روش های ضدعفونی خاک با مواد ضدعفونی کننده
برخلاف تصور عموم، عوامل بیماری زای خاک علاوه بر مواد معدنی، شامل نماتد، قارچ، باکتری، علف های هرز، حشرات و آکنه ها هستند. تا قبل از سال ۱۹۵۰، گلخانه دارها پس از چند دوره کاشت، اقدام به تعویض خاک می کردند. به مرور زمان در این دهه، روش های مختلف ضدعفونی و قارچ کشی خاک با استفاده از مواد ضدعفونی کننده خاک و آفت کشی، جایگزین تعویض خاک شد. امروزه، عوامل بیماری زای خاک، از طریق روش های شیمیایی و غیرشیمیایی کنترل می شوند. در ادامه به تفصیل به معرفی روش های ضدعفونی کردن خاک پرداخته و محلول ضدعفونی کننده و قارچکش اگروسیب معرفی خواهد شد.
روش های شیمیایی ضدعفونی کردن خاک
یکی از این روش ها، استفاده از ترکیبات شیمیایی تدخینی است. این ترکیبات بسیار سمی هستند و برای سلامت انسان و محیط زیست خطرناک می باشند. فرمالین ماده ضدعفونی کننده تدخینی است. سایر مواد تدخینی مانند متیل بروماید، ترکیب بی رنگ و بو نیز به این منظور مورد استفاده قرار می گیرد. ترکیبات فرمالدهید و متیل بروماید برای سلامت انسان خطرناک هستند.
چه زمانی ضدعفونی کردن خاک گلدان ضروری است؟
ضدعفونی کردن خاک گلدان برای جلوگیری از تشکیل قارچ چه در خانه و چه در گلخانه ضروری و لازم است. در مواردی برای اغلب مواد ضدعفونی کننده خاک و کود به شکل مایع هستند. بهترین زمان برای قارچ کشی خاک گلدان و ضدعفونی خاک گلخانه، قبل از کشت بذر است. یا پس از کاشتن گلها در گلدان یا گلخانه، نیز به شکل فصلی بهتر است یک ضدعفونی کلی با استفاده از محلول ضدعفونی کننده خاک صورت گیرد تا از انتقال بیماری ها و آفت زده شدن خاک گلدان جلوگیری شود. بهترین روش ضدعفونی کردن خاک گلدان با استفاده از قارچکش های طبیعی است.
برخی از ضدعفونی کننده های مایع برای گندزدایی از خاک گلدان به شرح زیر است:
- ضدعفونی با سرکه
- ضدعفونی با وایتکس
مقالات مرتبط زیر را مطالعه کنید:
روش های غیرشیمیایی ضدعفونی کردن خاک
در روش های غیر شیمیایی، تنها عوامل بیماری از بین می روند و میکروارگانیسم های مفید خاک باقی می مانند. در واقع در گندزدایی بدون نیاز به مواد ضدعفونی کننده، خاک پاستوریزه می شود نه استریل. روشهای غیر شیمیایی عبارتند از:
- آفتابدهی (استفاده از انرژی خورشیدی)
- بخاردهی
- کنترل بیولوژیکی خاک
الف) آفتابدهی
مهمترین روش غیرشیمیایی برای ضدعفونی کردن خاک، روش آفتابدهی می باشد. نکات مهم زیر در این روش باید رعایت شوند:
- آفتابدهی از طریق به دام انداختن انرژی خورشید در زیر پلاستیک و بالابردن دمای سطح خاک تا ۷۰ درجه سانتی گراد انجام می شود.
- نور خورشید هنگام ورود به پلاستیک انرژی بالا و طول موج پایین دارد. پس از گرم کردن خاک طول موج آن افزایش می یابد. درنتیجه توان خروج از پلاستیک را ندارد و پدیده گلخانه ای اتفاق می افتد.
- اثر گلخانه ای باعث بالا رفتن دمای عمق ۵ سانتی متر به ۵۴ درجه سانتی گراد می شود. در این روش دمای عمق ۲۰ سانتی متر خاک ۴۰ درجه سانتی گراد می رسد. از این طریق برخی از عوامل بیماری زا از بین می روند.
- در این روش اگر از پلاستیک استفاده نشود، دمای خاک به کندی بالا می رود.
- پارامترهایی مانند دمای هوای محیط، شدت تابش خورشید، طول روز آفتابی، استفاده از محلول ضدعفونی کننده خاک از طریق آفتابدهی را محدود می کنند. به همین دلیل استفاده از این روش در مناطقی مناسب است که دمای محیطی بالایی دارند و در ماه های گرم سال کاربرد دارد.
مقالات مرتبط:
♣ کود حیوانی و خواص آن برای گیاهان
مراحل ضدعفونی کردن خاک از طریق آفتابدهی
موارد زیر باید در فرآیند ضدعفونی کردن خاک رعایت شود:
- آفتابدهی باید حداقل به مدت ۶ هفته در گرمترین ماه های سال انجام شود.
- ابتدا از کود دامی استفاده می شود.(۵-۳ کیلوگرم در هر مترمربع)
- جمع آوری اجسام سخت مانند سنگ و بقایای گیاهان به منظور جلوگیری از پارگی پلاستیک
- آبیاری سبک قبل از پلاستیک کشی
- ترمیم قسمت پاره پلاستیک
- از تردد بی مورد روی پلاستیک خودداری شود.
- بعد از انجام آفتابدهی به منظور جلوگیری از آلودگی های مجدد، ادوات مورد استفاده قبل از ورود به زمین باید شستشو شوند.
- پس از آفتابدهی از زیر و رو کردن خاک پرهیز شود.
ب) بخاردهی
روش بخاردهی بمنظور ضدعفونی کردن خاک، نسبت به آفتابدهی پرهزینه و وقت گیر می باشد. به همین دلیل استفاده از آن در مقیاس کوچک و همچنین مواقعی که آفتاب وجود ندارد مناسب است. این روش برمبنای میعان است. زمانیکه مولکول های بخار آب میعان می شوند، حرارت بیشتری نسبت به آب داغ آزاد می کنند. قبل از ضدعفونی با بخار آب خاک بستر نه کاملا نرم و نه کلوخه ای درشت باشد. کود دامی و یا مواد افزودنی دیگر به اضافه شده باشد. در هنگام استفاده از روش بخاردهی، خاک باید مرطوب باشد. رطوبت سبب افزایش هدایت گرما و همچنین جوانه زدن بذر علف های هرز و اسپور بعضی از قارچ ها و باکتری ها می شود که به افزایش دما حساس تر هستند.
انواع روش بخاردهی خاک
بخاردهی خاک، به شیوه های متفاوتی انجام می شود. اما متداول ترین روش ها عبارتند:
- بخاردهی زیر زمینی
- هوا بخار
- بخار زیر پوشش های عایق
- بخاردهی در شرایط خلا
- بخاردهی نواری متحرک
ج) کنترل بیولوژیک عوامل بیماری زای خاک
ترکیبات بیولوژیک به منظور کنترل عوامل بیماری زا در کشورهای مختلف رایج است. انواع آفت کش های و قارچ کش های بیوولوژیکی یا عوامل کنترل بیولوژیکی به ۴ دسته تقسیم می شوند:
- میکرو ارگانیسم ها (آفت کش های میکروبی): ویروس، قارچ، باکتری، نماتد، پروتوزاها
- ماکروارگانیسم ها: حشرات، کنه های شکارگر، پاراتوزوئیدها
- عوامل بیوشیمیایی: مواد شیمیایی علامت دهنده (فرمون ها و آللوکمیکال ها)تنظیم کننده های رشد حشرات، تنظیم کننده های گیاهان و آنزیم ها
- فرآورده های طبیعی: برخی از مواد ضدعفونی کننده برای خاک، منشا طبیعی دارند یعنی از گیاهان و میکرو ارگانیسم ها به دست می آیند. که از آلکالويیدها (مشتقات اسیدآمینه) و یا گلیکوسیدها (قندهای غیرضروری برای گیاه) که در گل، ریشه، ساقه یا حتی بذر به دست می آیند. علاوه براین عوامل کنترل بیولوژیکی یکسری گیاهان وارد بازار شدند که حاوی ژن مقاومت نسبت به یکسری آفات و بیماری ها هستند.
کلام آخر
ضدعفونی خاک، از جمله موارد بسیار مهم در بحث کشاورزی و گلخانه است. روش های مختلف ضدعفونی کردن که در بالا نام برده شد، دارای محدودیت هایی مانند دمای هوا، رطوبت خاک و سرطان زا بودن هستند. به همین دلیل استفاده از مواد ضدعفونی کننده مناسب و بی خطر در این زمینه توصیه می شود. صنایع آرال شیمی، محلول ضدعفونی کننده خاک اگروسیب و پراکسیدین کشاورزی بهترین قارچ کش خاک جایگزین این محلول ها است. این محلول های ارگانیک، علاوه بر ضدعفونی کردن خاک و از بین بردن پاتوژن های موجود در خاک، مقدار اکسیژن را در خاک افزایش می دهند. افزایش اکسیژن، باعث رشد میکروارگانیسم های مفید خاک و از طرف دیگر هنگام حضور گیاه در خاک، باعث افزایش سرعت ریشه زایی گیاه می شود.
⇐بروزرسانی شده در آبان 1402
