ضدعفونی کردن زخم های دامی

 میکروارگانیسم ها به طرق مختلف وارد زخم های دامی می شوند. آنها از طریق تماس مستقیم با سطح عفونی، ابزار جراحی، هوا و گاهی خود آلودگی با خارش یا گاز گرفتن محل وارد بدن می شوند. از این رو ضدعفونی زخم دام، اهمیت بسزایی دارد. زخم ها ممکن است در قسمت های مختلف بدن دام رخ دهد. به خصوص ضدعفونی پوست، دهان و زبان دام حائز اهمیت است زیرا عمل بلع غذا به خوبی انجام نمی گیرد و حیوان تلف خواهد شد. به جز زخم های سطحی در بدن دام، ممکن است دام در اثر برخورد با اشیا یا سایر دام ها، دچار خراشیدگی شود. از این رو، ضدعفونی خراشیدگی و ساییدگی دام هم از جمله مواردی است که باید به آن توجه ویژه ای کرد. در این نوشتار انواع زخم دامی ارائه و استفاده از ضدعفونی کننده زخم دامی بتادیپ توصیه می شود.

زخم چگونه ایجاد می شود؟

زخم (Wound) در دام، آسیبی است که معمولا شامل تقسیم بافت یا پارگی پوسته یا غشای مخاطی به دلیل خشونت خارجی یا عوامل مکانیکی به جای بیماری است. این گونه زخم ها در حیوانات اهلی ممکن است به دلیل جراحت در هنگام دعوا، نیش حشره، گاز حیوان، جراحت ناشی از سیم خاردار در هنگام چرا، تصادف و ضربه ایجاد شود. مشکلات مربوط به زخم به دلیل عفونت ایجاد شده زیرا سموم توسط باکتری در محل ترشح می شود که منجر به آبسه، نکروز و لجن و غیره می گردد. بنابراین ضدعفونی زخم دام، در الویت برنامه های مراقبتی است.

مقالات مرتبط با موضوع:

♣ آشنایی با انواع بیماری های دام، پیشگیری و درمان

♣ بررسی چرخه بهداشت دام

انواع زخم ها

تقسیم بندی زخم‌ها بر اساس محل آسیب و عامل عفونی می باشد. انواع زخم ها به شرح زیر است:

1) زخم های باز:

زخم باز است که در آن بافت های آسیب دیده در معرض هوا قرار می گیرند. برخی از نمونه های رایج عبارتند از: بریدگی عمیق، زخم سوراخ شده، ساییدگی، خراشیدگی در پوست دام، سوراخ شدگی در پوست دام یا زخم گلوله، زخم نفوذی و غیره. اقدامات فوری در آسیب‌های پوستی در دام بدین شکل است که خونریزی را در بریدگی عمیق متوقف کنید.

 این کار را می توان با استفاده از کمپرس یخ انجام داد که به انقباض رگ های خونی کمک می کند. پس از قطع خونریزی، مهمترین مرحله در درمان زخم باز، آبیاری است. ضدعفونی زخم دام با مواد ضدعفونی کننده رقیق، محلول نمکی یا حتی آب انجام شود. این مایع آلودگی و باکتری ها را از بین می برد و فشار ملایمی بر بافت های خیس شده برای تحریک روند بهبود ایجاد می کند. در صورت نیاز ممکن است از آنتی بیوتیک های موضعی استفاده شود. بسته به ماهیت زخم، با باند، بخیه و منگنه بسته می شود.

2) آبسه:

آبسه، یک پاکت عفونت است که معمولا زمانی رخ می دهد که باکتری از طریق پوست توسط تزریق اشیاء آلوده یا بر اثر بریدگی‌ها در پوست حیوان رخ می دهد. با این حال، عفونت می تواند به بافت های اطراف و جریان خون گسترش یابد و حیوان را بیمار کند. به طور معمول، آبسه ممکن است تا سه تا هفت روز پس از آسیب اولیه ظاهر نشود. در اولین نشانه تورم، محل را به دقت بررسی کنید تا زخم کوچکی وجود داشته باشد. مقداری مو را از محل جدا کرده و با یک پارچه مرطوب بشویید. زخم باز می شود تا چرک از آن خارج شود. برای تخلیه زخم فشار وارد کنید، اما ملایم باشید، در غیر این صورت چرک به زور از آبسه خارج شده و به جریان خون باز می گردد. به محض تشخیص آبسه از آنتی بیوتیک استفاده کنید. پس از تخلیه اولیه، بسته های داغ را دو تا سه بار در روز روی زخم قرار دهید تا تخلیه مداوم را تشویق کنید.

نکته مهم درباره آبسه

ضدعفونی زخم حیوان و ضدعفونی پوست، دهان و زبان دام با مقداری ضدعفونی کننده ضد باکتری رقیق مانند ید (بتادین) توصیه می شود. از الکل یا پراکسید هیدروژن برای شستشوی زخم استفاده نکنید. زیرا آنها دردناک، تحریک کننده و بی اثر هستند. آبسه در کف پای حیوانات سم دار مانند اسب و گاو معمولا زمانی که بر روی اجسام نوک تیز که به داخل بافت ها نفوذ می کنند و موجب آبسه در کف پا می شود. پا، باید دو بار در روز به مدت چهار یا پنج روز در یک حمام پا ضدعفونی کننده رقیق قرار گیرد. بنابراین ضدعفونی خراشیدگی و ساییدگی دام نیز نباید فراموش شود. اگر به آنتی بیوتیک ها دسترسی دارید، آن ها نیز می توانند مفید باشند. در صورت زخم نافذ جدی در پا که با ناخن یا جسم بلندی همراه است، فورا با دامپزشک خود تماس بگیرید.

3) پارگی پستان:

پارگی پستان در گاوهای شیری می تواند عواقب جدی داشته باشد که منجر به از دست دادن دائمی پستان برای شیردوشی می شود. معمولا یک مسیر زهکشی غیرعادی برای شیر (به نام فیستول) ایجاد می گردد و عملکرد طبیعی پستانک متوقف شده و ورم پستان یا التهاب پستان رخ می دهد که منجر به اسکار غیرقابل برگشت می شود. بریدگی های سطحی را می توان با پمادهای آنتی بیوتیک موضعی و بانداژ تمیز و درمان کرد. بریدگی های عمیق تر باید با دقت بخیه شوند و توسط دامپزشک درمان گردند. فشار دوشیدن دست روی نوک سینه آسیب دیده، معمولا خط بخیه را مختل کرده و از بهبودی جلوگیری می کند. علاوه بر لوله پستانک، می توان بلافاصله از دستگاه های شیردوشی برای تخلیه پستانک بدون تاثیر بر خط بخیه استفاده کرد. در هر صورت برای جلوگیری از ورم پستان باید روزانه آنتی بیوتیک به سرپستانک تزریق شود. ضدعفونی زخم‌ها و شستن پوست دام به شکل مرتب در قسمت پستانک توسط سیف تیت گارد، توصیه می شود.

4) گزش حیوانات/ جراحت ناشی از درگیری:

ممکن است بر اثر برخورد چنگال های حیوانات مهاجم، پوست دام دچار خراشیدگی شود. در درجه نخست، شستشوی زخم عفونی برای توقف خونریزی واجب است. ممکن است در موارد شدید از کمپرس یخ استفاده شود. در صورت آسیب جزئی، ضدعفونی خراشیدگی و ساییدگی دام چندان توصیه نمی شود چون باعث سوزش شدید می شود. اما در زخم های بزرگ همچون پارگی، ضدعفونی زخم های عمیق دام لازم و ضروری است. زخم را با خط نازکی از مواد ضد عفونی کننده ببندید و با یک دستمال تمیز آن را شل بپوشانید تا ذرات گرد و غبار وارد زخم نشود. در اسرع وقت به دامپزشک مراجعه کنید.

5) زخم بسته:

در زخم بسته هیچ خونی از بدن خارج نمی شود، اگرچه ممکن است خونریزی زیر پوست نیز به نام کبودی وجود داشته باشد. بافت های نرم مانند تاندون ها، ماهیچه ها و رباط ها و بافت های سخت مانند استخوان را درگیر می کند. بیشتر زخم‌های بسته در نتیجه ضربه‌های قوی ایجاد می‌شوند که به لایه‌های بافت نرم زیر پوست آسیب می‌رساند و باعث خونریزی داخلی یا نفوذ خون و مایعات دیگر به بافت‌های اطراف شده و باعث تورم و تغییر رنگ آن ناحیه می‌شود. هدف اصلی درمان کنترل درد و به حداقل رساندن خونریزی و التهاب است. برای پیشگیری از عفونت زخم دام باید سریعا به دامپزشک مراجعه شود.گاهی اوقات تزریق کزاز همراه با مسکن نیز مفید است.

6) فوت رات (پوسیدگی پا):

پوسیدگی پا (Foot Rot)، یک بیماری حاد و بسیار عفونی در گاو و گوسفند است که با تورم و لنگش مشخص می شود. این وضعیت بسیار دردناک در صورت عدم ارائه درمان می تواند مزمن شود و به سایر ساختارهای پا آسیب برساند. پوسیدگی پا از بین پنجه های سم منشا می گیرد. برای درمان زخمهای عفونی و درمان عفونتهای سم(فوت رات) در گوسفندان باید سریعا به دامپزشک مراجعه کرد.

عفونت های قارچی پوست دام

شایع ترین ارگانیسم های مرتبط با عفونت زخم عبارتند از: استافیلوکوکوس اورئوس؛ استرپتوکوک پیوژنوس؛ سودوموناس و انتروکوک و غیره. بعد از شستشو، ضدعفونی نمودن زخم، خراش، ساییدگی های پوستی و ضدعفونی پوست، دهان و زبان دام برای توقف و درمان بیماری های قارچی ضروری است. در آخر عملیات پانسمان باید با دقت انجام شود.

درمان عفونت های جلدی دام

در هر نوع شرایط زخم و صدمات و جراحات پوستی در دام، مراقبت پرستاری خوب مورد نیاز است. گاهی ممکن است زخم ها با چشم دیده نشود اما علائم عفونت زخم یا خراشیدگی عموما به شکل تب در حیوان ظاهر می شود. در این مواقع، حیوان را از لیسیدن، جویدن روی زخم ها، بخیه ها، بانداژها یا مجراها دور نگه دارید. ضدعفونی زخم و محل عمل جراحی دام برای پیشگیری از عفونت مهم و حیاتی است. برای آگاهی از محل ها و نحوه مصرف ضدعفونی کننده پوست دام باید با دامپزشک مشورت کنید. ضدعفونی خراشیدگی و ساییدگی دام نیز، تاثیر بسزایی در توقف عفونت در بدن دام دارد. پس از ضدعفونی، پانسمان روی زخم ها انجام می شود. برای این منظور، بانداژها باید تمیز و خشک باشند و در فواصل زمانی معین تعویض شوند. یک یا دو بار در روز یک لایه نازک از یک پماد آنتی بیوتیک را در اطراف لبه های زخم قرار دهید. بسته به ماهیت زخم، باندها ممکن است به مدت 24 ساعت یا تا چند هفته باقی بمانند.

کلام آخر

دام های اهلی، بزرگترین سرمایه های یک کشور از منظر تامین مواد غذایی هستند. از این رو توجه به سلامت دام از اهمیت بالایی برخوردار است. از آنجایی که حیوانات اغلب در معرض حوادث مزرعه ای هستند، ممکن است پوست و بدن آن ها دچار زخم، پارگی و خراش شود. مراقبت از خراشیدگی و ساییدگی در دام ها برای پاکسازی و جلوگیری ازعفونت دام، لازم و ضروری است. برای ضدعفونی زخم دام، باید از ضدعفونی کننده مناسب استفاده شود. برای ضدعفونی پوست، دهان و زبان دام یا ضدعفونی خراشیدگی و ساییدگی دام، اغلب از ترکیبات یدوفور استفاده می شود. شرکت آرال شیمی اقدام به تولید محصول بتادیپ بر پایه پوویدون آیوداین 10% کرده است. این محصول برای شستشو و ضدعفونی انواع زخم، خراشیدگی، سوختگی و پارگی پوست دام و حیوانات خانگی به کار می رود.