کود کمپوست و روش های تولید آن

تولید کمپوست یکی از راهکارهای کلیدی در مدیریت پایدار پسماندهای شهری و کشاورزی به شمار می‌رود، چرا که مواد آلی مانند ضایعات غذایی، پسماندهای باغی و کشاورزی، بخش قابل‌توجهی (حدود ۲۰ درصد) از حجم زباله‌های دفن‌شده را تشکیل می‌دهند. فرآیند کمپوست‌سازی نه‌تنها موجب کاهش چشمگیر انتشار گاز متان از محل‌های دفن زباله می‌شود، بلکه با بازگرداندن مواد آلی به چرخه طبیعت، به تقویت خاک کمک می‌کند. پژوهش‌های نوین نشان داده‌اند که استفاده از انواع کمپوست در کشاورزی و فضای سبز می‌تواند موجب افزایش بهره‌وری گیاهان، ارتقاء سلامت میکروبی خاک، و کاهش وابستگی به کودهای شیمیایی شود. در این مقاله، به معرفی فرآیندهای مختلف تولید کمپوست، شرایط بهینه برای تسریع تجزیه مواد آلی، و بررسی محصول مناسب برای ضدعفونی کمپوست خاک پوششی خواهیم پرداخت.

همچنین بخوانید:

♣ خاک کشت مناسب برای کشاورزی

♣ آموزش جامع پرورش قارچ در منزل در سال 1403

کمپوست چگونه تولید می شود ؟

کود کمپوست ترکیبی از موادی است که به عنوان کود گیاهی و بهبود خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک استفاده می شود. معمولا با تجزیه گیاهان، ضایعات غذایی، بازیافت مواد آلی و کود دامی تهیه می شود. کود کمپوست و انواع آن، سرشار از مواد مغذی گیاهی و موجودات مفید مانند باکتری ها، تک یاخته ها، نماتدها و کمپوست قارچ ها است. فرآیند تولید کمپوست شامل جمع‌آوری مواد آلی، تنظیم نسبت کربن به نیتروژن، تأمین رطوبت و هوادهی مناسب است که طی چند هفته تا چند ماه، مواد اولیه را به ماده‌ای تیره‌رنگ، بدون بوی نامطبوع و غنی از ترکیبات آلی تبدیل می‌کند. استفاده منظم از کمپوست نه‌تنها خاک را حاصلخیزتر می‌کند، بلکه به حفظ تنوع زیستی خاک و کاهش وابستگی به کودهای شیمیایی کمک می‌نماید.

چرا ما به کمپوست احتیاج داریم؟

مواد تجزیه شده حاصل، اغلب شبیه خاک حاصلخیز باغ می شود. کود کمپوست حاوی سه ماده مغذی اولیه نیتروژن، فسفر و پتاسیم مورد نیاز محصولات باغی است. همچنین حاوی عناصر ضروری دیگر مانند کلسیم، منیزیم، آهن و روی است. به جای استفاده از کودهای مصنوعی حاوی مواد شیمیایی مضر، کود کمپوست و انواع آن یک جایگزین ارگانیک است.

انواع کمپوست

کمپوست در انواع مختلفی تولید می‌شود که بسته به مواد اولیه و روش تهیه، کاربردهای متنوعی دارد:

• کمپوست خانگی: از ضایعات آشپزخانه، برگ و چمن تهیه می‌شود. این نوع کمپوست برای باغچه‌های خانگی و گلدان‌ها مناسب است.

• کمپوست دامی: از ترکیب کود حیوانی با بقایای گیاهی تهیه می‌شود. سرشار از مواد مغذی بوده و برای مزارع کشاورزی بسیار مؤثر است.

• کمپوست صنعتی (هوادهی شده): در مقیاس بزرگ با کنترل دقیق رطوبت، دما و هوا تهیه می‌شود و معمولاً برای کاربردهای وسیع در فضای سبز شهری یا کشاورزی مکانیزه استفاده می‌شود.

• ورمی کمپوست: حاصل تجزیه مواد آلی توسط کرم خاکی (معمولاً گونه Eisenia fetida) است. این نوع کمپوست ارزش غذایی بالایی دارد و به عنوان کود زیستی شناخته می‌شود.

مزایای استفاده از کود کمپوست

کود کمپوست که کشاورزان از آن به عنوان طلای سیاه یاد می کنند، سرشار از مواد مغذی است و می تواند برای باغبانی، کشاورزی، پرورش کمپوست قارچ و گیاهان استفاده شود. در زیر، به برخی از مزیت های استفاده از کود کمپوست، اشاره شده است:

• کشاورزی: افزایش حاصلخیزی خاک، کاهش مصرف کود شیمیایی، بهبود ساختار خاک و حفظ رطوبت.

• باغبانی و فضای سبز: تقویت رشد گیاهان، کاهش آفات و بهبود سلامت گیاهان زینتی و درختان.

• اصلاح خاک‌های آسیب‌دیده: بازسازی خاک‌های فرسوده یا آلوده در پروژه‌های احیای محیط‌زیست.

• پوشش دهی و مالچ: استفاده به‌عنوان لایه سطحی برای کاهش تبخیر و کنترل رشد علف‌های هرز.

نکات مهم در تهیه کمپوست های خانگی و کمپوست های صنعتی

چهار عامل بر سرعت تجزیه آلی در تولید کود کمپوست موثر است:

• اکسیژن:

  تولید کمپوست یک فرآیند هوازی است، به این معنی که اکسیژن برای تجزیه مواد آلی مورد نیاز است.

• مواد آلی:

  توده های کودکمپوست باید حاوی ترکیبی از مواد غنی از نیتروژن (سبز) و مواد غنی از کربن (قهوه ای) باشد.

• آب:

  رطوبت برای تولید کود کمپوست مهم است. در حالت ایده آل باید احساس رطوبت داشته باشد. از آنجایی که 50 تا 60 درصد وزنی آب است، درصد قابل توجهی رطوبت، از ضایعات مواد غذایی حاصل می شود.

• درجه حرارت:

  مواد آلی در دماهای بالاتر سریعتر تجزیه می شوند، به این معنی که یک توده کمپوست فعال گرم است، حتی زمانی که بیرون سرد است. چرخاندن کمپوست گرمای بیشتری تولید می کند، اگرچه برخی از انواع کمپوست ها ممکن است به حرارت و اختلاط کمتری نسبت به سایرین نیاز داشته باشند.

موادی که نباید در تولید کود کمپوست استفاده شوند:

موارد زیر در تولید کمپوست استفاده نمی شود؛ زیرا سبب فساد و ترشیدگی، حذف میکرو ارگانیسم های مفید و ایجاد بیماری می شوند.

• ضایعات گوشت، ماهی، مرغ
• محصولات لبنی
• فلز یا پلاستیک
• چربی، گریس، چربی یا روغن
• غذا های فراوری شده
• گیاهانی با بیماری یا آفات آشکار مانند سفیدک پودری یا شته ها
• مدفوع انسان
• حیوانات مرده یا فضولات حیوانات خانگی

از چه چیزهایی می توان برای تولید کمپوست استفاده کرد؟

تولید کمپوست خانگی با استفاده از زباله های آشپزخانه، حجم زباله های تولیدی را کاهش می دهد. می توانید با تولبدکمپوست خانگی به جای کود های شیمیایی، برای تقویت خاک گلدان ها و باغچه استفاده کنید. و اما چگونه کمپوست درست کنیم؟

برخی از مواد مورد استفاده در تولید کود کمپوست، به شرح زیر است:

• پوست تخم مرغ
• باقی مانده سبزیجات
• تفاله قهوه
• تفاله چای
• کارتن، کاغذ
• برگ های درختان
• کیسه چای و قهوه
• پوست میوه
• کاه و شاخه های خشک

روش های تولید کود کمپوست

ساده ترین روش برای تولید کود کمپوست، مخلوط کردن مواد آلی دارای کربن (قهوه ای) و نیتروژن (سبز) و همچنین مقدار زیادی هوا و آب، است. مواد غنی از نیتروژن مانند برگ، علف و ضایعات غذا هستند. قهوه ای ها مواد چوبی غنی از کربن هستند، مانند ساقه، کاغذ، و خرده های چوب. این مواد طی فرآیندی چند ماهه به هوموس تجزیه می‌شوند.
تولید کمپوست می‌تواند یک فرآیند چند مرحله‌ای و با نظارت دقیق با ورودی‌های اندازه‌گیری شده از آب، هوا و مواد غنی از کربن و نیتروژن باشد. فرآیند تجزیه با خرد کردن مواد گیاهی، افزودن آب، و اطمینان از هوادهی مناسب با چرخاندن منظم مخلوط در یک فرآیند کمک می‌کند. مواد آلی باکتری ها و قارچ های هوازی فرآیند شیمیایی را با تبدیل ورودی ها به گرما، دی اکسید کربن و آمونیوم مدیریت می کنند.

مراحل تولید کمپوست چیست؟

فرآیند تولید کمپوست شامل چند مرحله اصلی است: ابتدا مواد آلی مناسب جمع‌آوری شده و به نسبت مناسبی از مواد “سبز” (حاوی نیتروژن بالا، مانند ضایعات سبزیجات) و “قهوه‌ای” (دارای کربن بالا، مانند برگ خشک و خاک‌اره) ترکیب می‌شوند. سپس با تنظیم رطوبت (حدود ۵۰–۶۰٪) و تأمین تهویه مناسب از طریق زیر و رو کردن منظم، شرایط تجزیه هوازی فراهم می‌شود. در طول فرآیند، دمای داخلی توده کمپوست افزایش می‌یابد (۵۵ تا ۶۵ درجه سانتی‌گراد)، که به از بین رفتن عوامل بیماری‌زا و بذر علف‌های هرز کمک می‌کند. نهایتا، پس از حدود ۶ تا ۱۲ هفته، کمپوست با بویی شبیه خاک مرطوب و بافتی یکدست و تیره‌رنگ آماده مصرف است.

در جدول زیر، مراحل تولید کمپوست را مشاهده کنید:

راه های تشخیص آماده بودن کود کمپوست

برای تشخیص آماده بودن کود کمپوست، می‌توان به چند نشانه کلیدی توجه کرد: رنگ کمپوست باید تیره و قهوه‌ای مایل به سیاه باشد، بوی آن شبیه خاک مرطوب و بدون بوی ترش، گندیده یا آمونیاکی است و بافت آن نرم، دانه‌دانه و یکدست است و اثری از اجزای خام اولیه مانند برگ یا پوست میوه در آن به چشم نمیخورد. دمای توده کمپوست نیز باید به دمای محیط بازگشته باشد، زیرا در مراحل فعال فرآیند دمای آن بالا می‌رود. همچنین، اگر هنگام فشار دادن یک مشت کمپوست مقدار کمی رطوبت از آن خارج شود بدون اینکه آب بچکد، نشان‌دهنده رطوبت مناسب و آمادگی کمپوست است.

روش های تهیه ورمی کمپوست

ورمی کمپوست به روش‌های خانگی، نیمه‌صنعتی و صنعتی تولید می‌شود که در هر کدام از کرم‌های خاکی مخصوص (مانند کرم قرمز کالیفرنیایی) برای تجزیه مواد آلی استفاده می‌شود. روش های صنعتی شامل روش های هندی، تانک، پشته ایی روباز، پشته ایی بسته، راکتوری و ..است.

در روش خانگی، از سطل‌ها یا جعبه‌هایی با تهویه مناسب استفاده می شود و پسماندهای گیاهی و غذایی به همراه بستر مناسبی مانند خاک‌برگ یا کوکوپیت به کرم‌ها داده می‌شود. در روش نیمه‌صنعتی، بسترهایی در فضای باز یا گلخانه به‌صورت ردیفی یا توده‌ای ساخته شده و با مدیریت مناسب دما و رطوبت، فرآیند در مدت ۲ تا ۳ ماه تکمیل می‌شود. همچنین در روش صنعتی، با استفاده از تجهیزات مکانیزه مانند تونل‌ها یا قفسه‌ها، کمپوست با سرعت و در حجم بالا تولید شده و شرایط به‌طور دقیق کنترل می‌گردد.

مزایای کود کمپوست برای گلدان

کود کمپوست برای گلدان‌ها مزایای زیادی دارد و یکی از بهترین گزینه‌ها برای تغذیه طبیعی گیاهان آپارتمانی محسوب می‌شود.  زیرا مواد مغذی مانند نیتروژن، پتاسیم، فسفر، کلسیم، منیزیم، سدیم را به خاک گلدان اضافه می کند. ارگانیسم های مفیدی را به خاک گلدان معرفی می کند که به بهبود بافت و افزودن مواد مغذی کمک می کند. این کود باعث افزایش مواد آلی خاک گلدان می‌شود که به بهبود بافت خاک، تهویه بهتر و حفظ رطوبت کمک می‌کند.

همچنین کمپوست حاوی میکروارگانیسم‌های مفید است که به تجزیه مواد غذایی و آزادسازی تدریجی عناصر مغذی برای ریشه‌ها کمک می‌کنند. استفاده از کمپوست در گلدان، نیاز به کودهای شیمیایی را کاهش می‌دهد، خطر سوختگی ریشه را کم کرده و مقاومت گیاه را در برابر بیماری‌ها و آفات افزایش می‌دهد. این کود همچنین به بهبود رشد، شادابی و گل‌دهی گیاهان کمک قابل توجهی می‌کند.

کلام آخر:

کود کمپوست با افزایش میزان مواد آلی در خاک، موجب بهبود ساختار فیزیکی، زهکشی مناسب‌تر و افزایش حاصلخیزی آن می‌شود. این ویژگی‌ها در نهایت به رشد بهتر و سلامت بیشتر گیاهان منجر می‌گردد. استفاده از کمپوست به تقویت شبکه زیستی خاک کمک کرده و با تقویت سیستم دفاعی گیاه، آن‌ها را در برابر بیماری‌ها، آفات، خشکی و سایر تنش‌های محیطی مقاوم‌تر می‌سازد. صنایع آرال شیمی، تولید کننده محصولات متنوعی برای کود کمپوست است. دو محصول اگروسیب و پراکسیدین کشاورزی در مراحل تولید کمپوست و محصول سویل ساید، برای ضدعفونی کمپوست خاک پوششی پرورش قارچ استفاده می شود.

⇐ بروزرسانی در اردیبهشت 1404