چگونه از آبله گوسفندی و بز و پیشگیری کنیم؟

اگر شما یک چوپان یا پرورش‌دهنده بز و گوسفند هستید، احتمالاً نام آبله گوسفند و آبله بز به گوشتان خورده است. آبله گوسفندی و بز می‌توانند به سرعت در یک گله گسترش یابند و باعث خسارات اقتصادی قابل توجهی شوند. در واقع، میزان تلفات سالانه به دلیل این بیماری‌ها در مناطق بومی بین ۱۲ تا ۱۴٪ برای گوسفندان و ۱۱ تا ۱۳٪ برای بزها گزارش شده است. هدف این مطلب، ارائه یک مرور کامل از آبله گوسفند و بز، اپیدمی آبله در دامداری است که شامل علائم، روش‌های انتقال، راهکارهای پیشگیری و گزینه‌های درمانی می‌شود. چه یک فرد با تجربه باشید و چه تازه واردی در حوزه دامپروری باشید، آگاهی از این بیماری‌ها برای حفظ سلامت و بهره‌وری حیوانات شما بسیار حیاتی است.

همچنین بخوانید:

♣ آشنایی با انواع بیماری های دام؛ پیشگیری و درمان

♣ بهترین مکمل افزایش وزن برای پرورش دام

آبله گوسفندی و بز چیست؟

اگر بخواهیم به طور خلاصه بگوییم که آبله گوسفند چیست؟ آبله گوسفند و بز بیماری‌های ویروسی بسیار مسری هستند که می‌توانند به سرعت در یک گله گسترش یابند و باعث خسارات اقتصادی قابل توجه شوند. همانطور که از قبل گفتیم، این بیماری‌ها توسط ویروس‌هایی از جنس Capripoxvirus ایجاد می‌شوند که شامل ویروس بیماری پوست گره‌دار در گاو نیز خواهد شد. عوامل اصلی ایجادکننده آبله گوسفند و بز عبارت‌اند از:

• ویروس آبله گوسفند (SPPV)
• ویروس آبله بز (GTPV)

عامل انتقال آبله گوسفندی و بزی چیست؟

این ویروس‌های SPPV و GTPV بسیار مسری هستند و می‌توانند از طریق تماس مستقیم با حیوانات آلوده، خوراک آلوده، تجهیزات یا حتی از طریق قطرات تنفسی گسترش یابند. برخلاف برخی از بیماری‌ها که حامل‌های متعددی دارند، خود Capripoxvirus عامل ایجاد کننده مستقیم است؛ به این معنی که بدون آن، بیماری به سادگی رخ نمی‌دهد. دانستن نام و ماهیت دقیق این عامل برای تشخیص بیماری، اجرای برنامه‌های واکسیناسیون و طراحی استراتژی‌هایی برای جلوگیری از شیوع بیماری در گله‌ها اهمیت دارد.

جالب اینجاست که با وجود شباهت ژنتیکی بسیار زیاد، ویروس‌های SPPV و GTPV ترجیحات میزبان کمی متفاوتی دارند، به همین دلیل است که گوسفندان بیشتر تحت تأثیر SPPV و بزها تحت تأثیر GTPV قرار می‌گیرند. این تفاوت ظریف به دامپزشکان و کشاورزان کمک می‌کند تا پیشگیری و درمان را به طور مؤثرتری هدف قرار دهند.

آبله گوسفندی و بزی چه نشانه هایی دارد؟

علائم آبله گوسفندی و بزی همیشه در هر گله‌ای یکسان ظاهر نمی‌شود و همین موضوع باعث ‌شده که حتی دامداران باتجربه هم گاهی نشانه‌های اولیه را نادیده بگیرند. علائم در گوسفند و بز کمی تفاوت دارد، اما روند کلی بیماری مشابه است؛ ابتدا تب و ضعف ظاهر می‌شود و بعد مشکلات پوستی و تنفسی خود را نشان می‌دهد. برای کسانی که تازه‌کار هستند، می‌توان این بیماری را به‌عنوان «بیماری‌ای که هم درون بدن و هم بیرون بدن خودش را نشان می‌دهد» در نظر گرفت، نه فقط دانه‌های پوستی. برای متخصصان، تفاوت‌های کوچک، مثل اینکه بیشتر ریه‌ها درگیر شده یا پوست، می‌تواند در تشخیص و درمان کمک بزرگی باشد.

در بزها معمولاً ضایعات پوستی گسترده‌تر در کل بدن دیده می‌شود، در حالی که در گوسفندها درگیری ریه‌ها و مشکلات تنفسی بارزتر است. شناخت همین تفاوت‌های جزئی می‌تواند به تشخیص سریع‌تر و کاهش تلفات در گله کمک کند. علائم رایج و قابل‌تشخیص آبله در دام عبارتند از:

تشخیص و شناسایی بیماری آبله گوسفندی و آبله بزی چگونه است؟

تشخیص یکی از مهم‌ترین مراحل در کنترل آبله گوسفند و بز است. خیلی از دامداران تازه زمانی متوجه مشکل می‌شوند که بیماری در گله پخش شده، اما شناسایی زودهنگام می‌تواند جان دام‌ها را نجات دهد و خسارت‌ها را کاهش دهد. تشخیص این بیماری ترکیبی است از دقت در تغییرات روزمره دام‌ها و تأیید حرفه‌ای دامپزشک.

الف) تشخیص آبله در دام با علائم اولیه قابل مشاهده

همانطور که از قبل گفتیم اولین نشانه‌هایی که معمولاً باعث نگرانی می‌شوند شامل تب، گره‌های پوستی و مشکلات تنفسی است. در بزهای شیری، یکی از علائم زودهنگام می‌تواند کاهش تولید شیر باشد که حتی قبل از ظاهر شدن ضایعات پوستی اتفاق می‌افتد. علائم برای تشخیص همچنین با توجه به سن دام متفاوت است:

1. دام‌های جوان بیشتر دچار مشکلات تنفسی شدید و تلفات بالاتر می‌شوند.
2. دام‌های بالغ معمولاً راحت‌تر بهبود می‌یابند، اما ضایعات پوستی و کاهش بهره‌وری همچنان خسارت‌زا هستند.

نکته کاربردی: یک «دفترچه ثبت علائم» برای گله خود داشته باشید. حتی تغییرات کوچک مثل کم‌اشتهایی، تب خفیف یا لکه‌های غیرعادی روی پوست را یادداشت کنید. این کار هم به شما کمک می‌کند الگوها را زودتر تشخیص دهید و هم اطلاعات دقیق‌تری در اختیار دامپزشک قرار دهید.

ب) تشخیص آبله از طریق دامپزشکی

با اینکه علائم می‌توانند بسیار گویا باشند، اما نظر دامپزشک برای تأیید نهایی ضروری است. روند تشخیص معمولاً شامل دو مرحله است:

• معاینه بالینی: دامپزشک ضایعات پوستی، وضعیت کلی دام و سوابق گله را بررسی می‌کند.
• تأیید آزمایشگاهی: آزمایش‌هایی مثل PCR، جداسازی ویروس یا سرولوژی برای اثبات قطعی آبله گوسفند و بز انجام می‌شود.

این مرحله مهم است چون چند بیماری دیگر علائم مشابهی دارند:

اُرف یا دهان‌زدگی واگیردار: باعث دلمه در اطراف دهان و بینی می‌شود.

بلو تانگ  یا زبان آبی: با تب، ترشحات بینی و ضایعات دهانی همراه است.

درماتوفیلوزیس: ضایعات پوستی همراه با دلمه ایجاد می‌کند که ممکن است با آبله اشتباه گرفته شود.

راه‌های درمان آبله گوسفندی و بز چیست؟

درمان آبله گوسفند و بز بیشتر روی حمایت از حیوانات در حالی که بدنشان با ویروس مبارزه می‌کند تمرکز دارد، زیرا هیچ درمان ضدویروسی خاصی وجود ندارد که بیماری را به سرعت درمان کند. مراقبت مناسب می‌تواند عوارض را کاهش دهد، از عفونت‌های ثانویه جلوگیری کند و به بهبودی سریع‌تر حیوانات کمک نماید.

درمان حمایتی برای گوسفند و بز

اگر گله به بیماری آبله دچار شود، می‌توانید از راه های درمان حمایتی کمک بگیرید؛ اولین اولویت این است که دام‌ها را قوی و راحت نگاه دارید؛ این راه‌های درمان آبله در دام عبارتند از:

• تأمین آب کافی: دسترسی دائمی به آب تمیز ضروری است. تب و کاهش اشتها می‌تواند به سرعت منجر به کم‌آبی شود.
• تغذیه مناسب: ارائه خوراک با کیفیت، مواد معدنی و ویتامین‌ها سیستم ایمنی را در مبارزه با عفونت تقویت می‌کند.
• مراقبت از ضایعات پوستی: ضایعات پوستی را تمیز و ضدعفونی کنید تا از عفونت باکتریایی جلوگیری شود.
• پیشگیری از عفونت‌های ثانویه: گاهی دامپزشک آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند تا عفونت‌های باکتریایی که ممکن است در پوست آسیب‌دیده ایجاد شوند، کنترل شود.

 مدیریت گله در طول بیماری آبله

جلوگیری از انتقال بیماری به حیوانات سالم به اندازه مراقبت از حیوانات بیمار مهم است، جهت مدیریت بهتر گله در این زمان می‌توانید از روند زیر استفاده کنید:

• قرنطینه و جدا کردن حیوانات بیمار
• حفظ بهداشت جایگاه‌ها، محل‌های غذا و تجهیزات
• کاهش استرس
• ایجاد سایه و کاهش دست‌کاری حیوانات

ساخت یک «کیت اضطراری مقابله با شیوع» پیش از وقوع بحران

آماده کردن یک کیت اضطراری قبل از وقوع شیوع برای حفاظت از گله و کاهش خسارات اقتصادی بسیار حیاتی است. تحقیقات و توصیه‌های کارشناسان نشان می‌دهند که داشتن لوازم ضروری آماده مانند ضدعفونی‌کننده‌ها، مواد مراقبت از زخم، آنتی‌بیوتیک برای عفونت‌های ثانویه، لباس‌های حفاظتی و موجودی واکسن می‌تواند به طور قابل توجهی انتشار بیماری را کاهش دهد و روند بهبود دام‌ها را سریع‌تر کند.

دامدارانی که کیت اضطراری آماده دارند می‌توانند به سرعت واکنش نشان دهند، حیوانات بیمار را جدا کنند، بهداشت را رعایت کنند و علائم را به‌طور مؤثر ثبت کنند؛ همه این‌ها باعث کاهش مرگ‌ومیر و کاهش تأثیر کلی بیماری بر گله می‌شود. آماده بودن زودهنگام همواره با کنترل بهتر شیوع در دام همراه است.

کلام آخر:

شناخت دقیق علائم، عوامل انتقال و روش‌های پیشگیری و درمان آبله گوسفندی و بز، نقش کلیدی در کاهش تلفات و حفظ سلامت گله دارد. با توجه به اینکه هیچ درمان ضدویروسی اختصاصی برای آبله وجود ندارد، پایش فعال دام‌ها، ثبت دقیق علائم و همکاری نزدیک با دامپزشکان برای تشخیص و مدیریت به موقع بیماری ضروری است. سلامت گله، سرمایه‌گذاری پایدار دامدار است؛ بنابراین توجه مستمر به وضعیت دام‌ها، واکسیناسیون منظم و همکاری مستمر با دامپزشکان، بهترین راهکار برای حفظ بهره‌وری و جلوگیری از خسارات ناشی از بیماری آبله گوسفندی و بز می‌باشد. برای پیشگیری از وقوع و شیوع این ویروس، ضدعفونی کردن محیط با محصول گندزدای داموسیب تولیدی صنایع آرال شیمی، می تواند بسیار موثر باشد. این محلول ارگانیک کنسانتره است و میتواند با ضدعفونی کلیه سطوح دامداری، از گسترش و پخش ویروس آبله در دام جلوگیری کند.