نشانه‌ها و روش‌های پیشگیری از بیماری زردی انگور

بیماری زردی انگور یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌ها در تاکستان‌ها است که با کاهش کیفیت میوه‌ها و خشک شدن آن‌ها خسارات زیادی وارد می‌کند. برای پیشگیری از این بیماری که با تغییر رنگ، کم شدن رشد و خشک شدن خوشه‌ها اتفاق می‌افتد، روش‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مطلب، بعد از بررسی کامل نشانه‌ها و عوامل زرد شدن انگور، شش روش پیشگیری و مدیریت صحیح آن را تشریح می‌کنیم.

همچنین بخوانید:

♣ انواع سم آفت کش و کاربردهای آن

♣ انواع سم قارچ کش و کاربردهای آن

بیماری زردی انگور چیست؟

زردی انگور (Bois Noir) یکی از مهم‌ترین بیماری‌های درخت انگور و تاکستان‌ها است که توسط  نوعی باکتری گیاهی خاص به‌‌نام «فیتوپلاسما استولبار» ایجاد می‌شود. این باکتری بدون دیواره سلولی است و با تاثیر بر آوند آبکشی درخت انگور باعث تغییر رنگ برگ، کاهش رشد و در نهایت خشک شدن خوشه می‌شود. کاهش بسیار زیاد در کیفیت و کمیت میوه درخت انگور مبتلا به زردی خسارت‌های فراوانی را به کشاورزان وارد می‌کند.

پیدایش بیماری زرد شدن انگور

این بیماری اولین بار در سال ۱۹۶۱ در فرانسه گزارش شد و از آنجا به سایر کشورهای اروپایی و جهان گسترش پیدا کرد. اما در ایران اولین بار بخش‌های شمال شرقی ایران حدود سال ۱۳۸۸ درگیر بیماری زردی انگور شدند.  بعد از آن گزارش‌هایی نیز در استان‌های آذربایجان، قزوین، لرستان، فارس، اصفهان،‌خراسان و مرکزی دریافت شد. با توجه به اهمیت صادراتی انگور در ایران و سطح وسیع زیر کشت این میوه در کشور، به‌عنوان دوازدهمین تولیدکننده بزرگ در جهان، لازم است آشنایی کاملی برای پیشگیری و در صورت نیاز مدیریت آن در تاکستان‌ها انجام گیرد.

نشانه‌های شایع  بیماری زردی انگور

این بیماری با نشانه‌هایی مانند کاهش رشد گیاه، تغییر رنگ برگ (قرمز، سفید، زرد)، پیچیدگی برگ به سمت پایین و چروکیدگی خوشه مشخص می‌شود. در انگور سفید، علائم برگ به شکل ظاهر شدن لکه‌های زرد کوچک در امتداد رگبرگ اصلی و به‌تدریج تبدیل آن‌ها به نوار زرد رنگ و در انگورهای قرمز با نشانه‌های مشابه اما رنگ لکه‌ها قرمز رنگ است. در صورت عدم توجه به نشانه‌ها، به مرور زمان شاخه‌های درخت شکننده و جوانه‌ها نکروز می‌شوند. به شکلی که با سیاه شدن شاخه‌های آلوده، گیاه در زمستان از بین می‌رود. میوه انگور هم در ابتدا قهوه‌ای، چروکیده یا خشک شده و در نهایت می‌افتد.

این نشانه‌ها و زردی برگ ممکن است با کمبود آهن در گیاه اشتباه گرفته شوند. زردی ناشی از کمبود آهن رنگی ملایم دارد که در بیشتر درختان باغ به‌شکل همزمان و یکنواخت اتفاق می‌افتد. معمولا این نوع زردی با گرم شدن هوا و با رسیدگی به موقع از بین می‌روند. در حالی‌که بیماری زردی انگور به شکل پراکنده در چند درخت آغاز شده و به‌ تدریج همه تاکستان را درگیر می‌کند. این نوع زرد شدن با گرم‌تر شدن هوا شدیدتر می‌شود و شاخه‌ها یا برگ‌ها به شکل سوخته در می‌آیند.

عوامل انتقال بیماری زردی انگور

بیماری زردی انگور از سه ظریق گیاه آلوده، حشرات و تجهیزات کشاورزی آلوده منتقل می‌شوند:

۱.حشرات: مهم‌ترین عامل انتقال بیماری زردی انگور، پلانتهاپرها (Planthopper) هستند. این حشرات بدن کشیده و بال‌های بزرگی دارند که هنگام استراحت به شکل مثلثی در کنار بدن قرار می‌گیرند. گونه‌های مختلف این دسته حشرات انواع ویروس‌ها و باکتری‌های گیاهی را از درختی به درخت دیگر منتقل می‌کنند. در ایران عامل اصلی بیماری زردی انگور، گونه‌ای از «زنجرک» است که به‌عنوان ناقل بالقوه به‌خصوص در تاکستان‌های استان قزوین شناسایی شده است.

۲. قلمه گیاه آلوده: پیوند زدن درختان آلوده به این بیماری حتی قبل از بروز نشانه‌های ظاهری باعث ابتلای گیاهان سالم می‌شود.

۳. تجهیزات کشاورزی آلوده: ابزار یا تجهیزات کشاورزی در تماس با گیاه آلوده، می‌توانند به سرعت باکتری گیاهی عامل بیماری زردی انگور را به گیاه سالم منتقل کنند.

پیشگیری و کنترل  بیماری زردی انگور

متاسفانه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، به همین دلیل جلوگیری از درگیر شدن با آن تنها متمرکز بر کاهش گسترش و مدیریت صحیح آن است.

راه حل‌های زیر در این خصوص مهم‌ترین موارد کاربردی مورد استفاده در جهان هستند:

الف) استفاده از قلمه‌های سالم

از آنجا که قلمه زدن یکی از روش‌های معمول تکثیر انگور است، استفاده از گیاهان سالم برای پیوند زدن بسیار اهمیت دارد. بنابراین لازم است قلمه‌گیری از گیاهانی انجام شود که سلامت آن‌ها با روش‌های آزمایشگاهی معتبر کاملا تایید شده باشد.

ب) مبارزه با آفات و حشرات درخت مو

استفاده از روش‌های بیولوژیک، آفت‌کش‌های مخصوص و کاهش جمعیت حشرات به‌خصوص زنجرک مو در تاکستان‌ها دومین روش برای پیشگیری از انتقال بیماری زردی انگور است. البته متخصصان توصیه می‌کنند این کار هم‌زمان با کنترل و از بین بردن کرم خوشه‌خوار با استفاده از دیازینون ۱.۵ در هزار انجام گیرد. برای جلوگیری از آسیب احتمالی گیاه، دریافت مشاوره تخصصی در این مورد ضروری است.

ج) رعایت نکات بهداشتی در تاکستان

در صورتی‌که درختان، درگیر با بیماری زردی انگور هستند، قطع کردن شاخه‌های آلوده یا ریشه‌کنی گیاهان خشکیده به همراه بیرون بردن آن‌ها از باغ در کنترل بیماری موثر است. همچنین شاخه‌ها و درختان نباید داخل باغ انگور سوزانده شوند. پاکسازی باغ از درختان آلوده در ابتدای فصل رشد گیاه انجام می‌گیرد. از بین بردن علف‌های هرز یکساله و چند ساله به‌خصوص نیلوفر صحرایی و گزنه نیز در پیشگیری از انتقال بیماری بسیار تاثیر دارند.

د) ضد عفونی کردن تجهیزات کشاورزی

برای جلوگیری از انتقال بیماری، ضدعفونی تجهیزات کشاورزی اعم از ابزار و دستگاه‌ها مانند قیچی، چاقوی پیوند، اره یا تجهیزات برداشت در تماس با گیاهان آلوده یا مشکوک، ضدعفونی شوند. محلول‌های ضدعفونی کننده مانند هیپوکلریت سدیم با درصدهای مشخص برای این کار مناسب هستند. البته بهترین اقدام برای جلوگیری از گسترش بیشتر بیماری، انجام ضدعفونی تجهیزات در محل‌های مشخص است.

ه) بهبود آبیاری و تغذیه گیاه

گیاهانی که تحت تنش آبی یا تغذیه‌ای قرار می‌گیرند، نسبت به بیماری‌ها آسیب‌پذیرتر هستند. بنابراین فراهم کردن شرایط مناسب رشد درختان با آبیاری مناسب و به موقع همراه کوددهی عامل مهمی در پیشگیری ابتلای درخت مو به این بیماری است.

و) نظارت و بررسی مداوم تاکستان

نظارت مداوم تاکستان برای شناسایی نشانه‌های بیماری در مراحل اولیه بسیار حیاتی است. زیرا در صورت هر علامت مشکوک می‌توان مانع گسترش آن در سراسر باغ شد. برای این کار آموزش پرسنل در خصوص علائم بیماری نیز اهمیت دارد.

کلام آخر:

شناخت دقیق علت زرد شدن انگور مانند تغییر رنگ، پیچیدگی و خشکیدگی برگ‌ها اولین گام برای مدیریت و جلوگیری از گسترش آن در تاکستان‌ها است. روش‌های مختلف قلمه‌زنی از گیاه سالم، مبارزه با حشرات و آفت‌های درخت مو، جلوگیری از تنش خشکی آب و نظارت مداوم بر تاکستان برای جلوگیری از انتقال این بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد. در کنار این موارد ضدعفونی تجهیزات و ابزار کشاورزی با محلول‌های شیمیایی مانند هیپوکلریت سدیم نیز گسترش بیماری را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. صنایع آرال شیمی محصول اگروسیب، قارچکش ارگانیک را ارائه می دهد که در پیشگیری، انتقال و کنترل بیماری زردی انگور موثر است.