اصول مهم ساخت و بهینه‌سازی جایگاه دام

طراحی اصولی آغل دام نقش مهمی در تامین سلامت، جلوگیری از بیماری و افزایش تولید شیر و گوشت حیوان دارد. رعایت نکاتی مانند فضای مناسب، تهویه و نور کافی، زهکشی مناسب و استفاده از ضدعفونی‌کننده‌های تخصصی هر یک با تاثیر بر کاهش استرس حیوان، سودآوری و بهره‌وری دامداری را نیز افزایش می‌دهد. در این مطلب، بعد از بررسی مهم‌ترین شاخص‌های طراحی جایگاه دام، راهنمای انتخاب و استفاده صحیح از مواد گندزدای تخصصی برای ضدعفونی جایگاه دام را تشریح می‌کنیم.

همچنین بخوانید:

♣ اهمیت رفع بیوفیلم در دامداری ها

♣ بررسی جامع چرخه بهداشت دام و دامداری

شاخص‌های مهم در ساخت جایگاه نگهداری دام

برای ساخت جایگاه گاو و سایر دام‌ها توجه به طراحی بهینه فضای کافی، تهویه طبیعی، نور مناسب و مدیریت فضولات بسیار اهمیت دارد. البته هر یک از این موارد ارتباط مستقیم با نیازهای خاص دامداری، شرایط منطقه ساخت جایگاه، تعداد دام و مشاوره تخصصی دارد. با این حال اطلاعات زیر راهنمای مفیدی برای برنامه‌ریزی اولیه است.

الف) فضا و چیدمان

اولین مرحله  در طراحی جایگاه نگهداری دام، ارزیابی اندازه مناسب و چیدمان بر اساس تعداد، نژاد و نیازهای خاص حیوان است. در طراحی باید فضای کافی برای حرکت آسان، تغذیه و نظارت بر دام فراهم باشد. زیرا طراحی نامناسب و تراکم بیش از حد دام در یک فضای محدود باعث افزایش استرس، مشکلات بهداشتی و جلوگیری از رشد حیوان می‌شود. طبق استاندارد برای گاوهای شیری بازای هر دام ۱۰ تا ۱۲ متر مربع فضای آزاد و برای گوسفند یا بز ۱.۵ تا ۲ متر مربع بازای هر دام فضا در نظر گرفته می‌شود. البته این فضا برای گوساله یا بره کمتر است.

تقسیم‌بندی و چیدمان فضا نیز با توجه به تعداد در بخش‌بندی‌هایی مانند جایگاه استراحت حیوان، راهروهای تغذیه، محل عبور، فضای ذخیره علوفه انجام می‌گیرد. معمولا چیدمان مناسب جایگاه در گاوداری‌های صنعتی به شکل خطی یا ردیفی است. همچنین در مناطق با آب و هوای معتدل یا گرم برای استفاده از تهویه طبیعی، جایگاه‌ به‌صورت نیمه باز ساخته می‌شود.

ب) تهویه مناسب و نور طبیعی

حفظ سیستم تهویه دامداری در سطح مناسب و تامین کیفیت هوای خوب در تامین سلامت دام بسیار حیاتی است زیرا هوای راکد و آلوده مشکلات تنفسی در دام ایجاد می‌کند و باعث افزایش خطر بیماری و استرس بیشتر حیوان می‌شود. طراحی دریچه‌های قابل تنظیم، فن، دیواره‌های باز جریان هوای تازه  و خروج رطوبت را در جایگاه تامین می‌کند.

بهترین کار برای تهویه دامداری استفاده از جریان هوای تازه و طبیعی است تا عوامل بیماری‌زا و گازها داخل دامداری تجمع پیدا نکنند. البته سرعت زیاد جریان هوا به مدت طولانی نیز تاثیر منفی بر سیستم ایمنی دام‌های جوان و کاهش شیردهی آن‌ها می‌شود. بنابراین لازم است با نظر متخصص این سرعت را در حدی تنظیم کرد که دمای بدن حیوان پایین‌تر از حد ایمن آن نرسد.

نور دامداری نیز باید به اندازه کافی، یکنواخت و قابل کنترل باشد. معمولا طبق استاندارد در زمان‌هایی از روز به‌صورت دوره‌ای برای حفظ تعادل هورمونی گاوها نور جایگاه را در حد تاریکی (کمتر از ۳۰ لوکس) تنظیم می‌کنند. همچنین در روزهای بلند سال، تامین نور با شدت بیشتر از ۱۷۰ لوکس در حد ۱۶ تا ۱۸ ساعت و ۶ تا ۸ ساعت تاریکی باعث افزایش وزن، تسریع شروع  بلوغ دام و افزایش تولید شیر در گاوهای شیری می‌شود.

ج) مصالح مناسب برای ساخت جایگاه دام

دام‌ها روی کف‌های صاف با اطمینان کمتری حرکت می‌کنند، به همین دلیل معمولا کف جایگاه دام بتنی و شیاردار است. شیارهای موازی با فاصله ۳۵ میلی‌متر از یکدیگر و عرض کمتر از ۱۰ میلی‌متر، لبه‌های صاف و بدون تیزی شیار و استفاده از شیارهای عرضی استانداردهای معمول در طراحی جایگاه مناسب دام است. برای ساخت دیواره‌ها و تیغه‌های جایگاه دام هم آجر یا بولک سیمانی استفاده می‌شود که به دلیل مقاومت مناسب و قابلیت اجرای سریع بسیار مناسب هستند.

در جایگاه‌های مدرن امروزی، سقف جایگاه دام را از الیاف پلی استر چسب دار نصب شده روی ورق‌های فلزی می‌سازند. ورق‌های سیمانی و پلی کربنات دیگر مصالح مورد استفاده در پوشش سقف هستند. برای ساخت اسکلت درب‌ها و نرده‌ها هم  معمولا فولاد گالوانیزه یا ضد زنگ کاربرد دارد. البته انتخاب بهترین مصالح جایگاه دام به شرایط آب و هوایی منطقه، مقاومت مکانیکی مورد نیاز و نوع دام بستگی دارد.

د) مدیریت فضولات دامی و زهکشی در طراحی بهینه جایگاه دام

زهکشی جایگاه دام و مدیریت و هدایت مایعات اضافی تولید شده یکی از ویزگی‌های مهم طراحی فضای نگهداری دام است. در این خصوص شیب کف، نوع سطح، ارتباط آن با زهکش میزان رطوبت داخل جایگاه را تنظیم می‌کند و در مناطقی که نیاز به زهکشی دارد، معمولا شیب کف ۱ به ۲۰ است. در بعضی از جایگاه‌ها، کف‌های شکاف‌دار تعبیه می‌شود تا مایعات و فضولات به‌راحتی از طریق کانال به محل دفع هدایت شوند.  معمولا برای جمع‌آوری فضولات نیز در طراحی جایگاه، مخازن ذخیره یا تانک‌های بی هوازی در نظر گرفته می‌شود. همچنین تمیزکاری و ضدعفونی منظم طبق برنامه بعد از ساخت جایگاه برای جلوگیری از تجمع میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا ضروری است.

ه) جایگاه مناسب زایش و نگهداری گوساله‌ها و بره‌ها

ساخت جایگاه‌های اختصاصی برای زایمان حیوان یا لقاح مصنوعی گاو، در محل اصلی نگهداری دام‌ها همراه با عایق‌های حرارتی امکان نظارت بهتر دامدار و انجام اقدامات مورد نیاز در کوتاه‌ترین زمان را فراهم می‌کند. ایجاد جایگاه زایش گاو و طراحی جایگاه گوساله و بره به‌صورت جداگانه نرخ بیماری در دامداری را کاهش داده و سلامت گوساله‌ها را تضمین می‌کند. معمولا هر گوساله نوزاد به ۱.۵ تا ۲ متر مربع و بره‌ها به ۰.۵ تا ۱ متر مربع فضا نیاز دارند. تهویه مناسب بدون جریان باد مستقیم، تنظیم دمای محیط بین ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد، کف نرم جایگاه با بستر کاه و ضدعفونی مناسب نیز بسیار اهمیت دارند.

نقش ضدعفونی جایگاه دام در افزایش سلامت و کنترل بیماری دامی

ضدعفونی جایگاه دام بعد از ساخت و تکمیل آن، بار میکروبی انواع باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ و انگل‌ها را در کل سطوح کاهش می‌دهد. انجام این کار به‌صورت منظم باعث کنترل بیماری‌های دامی مانند اسهال ویروسی، تب مالت، ورم پستان، تب برفکی و بیماری‌های تنفسی در حیوان می‌شود. البته این ضدعفونی بعد از تکمیل ساخت جایگاه لازم است به‌صورت دوره‌ای با دوز استاندارد و طبق نظر متخصص انجام شود.

مواد ضدعفونی‌کننده مناسب برای جایگاه دام

برای حذف میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا در جایگاه های دام استفاده از مواد با کیفیت و تخصصی برای دامداری‌ها بسیار اهمیت دارد. معمولا ترکیبات زیر برای این کار مورد استفاده قرار می‌گیرند:

• محلول هیدروکسید سدیم
• محلول‌های کلردار مانند هیپوکلریت سدیم
• محلول‌های تخصصی حاوی پتاسیم مونوپرسولفات، سدیم پلی فسفات، سدیم آلفا-اولفین
• آب الکترولیز شده با اسیدیته پایین

روش انجام ضدعفونی جایگاه دام

برای تاثیرپذیری بیشتر مواد ضدعفونی‌کننده رعایت نکات زیر ضروری است:

• تمیزکاری سطوح و شستشوی آن‌ها از آلودگی و گرد و غبار
• انتخاب ضدعفونی‌کننده مناسب با نظر کارشناسی شرکت تولیدکننده
• استفاده از غلظت مناسب ضدعفونی کننده با کمترین تاثیر منفی بر سلامت دام
• تنظیم دمای مناسب هوای جایگاه برای تاثیرپذیری مناسب مواد ضدعفونی‌کننده
• تهویه مناسب آغل دام بعد از ضدعفونی

البته از آنجا که غلظت بالای ماده ضدعفونی‌کننده به سلامت دام آسیب می‌رساند، برای تعیین دوز مناسب و دوره‌های زمانی ضدعفونی لازم است مشاوره لازم را با کارشناسان این حوزه انجام داد.

کلام آخر:

 در کنار همه موارد فوق، ضدعفونی جایگاه دام بعد از اتمام ساخت و ادامه دادن آن به‌صورت روتین و منظم، نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌های احتمالی خواهد داشت. صنایع آرال شیمی به‌عنوان بخشی از این زنجیره سلامت با تولید مواد تخصصی ضدعفونی‌کننده تجهیزات و سطوح مختلف در آغل دام آماده همراهی با دامداران و فعالان این حوزه است. محصول داموسیب، برای ضدعفونی سطوح در تماس با دام و محصولات آرال گلوتار و آرال بنزال برای ضدعفونی کلیه سطوح و تجهیزات دامداری ها بکار می روند.