بیماری تب برفکی گاو (FMD) چیست؟

بیماری تب برفکی، با نام دیگر بیماری پا و دهان یا FMD، یک بیماری جدی و مسری است که تمام حیوانات سم پا از جمله گاو، گوسفند، بز، شتر، آهو و خوک را درگیر می کند. هرچند، این بیماری بر اسب ها و گورخرها تأثیر نمی گذارد. گسترش بیماری FMD در صورت عدم پیشگیری، می تواند خسارات جبران ناپذیری از نظر اقتصادی به دامدار وارد کند. در این مقاله، به بررسی و تعریف بیماری تب برفکی دام و روش های پیشگیری و کنترل آن می پردازیم. سپس، محصول داموسیب را بعنوان یک گندزدای سطح بالا برای ضدعفونی تجهیزات دامداری و مناسب برای توقف شیوع بیماری، معرفی می کنیم.

همچنین بخوانید:

♣ آشنایی با انواع بیماری های دام؛ پیشگیری و درمان

♣ بیماری لنگش دام: روش های پیشگیری و درمان

عامل بیماری تب برفکی دام

 عامل این بیماری، ویروس برفکی است که از خانواده Rhabdoviridae و جنس Lyssavirus است. این ویروس دارای هفت سویه مختلف است که هر کدام علائم مشابهی دارند و فقط در آزمایشگاه قابل تشخیص هستند. مصونیت نسبت به یک سویه ویروس، ایمنی دام را در برابر سویه های دیگر تضمین نمی کند. این ویروس در غدد لنفاوی و مغز استخوان در PH خنثی زنده می ماند؛ اما زمانی که PH کمتر از 6.0 باشد (یعنی پس از مرگ سخت)، در ماهیچه ها از بین می رود. تب برفکی، تلفات شدیدی به وجود می آورد و در حالی که اکثر حیوانات مبتلا بهبود می یابند، اغلب آنها را ضعیف و ناتوان می کند.

علائم و نشانه های بیماری تب برفکی دام

 دام های بیش پرورشی، نسبت به نژادهای سنتی، بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند. قدرت کشندگی FMD در حیوانات بالغ به ندرت اتفاق می افتد. اما اغلب مرگ و میر در حیوانات جوان، به دلیل میوکاردیت یا در صورت آلودگی والد به این بیماری، کمبود شیر وجود دارد. بیماری FMD با تب و زخم های تاول مانند در زبان و لب ها، در دهان، روی پستانک ها و بین سم ها مشخص می شود. این عفونت، موجب بی میلی حیوان مبتلا، به غذا خوردن یا حرکت می گردد.

حیوانات مبتلا به بیماری پا و دهان، ممکن است برخی از علائم زیر را از خود نشان دهند:

• چرت زدن و کوبیدن لب ها
• لرزیدن
• پاهای حساس و دردناک
• کاهش تولید شیر
• زخم و تاول روی پا
• افزایش دما

دوره کمون بیماری تب برفکی دام

دوره نهفتگی FMD متغیر است و به میزبان، محیط، مسیر قرار گرفتن در معرض و سویه ویروس بستگی دارد. فاصله بین قرار گرفتن در معرض عفونت و ظهور علائم، بین 24 ساعت تا 10 روز یا حتی بیشتر، متغیر است. متوسط دوره کمون برای گوسفند و بز، پس از عفونت با ویروس، 3-8 روز، برای خوک ها بیشتر از 2 روز و برای گاوها 2-14 روز است. دقت کنید که حیوانات می توانند ویروس را، قبل از ظهور علائم بالینی، منتقل کنند. زیرا حیوانات قبل از ظهور بیماری، در حلق و خون خود، دارای ویروس هستند.

روش های انتقال و انتشار بیماری FMD

تمامی ترشحات حیوانات مبتلا، حاوی ویروس FMD است. این حیوانات مقدار زیادی آئروسل ویروسی را تنفس می کنند، که می تواند حیوانات دیگر را از طریق راه های تنفسی یا دهانی آلوده کند. ویروس ممکن است تا 4 روز قبل از اینکه حیوان علائم بالینی بیماری را نشان دهد، در شیر و مایع منی موجود باشد.

بیماری پا و دهان گاو، به سهولت انتشار ویروس، از طریق یکی یا همه موارد زیر اتفاق می افتد:

• حیوانات آلوده تازه وارد گله (حامل ویروس در بزاق، شیر، مایع منی و غیره)
• آغل یا ساختمان ها و وسایل نقلیه حمل و نقل حیوانات آلوده
•  یونجه، خوراک، آب، شیر یا مواد بیولوژیک آلوده
• لباس، کفش یا تجهیزات آلوده
• گوشت حاوی ویروس یا سایر فرآورده های حیوانی آلوده (اگر به صورت خام باشد)
• آئروسل های آلوده (انتشار ویروس از طریق جریان هوا)

آیا تب برفکی دام به انسان منتقل می شود؟

طبق گزارش وزارت کشاورزی، شیلات و جنگلداری استرالیا (DAFF)

این بیماری در دسته بیماری های زئونوز قرار ندارد و مختص حیوانات است نه انسان و با بیماری دست، پا و دهان که در کودکان خردسال شایع است، (تب برفکی در کودکان) متفاوت است.

شایان ذکر است که ویروس FMD، با خوردن گوشت آلوده به انسان منتقل نمی شود.

روش های تشخیص تب برفکی

وجود ویروس FMD را فقط می توان از طریق آزمایش نمونه های آلوده، تأیید یا رد کرد. ممکن است جهت نمونه برداری، موارد زیر را جمع آوری کنید:

• مایع وزیکولی
• برچسب های بافت اپیتلیال
• خراشیدن حلق
• سرم

روش های پیشگیری و کنترل بیماری تب برفکی دام

انجام اقدامات فوری طبق استراتژی جهانی کنترل بیماری تب برفکی، در تشخیص زودهنگام و هشدار و اجرای نظارت، موثر است. این اقدامات، به دو دسته درون مزرعه ای و کلینیکی تقسیم می شوند:

الف) اقدامات مزرعه ای

دامداران باید نخست اقداماتی را در سطح مزرعه انجام دهند. این اقدامات عبارتند از:

• کنترل دسترسی مردم به دام و تجهیزات
• کنترل ورود حیوانات جدید به گله های موجود
• تمیز کردن و ضدعفونی منظم آغل دام، ساختمان ها، وسایل نقلیه و تجهیزات
• نظارت و گزارش بیماری
• دفع مناسب کود و لاشه مرده

ب) استفاده از واکسیناسیون

با توجه به وضعیت FMD، استراتژی های واکسیناسیون را می توان برای دستیابی به پوشش انبوه یا هدف قرار دادن زیر جمعیت های حیوانی یا مناطق خاص طراحی کرد. برنامه‌های واکسیناسیون که در یک جمعیت هدف انجام می‌شوند، باید دارای چندین معیار حیاتی باشد.

به طور کلی، واکسن تب برفکی باید دارای مشخصات زیر باشد:

• پوشش واکسن باید حداقل 80٪ باشد.
• کمپین ها باید در کوتاه ترین زمان ممکن تکمیل شوند.
• واکسیناسیون باید امکان تداخل ایمنی مادر را فراهم کند.
• واکسن ها باید در دوز صحیح و با روش صحیح تجویز شوند.

همچنین بخوانید:

♣ روش های مبارزه با بیماری پوستی و انگلی دام

♣ تیلریوز گاوی (بیماری زردی گاو) | علائم، پیشگیری و درمان

بهترین دارو برای درمان تب برفکی چیست؟

محققان هنوز درمان خاصی برای FMD نیافتند. در برخی کشورها دامپزشکان از درمان آنتی بیوتیکی برای کنترل عفونت باکتریایی ثانویه زخم استفاده می کنند. با اینحال، بهبودی کامل معمولاً بین چند هفته تا چند ماه زمان می‌برد. در بریتانیا، حیوانات مبتلا به FMD اجباراً ذبح و محل نگهداری دام های آلوده بازرسی و ضدعفونی می‌شود. همچنین محدودیت‌های حرکتی و جابجایی برای دام‌های سالم دامداری، از سوی مقامات اعمال می‌شود.

کلام آخر:

حیوانات زنده، وسایل نقلیه و تجهیزات مورد استفاده برای حیوانات، لباس و کفش، ویروس FMD را با خود حمل می کنند. از آنجایی که این ویروس بسیار مقاوم است، جهت جلوگیری از جابجایی آن، کلیه تجهیزات مزرعه و دامداری و حتی لباس ها و کفش کارگران را باید به شکل دوره ای ضدعفونی کرد. شرکت آرال شیمی، محصولات گندزدای مختلفی از جمله آرال بنزال و آرال گلوتار را برای ضدعفونی و گندزدایی تجهیزات مزرعه، پیشنهاد می کند. همچنین، محصول فودگرید داموسیب بر پایه پراستیک اسید 5%، می تواند علاوه بر تجهیزات، ظروف غذاخوری و آبخوری و کلیه سطوح در ارتباط با دام را نیز بدون خطر، گندزدایی کند.

جهت دیدن ویدیوی آموزشی این بیماری، بر روی فایل زیر کلیک کنید:

⇓⇓⇓