چگونه بوی آمونیاک را در سالن مرغداری کنترل کنیم؟

برای هر کسی که یک مرغداری را مدیریت می‌کند، هوادهی و تهویه مرغداری مناسب فقط یک جزئیات فنی نیست؛ بلکه پایه و اساس مرغ سالم و محیطی بدون بوی ناخوشایند است. برای مثال آمونیاک را در نظر بگیرید؛ شاید فکر کنید بوی بد آن فقط یک مزاحمت است، اما در واقع یک نشانه جدی از مشکلی عمیق‌تر است. وقتی سطح آمونیاک بالاتر از حدود ۲۵ پی‌پی‌ام (ppm) برود، مرغ‌ها ممکن است دچار مشکلات تنفسی، رشد کندتر و کاهش کیفیت گوشت یا تخم شوند. کارگران مرغداری هم از این موضوع بی‌تأثیر نمی‌مانند. به همین دلیل است که هوادهی مرغداری به شکل درست، یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت است.

اما در سطح جهانی چه خبر است؟ طبق یک مطالعه مدل‌سازی جهانی، به گزارش اتحادیه علوم زمین اروپا:

مزارع مرغ سالانه حدود ۵.۵ تراگرم نیتروژن به شکل آمونیاک آزاد می‌کنند؛ یعنی بیش از ۱۳٪ از کل انتشار آمونیاک مرتبط با کشاورزی در دنیا.

عدد بزرگی است، نه؟ اما نکته اصلی اینجاست: تهویه خوب نه‌تنها بوی بد را کاهش می‌دهد بلکه از سلامت حیوانات، عملکرد گله و حتی محیط زیست محافظت می‌کند. در این مقاله قرار است به اصول کاهش بوی آمونیاک مرغداری بپردازیم.

همچنین بخوانید:

♣ اهمیت ضدعفونی کردن سالن های مرغداری

♣ نقش اسیدهای آمینه در تغذیه طیور

اصول و نحوه هوادهی و تهویه سالن مرغداری چگونه است؟

وقتی درباره تهویه مرغداری صحبت می‌کنیم، در واقع داریم درباره ایجاد تعادل بین ورود هوای تازه و خروج هوای آلوده حرف می‌زنیم. اصل ماجرا خیلی ساده است: ورود اکسیژن و خروج دی‌اکسیدکربن، رطوبت اضافی و البته گازهای مضر مثل آمونیاک. اما اجرای درست این کار نیاز به برنامه‌ریزی دقیق دارد. برای کسانی که تازه شروع کرده‌اند، می‌توان آن را مثل باز کردن پنجره‌های خانه تصور کرد؛ به شکلی که جریان هوا وجود داشته باشد اما پرنده‌ها دچار کوران و سرمای ناگهانی نشوند.

برای افراد حرفه‌ای‌تر، موضوع به استفاده از فن‌ها، دریچه‌های ورود هوا و حتی سیستم‌های هوشمندی مربوط می‌شود که بر اساس دما و رطوبت به‌طور خودکار تهویه را تنظیم می‌کنند. روش‌های تهویه و هوادهی مرغداری شامل گزینه‌های مختلفی هستند، فارغ از اینکه چه روشی برای تهویه سالن پرورش طیور به کار گرفته شود، اصل موضوع همیشه یکی است: جریان مداوم هوا که محیط را برای مرغ و پرندگان ایمن، تازه و راحت نگه دارد.

انواع تهویه مرغداری چیست و چطور انجام می گیرد؟

جهت تهویه یا اینلت مرغداری، هیچ راه حل یکسانی برای همه مرغداری‌ها وجود ندارد. روش مناسب به طراحی سالن، شرایط آب و هوایی و نوع پرندگانی که پرورش می‌دهید بستگی دارد. بعضی سیستم‌ها ساده و کم‌هزینه هستند، و برخی دیگر پیشرفته‌تر و نیازمند سرمایه‌گذاری در تکنولوژی می‌باشند. بیایید با هم با اصلی‌ترین انواع تهویه در مرغداری آشنا شویم و ببینیم هر کدام چگونه کار می‌کنند.

کاهش بوی مرغداری از طریق تهویه طبیعی

این قدیمی‌ترین و ساده‌ترین نوع تهویه است. در این روش، هوای تازه از طریق بازشوها مثل پنجره‌ها، دیوارهای جانبی یا پرده‌ها وارد سالن شده و هوای آلوده به کمک باد طبیعی و تفاوت فشار خارج می‌شود. نکته مثبت این روش، هزینه پایین و نیاز کم به تجهیزات است. اما مشکلش این است که جریان هوا قابل پیش‌بینی نیست؛ اگر باد نباشد، تهویه هم کم می‌شود. تهویه طبیعی معمولاً برای سالن‌های کوچک یا مناطق با آب و هوای معتدل مناسب‌تر است.

کاهش بوی مرغداری از طریق تهویه مکانیکی

در این روش از هوادهی مرغداری، فن‌ها جریان هوا را به صورت مکانیکی ایجاد می‌کنند. این کار باعث کنترل بهتر جریان هوا می‌شود و حتی در شرایط آب و هوایی نامساعد، پرنده‌ها همیشه هوای تازه دارند. مزیت اصلی، ثبات و قابل پیش‌بینی بودن است. مشکل اصلی هم هزینه بالاست: فن‌ها، مصرف برق و نگهداری همه اضافه می‌شوند. با این حال، برای مرغداری‌های بزرگ یا مناطق با آب و هوای شدید، سیستم مکانیکی اغلب ضروری است.

کاهش بوی آمونیاک مرغداری از طریق تهویه عرضی

در این روش، هوای تازه از یک طرف سالن وارد شده و از طرف مقابل خارج می‌شود و مسیر هوا از میان سالن مرغداری عبور می‌کند. اگر عرض سالن زیاد نباشد این کار باعث توزیع یکنواخت هوا می‌شود. در سالن‌های پهن، هوا ممکن است قبل از رسیدن به سمت دیگر ضعیف شود و نقاط کور ایجاد شده، که در آنجا آمونیاک یا رطوبت تجمع می‌کند.

کاهش بوی آمونیاک مرغداری از طریق تهویه طولی

در روش تهویه طولی مرغداری، هوا از یک انتهای سالن وارد و از انتهای دیگر خارج می‌شود. این نوع تهویه در سالن‌های بلند و باریک بسیار مؤثر است و جریان هوا یکنواخت‌تر ایجاد می‌کند. با این حال، هرچه مسیر هوا طولانی‌تر باشد، سرعت آن کاهش می‌یابد، پس جای‌گذاری فن‌ها و طراحی صحیح مهم می‌شود.

هوادهی و تهویه تونلی سالن مرغداری

تهویه تونلی، در واقع یک نوع تهویه طولی است اما با جریان هوای قوی‌تر می‌باشد. فن‌ها در یک انتهای سالن هوا را از سمت دیگر بیرون می‌کشند و اثر تونلی ایجاد می‌کنند. پرنده‌ها نسیم خنک احساس می‌کنند که در هوای گرم باعث کاهش دمای بدنشان می‌شود. به همین دلیل تهویه تونلی در مناطق گرم و حاره‌ای محبوب است.

نکته مهم: سرعت هوا باید متعادل باشد؛ زیاد بودن آن استرس ایجاد می‌کند و کم بودنش خنک‌کنندگی کافی ندارد.

تهویه سقفی مرغداری

هوای گرم به طور طبیعی بالا می‌رود و تهویه سقفی برای هوادهی مرغداری، از همین اصل استفاده می‌کند. با نصب خروجی‌ها یا دودکش‌ها در بالای سالن، هوای گرم و رطوبت به راحتی خارج می‌شوند. این روش ساده و کم‌هزینه است، اما معمولاً بهتر است همراه با تهویه جانبی یا مکانیکی استفاده شود تا هوای تازه به سالن برسد.

هوادهی و تهویه انتقالی در مرغداری

این سیستم ترکیبی از تهویه طبیعی و مکانیکی است و بسته به فصل یا سن پرنده‌ها فعال می‌شود. برای مثال، در هوای معتدل، تهویه طبیعی کافی است، اما وقتی دما بالا می‌رود، فن‌ها وارد عمل می‌شوند تا خنک‌کنندگی کافی ایجاد کنند. سیستم انتقالی به مرغداران انعطاف می‌دهد، هزینه انرژی را کاهش می‌دهد و در عین حال راحتی گله را حفظ می‌کند.

کدام روش برای کاهش بوی آمونیاک در مرغداری موثرتر است؟

هر کدام از روش های فوق الذکر مزایا و معایب خود را دارند. جدول زیر، راهنمای خوبی برای انتخاب روش مناسب برای کاهش بوی مرغداری در اختیار شما قرار می دهد:

آمونیاک در محیط مرغداری چه تاثیری دارد؟

انتشار آمونیاک در محیط مرغداری فقط یک بوی آزاردهنده در سالن نیست، بلکه تهدیدی واقعی برای سلامت پرنده‌ها، ایمنی کارگران و حتی بازدهی اقتصادی است. تحقیقات نشان داده وقتی سطح آمونیاک بالاتر از ۲۰ تا ۲۵ پی‌پی‌ام برود، مشکلات آغاز می‌شود و تاثیر آمونیاک در محیط مرغداری قابل مشاهده است. پرنده‌ها دچار سوزش چشم، مشکلات تنفسی، رشد کندتر، کاهش بهره‌وری غذایی، حساسیت بیشتر به بیماری‌هایی مثل نیوکاسل یا عفونت‌های E. coli و حتی افت کیفیت تخم یا گوشت می‌شوند. بعضی مطالعات نشان داده‌اند که نرخ رشد مرغ می‌تواند تا ۲۵٪ کاهش پیدا کند.

برای کارگران مرغداری هم خطر کم نیست. تماس طولانی‌مدت با آمونیاک باعث سرفه، سوزش چشم و بینی، برونشیت و مشکلات مزمن تنفسی می‌شود. علاوه بر این، آمونیاک در هوا ذرات ریز  PM2.5 تولید می‌کند که اثرات خطرناک‌تری بر سلامت انسان دارد.

روش‌های تشخیص آمونیاک چیست؟

فقط با بوییدن نمی‌توان سطح آمونیاک را دقیق تشخیص داد. چون بعد از مدتی، حس بویایی انسان به آن عادت می‌کند و زمانی که بوی آن حس شود، ممکن است سطح آمونیاک خیلی بیشتر از حد مجاز (حتی ۵۰–۶۰ پی‌پی‌ام) باشد. راه‌های دقیق‌تر عبارتند از:

• سنسورهای الکترونیکی آمونیاک: این دستگاه‌ها میزان آمونیاک را به صورت لحظه‌ای اندازه‌گیری می‌کنند و قبل از اینکه شرایط برای پرنده‌ها خطرناک شود هشدار می‌دهند.
• نمونه‌گیری و آزمایش آزمایشگاهی: در این روش، هوا جمع‌آوری شده و با روش‌های شیمیایی مثل استفاده از معرف نسلرNessler مقدار آمونیاک آن اندازه‌گیری می‌شود.

نحوه کنترل بوی آمونیاک چگونه است؟

کنترل آمونیاک فقط برای کاهش بو نیست، بلکه برای سلامت پرنده‌ها، کارگران و سودآوری ضروری است. راهکارهای اصلی عبارتند از:

• تهویه مناسب: از همان ابتدا فعال باشد تا رطوبت و آمونیاک جمع نشود.
• مدیریت بستر: بستر خشک و بدون نشتی آبخوری‌ها، رطوبت بین ۵۰ تا ۷۰٪.
• تنظیم جیره غذایی: کاهش پروتئین اضافی و استفاده از اسیدهای آمینه متعادل.
• افزودنی‌های بستر: موادی مثل اسیدی‌کننده‌ها یا زئولیت برای جذب آمونیاک.
• فیلترها و اسکرابرها: سیستم‌های پیشرفته که تا ۹۵٪ آمونیاک را کاهش می‌دهند (مناسب مرغداری‌های بزرگ).

کلام آخر:

در نهایت، هوادهی و تهویه مرغداری مناسب و کنترل آمونیاک در تهویه مرغداری فقط برای کاهش بو نیست؛ بلکه برای حفظ سلامت پرندگان، ایمنی کارگران و افزایش سودآوری اهمیت دارد. با ایجاد جریان هوای مداوم، خشک نگه داشتن بستر، تنظیم جیره غذایی و استفاده از ابزارها و فرمول‌های علمی، می‌توان بهره‌وری مرغداری را افزایش داد. صنایع آرال شیمی، با تولید محصولات گندزدای ارگانیک همجون داموسیب، سیلور پراکسیدین پلاس و جرماسید، همزمان با ضدعفونی سطوح، موجب کاهش بوی مرغداری می شوند.