تصفیه آب و فاضلاب، از بین بردن آلودگی های بیمارستانی و صنایع خودروسازی
• در صنایع فلزی، بسته بندی، پزشکی و بیوشیمی برای ضدعفونی دستگاه ها
• بعنوان محلول ضدعفونی در صنایع غذایی اعم از قند و شکر؛ مربا و عسل؛ کیک و کلوچه؛ نان و شیرینی؛ سس؛ انواع رب و همینطور فرآورده های پروتئینی
• از پراستیک اسید در کشاورزی به خصوص برای ضدعفونی کردن ابزارآلات کشاورزی و باغبانی
• جهت رسوب زدایی از سیستم های RO و کولینگ تاورها در صنعت پتروشیمی و نفت و گاز
• گستردگی طیف کاربرد این ماده، موجب محبوبیت آن در کشورهای اروپایی و آمریکایی است. لذا پراستیک اسید صنعتی و خوراکی در سلامت محیط زیست هم نقش بسزایی را ایفا می کند.

و اما در مورد کاربردهای فرمالین بیشتر بدانیم:

• از جمله کاربردهای فرمالدئید برای ساخت محصولات چوبی کامپوزیت؛ ساخت میز و قفسه، روکش های دیوار و سازه های خانگی می باشد.
• چسب های حاصل از فرمالین، معمولاً اتصال کننده های بسیار قوی هستند.
• به دلیل خاصیت ضد باکتریایی قوی، غالباً در آزمایشگاه های آناتومی و نمونه هایی که نیاز دارند تا جسد به مدت طولانی و بدون فساد باقی بمانند، از فرمالین استفاده می شود. از این رو از فرمالین جسد به منظور نگهداری بلندمدت نمونه های آزمایشگاهی و بیولوژیکی استفاده می شود.
• برای از بین بردن انگل های موجود در آبشش ها، سطح پوست و باله ماهی ها، می توان از فرمالدهید برای ماهی استفاده نمود.
• فرمالین در مرغداری، به عنوان یک محلول ضدعفونی در صنایع طیور بکار می رود. هرچند که تاثیرات مخربی بر روی جوجه ها دارد.

چرا فرمالین از فرمولاسیون ظرفشویی حذف شده است؟

چرا فرمالین ضدعفونی جایگاه خود را در محصولات شوینده دستی از دست داد؟ در بررسی های صورت گرفته مشخص شد که بسیاری از افرادی که از مایع ظرفشویی حاوی فرمالدهید استفاده کردند، پس از مدتی درگیر بیماری های پوستی شدند. به طوری که پوست در وضعیت بسیار خشک قرار گرفت. در این راستا تصمیم بر این شد که از موادی برای ضدعفونی سطح استفاده شود، که دارای تاییدیه غذا و دارو باشند. در این راستا، این ماده امتیاز خود را از دست داد. امروزه در فرمولاسیون مایع ظرفشویی و دستشویی از آن استفاده نمی شود. موضوعی که در خصوص فرمالدهید وجود دارد، خاصیت سرطانزا بودن آن در طول زمان، عملاً استفاده از آن را بسیار خطرساز می کند.

پراستیک اسید یا فرمالین! مسئله این است!

حقیقت این است که پراستیک اسید یا فرمالین هر دو در صنایع مختلف نقش گندزدای قوی دارند. اما یک امتیاز نباید به قیمت جانمان تمام شود! فرمالین قوی است اما مشکلاتی که برای سلامتی انسان ایجاد می کند گاهاً جبران ناپذیر هستند. فرمولاسیون پراستیک اسید و فرمالدهید در یک راستا است، اما در پراستیک اسید از پیوندهای قوی تری استفاده شده تا محصول خروجی دارای کیفیت مناسب تری باشد.

کاربردهای مشترک فرمالین و پراستیک اسید

هر دو در صنعت خودروسازی استفاده می شوند؛ به طوری که سبب ساخت خودروهای سبک خواهد شد. اما موضوع اینست که  آسیب پراستیک اسید کمتر است. سایر کاربردها به شرح زیر است:

• هر دو، برای ضدعفونی کردن وسایل دندانپزشکی به کار می روند.
• از هر دو، در تولید واکسن های مختلف استفاده می شود. فرمالین در پزشکی سابقه ای طولانی تری دارد. اما خاصیت پراستیک اسید، در غیرفعال کردن ویروس ها در پزشکی بهتر است.
• هر دوی این مواد، در صنایع کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد. اما آسیبی که از سوی فرمالین مایع، خاک و گیاه را تهدید می کند، بسیار زیاد است.
• استفاده از پراستیک اسید برای تولید اسانس و افزودنی های طبیعی از سوی سازمان غذا و دارو به تایید رسیده است. در صورتی که فرمالین هنوز مجوز لازم برای صنایع غذایی را دریافت نکرده است.

کلام آخر:

همه ویژگی های فوق الذکر، در گندزدای سطح بالای فوداسیب که بر پایه پراستیک اسید 15% است، وجود دارد. این محلول با توجه به داشتن استاندارد های FDA و EPA، قابل اطمینان و بهترین جایگزین فرمالین است. درصورتی که علی رغم تمامی مستندات فوق، مبنی بر سرطان زایی فرمالین و ناکارآمدی آن در صنایع مختلف به ویژه صنایع غذایی، همچنان تمایل به استفاده از این ماده سمی دارید، می توانید از طریق لینک زیر، لیست شرکت ها در زمینه تولید فرمالین را مطالعه نمایید:

⊗ لیست جامع شرکت های تولیدکننده فرمالین در ایران ⊗

می توانید با خرید محلول های ضدعفونی ارگانیک صنایع آرال شیمی، سلامت خود و دیگران را در محیط کار و منزل تامین کنید.

صنعت پاک  ⇐  محصول سالم  ⇐ جامعه سالم