بیماری نیوکاسل در مرغ

با گسترش صنعت پرورش طیور، تولید تجاری تخم‌مرغ و گوشت مرغ به یکی از ارکان اصلی امنیت غذایی در جهان تبدیل شده است. با این حال، یکی از چالش‌های مهم در این حوزه، بروز و گسترش بیماری‌های واگیر به‌ویژه بیماری‌های ویروسی در مرغداری‌ها است که می‌تواند منجر به خسارات اقتصادی چشمگیری شود. در میان بیماری‌های ویروسی، نیوکاسل در مرغ به‌عنوان یکی از خطرناک‌ترین و شایع‌ترین بیماری‌های طیور است. به شدت مسری است و می‌تواند در مدت زمان کوتاهی جمعیت زیادی از پرندگان را درگیر کند. این مقاله، ضمن معرفی کامل بیماری نیوکاسل، به بررسی انواع سویه‌های ویروسی، روش‌های تشخیص، استراتژی‌های پیشگیری و کنترل آن می پردازد.

همچنین بخوانید:

♣ پیشگیری از بیماری های واگیردار طیور؛ آشنایی و راه های درمان

♣ اصول ضدعفونی مراکز و تجهیزات جوجه کشی

بیماری نیوکاسل (ND) چیست؟

بیماری نیوکاسل در مرغ، یک بیماری ویروسی بسیار مسری و در بسیاری موارد کشنده است که در سراسر جهان شیوع دارد و گونه‌های مختلف پرندگان، به‌ویژه طیور اهلی مانند مرغ و خروس را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. عامل ایجاد این بیماری، ویروسی از خانواده پارامیکسوویریده و به‌طور خاص سویه‌های بسیار بیماری‌زای ویروس پارامیکسوویروس پرندگان نوع یک (APMV-1) است. این بیماری می‌تواند به‌سرعت در میان گله‌های مرغداری منتشر شود و خسارات اقتصادی زیادی به صنعت طیور وارد کند.

فصل‌های رایج بروز نیوکاسل معمولاً تابستان و زمستان هستند، اما تحقیقات نشان داده‌اند که میزان شیوع، شدت و ماندگاری این بیماری در فصل زمستان و در شرایط آب‌وهوایی سرد، بیشتر است. این موضوع احتمالاً به دلیل کاهش ایمنی بدن پرندگان در سرما و شرایط نامناسب محیطی برای نگهداری طیور است. از این‌رو، اقدامات پیشگیرانه نظیر واکسیناسیون منظم، بهداشت مناسب در مرغداری‌ها و قرنطینه پرندگان آلوده، نقش بسیار مهمی در کنترل و جلوگیری از گسترش این بیماری دارند.

انواع بیماری نیوکاسل کدام است؟

بیماری نیوکاسل در مرغ بر اساس شدت و علائم بالینی ایجادشده توسط سویه‌های مختلف ویروس، به سه شکل اصلی تقسیم می‌شود: لنتوژنیک (خفیف)، مزوژنیک (متوسط) و ولوژنیک (بسیار بدخیم). سویه های لنتوژنیک بسیار گسترده هستند اما باعث شیوع کمی بیماری می شوند. معمولا به عنوان یک بیماری تنفسی ظاهر می شود، اما افسردگی، تظاهرات عصبی یا اسهال ممکن است شکل بالینی غالب باشد.

الف) نیوکاسل لنتوژنیک:

این نوع از بیماری، خفیف‌ترین شکل آن است و معمولاً علائم محدودی دارد. سویه‌های لنتوژنیک در طبیعت بسیار رایج هستند اما اغلب باعث شیوع شدید بیماری نمی‌شوند. علائم اصلی این نوع، مشکلات خفیف تنفسی مانند عطسه، خس‌خس سینه و ترشحات بینی است. با این حال، در برخی موارد ممکن است نشانه‌هایی مانند افسردگی، بی‌حالی، اسهال یا علائم عصبی خفیف نیز مشاهده شود. این سویه‌ها گاهی به‌عنوان واکسن زنده برای ایمن‌سازی طیور استفاده می‌شوند.

ب) نیوکاسل مزوژنیک:

این شکل از بیماری شدت متوسطی دارد و می‌تواند باعث علائم تنفسی شدیدتر، کاهش اشتها، کاهش تولید تخم، بی‌حالی و در برخی موارد نشانه‌های عصبی مانند لرزش و عدم تعادل شود. تلفات در این نوع نسبت به شکل لنتوژنیک بالاتر است اما هنوز هم به‌اندازه نوع ولوژنیک خطرناک نیست. در برخی کشورها، برای واکسیناسیون طیور ممکن است از سویه‌های مزوژنیک ضعیف‌شده استفاده شود.

ج) نیوکاسل ولوژنیک:

این نوع، شدیدترین و خطرناک‌ترین شکل بیماری است و اغلب با میزان مرگ‌ومیر بسیار بالا همراه است. سویه‌های ولوژنیک به‌سرعت در گله‌ها گسترش می‌یابند و باعث علائم شدید تنفسی، مشکلات گوارشی مانند اسهال سبز، تظاهرات عصبی مانند فلجی، پیچش گردن، لرزش عضلانی و مرگ ناگهانی پرندگان می‌شوند. این شکل از بیماری تهدیدی جدی برای صنعت طیور است و در صورت شیوع، باید فوراً اقدامات کنترلی و قرنطینه‌ای انجام شود.

بیماری نیوکاسل چگونه شیوع پیدا می‌کند؟

بیماری نیوکاسل در طیور از طریق مدفوع پرندگان آلوده و ترشحات بینی، دهان و چشم ها منتقل می شود. نحوه شیوع نیوکاسل عمدتا از طریق تماس مستقیم بین پرندگان سالم و ترشحات بدن پرندگان آلوده است. مواد حامل ویروس را می‌توان روی کفش‌ها و لباس‌ها برداشت و از گله آلوده به گله سالم برد.

• راه های انتقال ویروس نیوکاسل شامل تماس بین طیور و همچنین از طریق حرکت وسایل نقلیه آلوده، تجهیزات، کود دامی، خوراک و آب است.
• ویروس بیماری نیوکاسل می تواند از طریق تماس با کبوترهای وحشی عفونی و سایر پرندگان وحشی یا به طور غیرمستقیم از طریق آلودگی خوراک یا اشیاء به طیور خانگی منتقل شود. (علائم بیماری نیوکاسل در کبوتر مانند مرغ و خروس است)
• این ویروس می تواند چندین هفته در یک محیط گرم و مرطوب روی پر پرندگان، کود و سایر مواد زنده بماند.
• این بیماری از طریق تماس مستقیم با مایعات بدن پرندگان آلوده، به ویژه مدفوع و تماس آئروسل آنها منتقل می شود.

علائم بالینی بیماری نیوکاسل

نشانه های بیماری نیوکاسل پرندگان مبتلا می تواند متفاوت باشد. این بیماری می تواند به شکل بسیار حاد با شروع ناگهانی و مرگ و میر بالا یا به صورت یک بیماری خفیف همراه با دیسترس تنفسی یا کاهش تولید تخم به عنوان تنها علائم بالینی قابل تشخیص وجود داشته باشد. علائم بیماری ممکن است شامل مشکلات تنفسی، کاهش تولید تخم، اسهال، فلجی، لرزش و در موارد شدید، مرگ ناگهانی پرندگان باشد. علائم نیوکاسل در مرغ عبارتند از:

• عطسه کردن
• ترشحات بینی
• سرفه کردن
• اسهال مایل به سبز و آبکی
• افسردگی
• لرزش عضلانی
• بال های آویزان
• فلج کامل
• تورم بافت های اطراف چشم و گردن
• مرگ ناگهانی
• افزایش تلفات در گله
• در پرندگان تخمگذار ممکن است کاهش جزئی تا کامل در تولید تخم وجود داشته باشد. و تولید تخم مرغ با پوسته نازک

چگونه از بروز بیماری نیوکاسل جلوگیری کنیم؟

هنگامی که ویروس نیوکاسل در منطقه ای که قبلا عاری از بیماری بود ظاهر می شود، در اکثر کشورها یک سیاست حذف انجام می شود که شامل موارد زیر هستند:

• انزوا یا قرنطینه شدید شیوع بیماری تخریب انسانی همه پرندگان آلوده و در معرض تمیز کردن و ضدعفونی کامل محل
• دفع مناسب لاشه و ایجاد مناطق مدیریت پسماند
• کنترل آفات در گله
• کاهش جمعیت و به دنبال آن 21 روز بدون طیور قبل از ذخیره سازی مجدد
• اجتناب از تماس با پرندگان با وضعیت سلامت نامشخص
• کنترل دسترسی به مرغداری ها
• دور نگاه داشتن جوندگان و پرندگان وحشی

واکسیناسیون نیوکاسل

انواع مختلف واکسن برای پیشگیری و درمان بیماری نیوکاسل موجود است:

• واکسن‌های تضعیف شده زنده: لنتوژنیک یا مزوژنیک. آنها را می توان با واکسیناسیون انبوه (آب آشامیدنی، اسپری) یا به صورت جداگانه (قطره چشم) استفاده کرد.
• واکسن‌های غیرفعال: معمولا بعد از واکسن‌های زنده برای تقویت و حفاظت طولانی‌تر و همچنین در ترکیب با واکسن‌های زنده از سنین پایین در مناطق آندمیک استفاده می‌شود.
• واکسن های نوترکیب مبتنی بر HVT: می توان آنها را در روز هچ تجویز کرد، اما حدود 4 هفته طول می کشد تا ایمنی قابل توجهی ایجاد شود. در مناطق با چالش ویروس نیوکاسل بالا، واکسن های زنده اضافی برای محافظت مناسب مورد نیاز است.

هنگامی که خطر عفونت نیوکاسل در مرغ قابل توجه است، واکسن های زنده را می توان در فواصل منظم در تولید برای حفظ ایمنی تجویز کرد.

بیماری نیوکاسل در انسان

اگرچه بیماری نیوکاسل به‌طور عمده یک بیماری ویروسی مختص پرندگان است، اما در شرایط خاصی می‌تواند انسان را نیز آلوده کند. این آلودگی انسانی نادر است و در موارد مشاهده‌شده، معمولاً به شکل ورم ملتحمه چشم بروز می‌کند. علائم آن شامل قرمزی، سوزش، اشک‌ریزش و گاهی درد ملایم در چشم می‌باشد. خوشبختانه، این نوع عفونت در انسان خفیف و محدود است و معمولاً بدون نیاز به درمان خاص، طی چهار تا هفت روز بهبود می‌یابد. پس از این مدت، ویروس دیگر در ترشحات چشمی فرد آلوده قابل شناسایی نیست.

عفونت انسانی با ویروس نیوکاسل بیشتر در کارکنان آزمایشگاه‌ها، دامپزشکان، یا خدمه واکسیناسیون طیور به چشم می خورد؛ یعنی افرادی که تماس مستقیم، مداوم یا نزدیک با ویروس زنده یا پرندگان بیمار دارند. این نوع تماس‌ها به‌طور معمول در محیط‌های حرفه‌ای و آزمایشگاهی رخ می‌دهد و به‌ندرت در میان عموم مردم گزارش شده است.

نکته مهم اینکه هیچ مدرکی دال بر انتقال بیماری نیوکاسل از طریق مصرف گوشت یا تخم‌مرغ پرندگان آلوده به انسان وجود ندارد. همچنین تماس‌های معمولی با پرندگان یا محصولات آن‌ها، مانند لمس یا نگهداری طیور خانگی، به‌ندرت می‌تواند عامل انتقال این ویروس به انسان باشد. بنابراین، از نظر بهداشت عمومی، نیوکاسل تهدیدی جدی برای انسان محسوب نمی‌شود.

مقالات مرتبط:

♣ ضدعفونی تخم مرغ | موثرترین روش های شستن و ضدعفونی تخم نطفه دار

♣ اصول ضدعفونی مراکز و تجهیزات جوجه کشی

درمان نیوکاسل مرغ

در حال حاضر، هیچ درمان خاص و مؤثری برای مقابله مستقیم با ویروس نیوکاسل در مرغ‌ها وجود ندارد، زیرا این بیماری توسط ویروس ایجاد می‌شود و آنتی‌بیوتیک‌ها تأثیری بر ویروس‌ها ندارند. با این حال، برخی اقدامات حمایتی می‌توانند به کاهش علائم، جلوگیری از عفونت‌های ثانویه و بهبود شرایط کلی گله کمک کنند. یکی از راهکارهای معمول، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها به مدت ۳ تا ۵ روز است. این داروها نه برای مقابله با خود ویروس، بلکه برای پیشگیری یا کنترل عفونت‌های باکتریایی ثانویه مانند عفونت‌های تنفسی یا گوارشی تجویز می‌شوند که می‌توانند در پرندگان بیمار یا ضعیف‌شده شیوع پیدا کنند.

از دیگر اقدامات حمایتی می‌توان به افزایش دمای محیط پرورش جوجه‌ها به میزان ۲.۷ درجه سانتی‌گراد اشاره کرد. این کار به حفظ گرمای بدن پرندگان کمک می کند و ممکن است در کاهش تلفات نقش مؤثری داشته باشد، به‌ویژه در جوجه‌هایی که هنوز سیستم ایمنی کاملی ندارند. همچنین، ارائه تغذیه مناسب، تأمین ویتامین‌ها (به‌خصوص ویتامین A و C)، بهبود تهویه سالن، کاهش استرس، و حفظ بهداشت محیط از طریق ضدعفونی و گندزدایی، از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند به تقویت ایمنی طیور و کاهش شدت علائم بیماری کمک کنند. با توجه به نبود درمان قطعی، پیشگیری از طریق واکسیناسیون منظم و قرنطینه گله‌های آلوده یا مشکوک، مهم‌ترین و مؤثرترین راهکار برای کنترل بیماری نیوکاسل در صنعت طیور محسوب می‌شود.

کلام آخر:

بیماری نیوکاسل یکی از مهم‌ترین عفونت‌های ویروسی در صنعت پرورش مرغ محسوب می‌شود که می‌تواند خسارات قابل توجهی به تولیدکنندگان وارد کند. برای پیشگیری از شیوع این بیماری، اجرای اقدامات بهداشتی مناسب و واکسیناسیون منظم ضروری است. یکی از راهکارهای مؤثر برای جلوگیری از انتقال و گسترش ویروس نیوکاسل، استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده در محیط مرغداری است. صنایع آرال شیمی با عرضه محصولات تخصصی همچون داموسیب، آرال گلوتار و آرال بنزال، مکان ضدعفونی کامل سطوح سالن‌های مرغداری و تجهیزات آلوده را فراهم کرده و نقش مهمی در کنترل این بیماری ایفا می‌کند. همچنین، پیش از انجام عملیات ضدعفونی، شست‌وشوی کامل محیط با استفاده از شوینده های قلیایی و اسیدی  توصیه می‌شود تا اثربخشی فرآیند ضدعفونی به حداکثر برسد.

⇐ بروزرسانی در تیر 1404