ضدعفونی گلخانه و بهداشت آن

حفظ بهداشت و نظافت گلخانه، نقش کلیدی در جلوگیری از کاهش عملکرد و کیفیت محصولات آن واحد دارد. این موضوع نیازمند دقت و رسیدگی کامل به بخش‌های مختلف محیط گلخانه است. هدف اصلی، جلوگیری از شیوع آفات و بیماری‌ها پیش از بروز آن‌هاست، چرا که اقدامات پیشگیرانه نسبت به روش‌های کنترلی هزینه و عوارض کمتری به همراه دارند. همچنین به دلیل وجود محدودیت‌هایی در مصرف سموم شیمیایی به علت باقی‌ماندن اثرات آن‌ها بر محصولات، توجه به ضدعفونی گلخانه اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. در این مقاله، نقش و تأثیر استفاده از محصول اگروسیب در ارتقای بهداشت گلخانه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

همچنین بخوانید:

♣ انواع بیماری های گلخانه

♣ گیاهان گلخانه ای و نکات مربوط به نگهداری گیاهان در زمستان

چرا باید گلخانه خود را ضدعفونی کنیم؟

ضدعفونی و پاکسازی محیط گلخانه از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه برای مقابله با بیماری‌های گیاهی و جلوگیری از گسترش آفات و عوامل بیماری‌زا است. در شرایط گلخانه‌ای که محیطی بسته و کنترل‌شده است، کوچک‌ترین آلودگی می‌تواند به‌سرعت گسترش یابد و آسیب جدی به تولید وارد کند. به همین دلیل، رعایت اصول بهداشتی و اجرای دقیق برنامه‌های نظافت و ضدعفونی، نقش مهمی در حفظ سلامت گیاهان و افزایش بهره‌وری دارد.

بهترین زمان برای ضدعفونی گلخانه

بهترین زمان برای آغاز عملیات ضدعفونی، بلافاصله پس از پایان هر دوره کشت است. در این مرحله، باید بقایای گیاهی، بسترهای آلوده، ابزار و تجهیزات مورد استفاده کاملاً پاکسازی شوند. این فرایند باید تا پایان برداشت محصول و حتی در مراحل ذخیره‌سازی و بسته‌بندی نیز ادامه داشته باشد تا از آلودگی‌های ثانویه جلوگیری شود.

اجرای موفق چنین برنامه‌ای مستلزم داشتن یک برنامه‌ریزی دقیق و هدفمند است. بدون برنامه‌ریزی مشخص، ضدعفونی به صورت پراکنده و ناکارآمد انجام می‌شود. در گام نخست، لازم است مدیر گلخانه دیدگاه بهداشتی مناسبی نسبت به محیط تولید داشته باشد و این نگرش را از طریق آموزش‌های مستمر به تمام کارکنان منتقل کند. ایجاد یک فرهنگ بهداشت‌محور در میان کارکنان، موجب ارتقای سطح آگاهی و مسئولیت‌پذیری در حفظ پاکیزگی گلخانه می‌شود. در نهایت، گلخانه‌ای که به‌صورت منظم و اصولی ضدعفونی می‌شود، محیطی ایمن‌تر برای گیاهان و محصولاتی باکیفیت‌تر برای بازار مصرف فراهم می‌آورد.

نظافت گلخانه ها و ضدعفونی آن ها در چه بخش هایی صورت می گیرد؟

آلودگی ها در قسمت های مختلف گلخانه یافت می شوند. برای نظافت گلخانه ها، باید قسمت های زیر را به طور جداگانه ضدعفونی کرد.

الف) آلودگی های بستر کاشت

خاک منبع آلودگی بسیاری از بیماریهاست. عوامل بیماری زایی که قادرند بدون حضور میزبان تا مدت زیادی در خاک زنده بمانند، عوامل خاکزاد نامیده می شوند. عوامل بیماری زایی که بدون حضور میزبان فقط مدت کوتاهی در خاک زنده می مانند اصطلاحاً عوامل بیماریزای حمله ور به خاک نامیده می شوند. بعضی از باکتری های بیماریزا به علت وجود محیط مناسب (رطوبت و غذای کافی) در حال تکثیر هستند. به دلیل اینکه خسارت آنی ایجاد نمی کنند، حائز اهمیت نیستند. ولی وجود آنها به عنوان یک منبع بالقوه آلودگی باید مورد توجه قرار گیرد و ضدعفونی شود.

ب) آلودگی های آب آبیاری

عوامل بیماری زای گیاهی خصوصاً قارچ عامل مرگ گیاهچه پی تیوم، می توانند از طریق آب آبیاری منتقل شوند. بنابراین بهداشت آب و ضدعفونی آن قبل از استفاده بسیار با اهمیت است. ضدعفوني كردن آب آبياری در گلخانه، موجب داشتن آبی سالم و ضدعفونی شده شده و از شیوع بسیاری از بیماری ها جلوگیری می کند.

ج) آلودگی های  ابزار و لوازم کشاورزی وباغبانی

ضدعفونی ابزار کاشت گیاه یکی از راه های انتقال بیماری از گیاهان آلوده و بیمار به گیاهان سالم استفاده از ابزار و ادوات است. بعنوان مثال قیچی، چاقو و ابزار هرس می توانند عامل انتقال بسیاری از عوامل بیماریزا به بوته های سالم باشند. ضدعفونی ابزارآلات کاشت، داشت و برداشت قبل و در هنگام استفاده از آنها می تواند از انتقال اینگونه آلودگی ها پیشگیری نماید.

مراحل ضدعفونی گلخانه چیست؟

قبل از ضدعفونی گلخانه، نظافت و شستشوی محیط گلخانه توصیه می شود. شستشوی گلخانه با شوینده‌ها، آلودگی و رسوب های اولیه سطحی را از بین می برد. پس از شستشو دادن گلخانه ها استفاده از واترجت، رعایت مراحل زیر در جلوگیری و کنترل بیماری موثر است:

سموم شیمیایی مورد استفاده در ضدعفونی گلخانه

در روش ضدعفونی خاک با مواد شیمیایی از ترکیبات شیمیایی تدخینی استفاده می شود که معمولا این ترکیبات در خاک بصورت گاز درمی آیند. این ترکیبات بسیار سمی بوده و از این رو برای استفاده از این مواد رعایت کامل موارد ایمنی و حضور کارشناس متخصص ضروری است. این مواد شیمیایی دارای خاصیت حیات کشی است و بنابراین در حین ضدعفونی خاک توسط این مواد تمام ارگانیزم های موجود در خاک از بین رفته و خاک استریل می گردد. بنابراین اگر خاک پس از ضدعفونی با این مواد در معرض آلودگی مجدد قرار گیرد بدلیل فقدان موجودات مفید خاک عوامل بیمارگر به سرعت در خاک استقرار و گسترش می یابند.

مواد رایج برای ضدعفونی کردن گلخانه

برای ضدعفونی کردن گلخانه، مواد مختلفی بسته به نوع سطح، میزان آلودگی، نوع محصولات کشت‌شده، و هدف ضدعفونی (پیشگیری یا کنترل آلودگی) مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه رایج‌ترین مواد ضدعفونی‌کننده گلخانه‌ای را به همراه کاربردهای معمول آن‌ها مشاهده می‌کنید:

بجز موارد بالا که رایج تر هستند، از مواد ضدعفونی زیر هم به شکل محدود استفاده می شود:

1. کلروپيکرين یا گاز اشک آور: براي کاربرد اين ماده بعد از پاشيدن روي بستر بايد آن را محبوس کرد و سه روز نگه داشت و بعد از سه روز ، بايد ده روز صبر نمود تا خاک تهويه شود .
2. متيل برمايد: ماده ای بی بو، بسيار فرار و براي انسان بسيار سمی است و خطر عقيم شدگی را به همراه دارد. اين ماده قارچ ورتيسيليوم را از بين نمی برد. متیل برماید علاوه بر خطراتی که در استعمال دارد به دليل تخريب لايه ازن از سال 2003 استفاده از آن در بسياری از موارد منسوخ شد.
3. واپام یا متام سدیم: برای استفاده از اين ماده روی خاک بايد غلطک کاری و پس از کاربرد سه تا 4 هفته زمان لازم است تا بستر کاملا آماده شود. تماس آن با پوست انسان نيز موجب ايجاد خارش می کند. .
4.  دازومت: شکل گرانول سم متام سدیم است که پس از استفاده می بایست مانند متیل بروماید و واپام روی بستر با پلاستیک پوشش داده شود.

ویژگی های یک ضدعفونی کننده گلخانه مناسب

غالبا كاربرد مواد ضدعفونی کننده در بسترهای کاشت، يك تيمار پيشگيری کننده است. این عمل محصول را از آفات و بيماری ها حفاظت می کند. دركاربرد مواد ضدعفونی، برخلاف استفاده از سموم باید نکاتی را در نظر داشت. یک ضدعفونی کننده مناسب بایستی دارای خصوصیات زیر باشد :

• امكان هدف قراردادن يك منطقه خاص را داشته باشد.
• باقیمانده سمی در تولیدات گیاهی نداشته باشد.
• بر روی همه میکروبها و عوامل بیماریزای گیاهی موثر باشد.
• قابل سنجش و پایش باشد.
• برای کاربر و محیط زیست ایمن باشد.
• در طیف وسیع درجه حرارت تاثیر گذار باشد.
• مقرون به صرفه باشد.
• مقاومت میکروبی ایجاد نکند.
• كاربرد سريع و آسان داشته باشد.
• نفوذ پذیری آن در سطح و منافذ مناسب باشد.
• همیشه در دسترس باشد.

ضدعفونی گلخانه و مسمومیت سموم

فاکتور مهم در مسمومیت مزمن سموم کشاورزی، تجمع طولانی مدت در بدن است. تجمع مواد سمی در بدن در تمامی افراد از طریق غذا، تنفس یا جذب پوستی به چشم می‌خورد. سم ضدعفونی گلخانه، یکی از مواردی است که به وفور در گلخانه ها به کار می رود. این ماده ممکن است تبخیر گردد و بر روی گیاهان بنشینید و نه تنها با جذب گیاه، به آن آسیب برساند بلکه عوارض گوارشی را برای مصرف کننده نیز به دنبال خواهد داشت. علاوه بر آن، آفت‌کشی و سم‌پاشی در گلخانه نیز خسارات زیادی وارد می سازد. لذا باید از قارچکش ها و محلول های ضدعفونی مطمئن، بی خطر و ارگانیک به این منظور استفاده کرد.

کلام آخر:

رعایت اصول بهداشتی در گلخانه یکی از ارکان اصلی در کنترل و مدیریت مؤثر آفات و بیماری‌ها محسوب می‌شود. در این میان، اگروسیب  صنایع آرال شیمی به‌عنوان یک ماده ضدعفونی‌کننده  و قارچکش با پایه کاملاً ارگانیک، گزینه‌ای مناسب برای حفظ بهداشت گلخانه به شمار می‌رود. این محصول با جلوگیری از رشد جلبک‌ها بر روی پوشش داخلی پلاستیکی گلخانه، به حفظ شفافیت پوشش و بهداشت محیط کشت کمک می‌کند. این محصول همچنین امکان ضدعفونی مؤثر گلدان‌ها را بدون نیاز به استفاده از آب داغ یا بخار که فرآیندی زمان‌بر و پرهزینه است، فراهم می‌سازد. در نتیجه می‌توان از گلدان‌ها در چندین چرخه کشت متوالی بدون دغدغه آلودگی مجدد استفاده کرد، که این امر صرفه‌جویی قابل‌توجهی در هزینه و زمان به همراه دارد.

⇐ نسخه بروزرسانی شده در تیر 1404