چگونه اسهال در گوساله و بره ‌ها را درمان کنیم؟

اسهال در گوساله‌ها و بره‌ها یکی از مهم‌ترین مشکلات بهداشتی در واحدهای پرورشی محسوب می‌شود. اگرچه در ظاهر ممکن است به‌عنوان یک اختلال ساده‌ی گوارشی تلقی شود، اما واقعیت این است که این عارضه از اصلی‌ترین عوامل مرگ‌ومیر در سنین ابتدایی زندگی دام به شمار می‌رود. پس باید برای درمان اسهال گوساله و بره خیلی سریع اقدام کرد.  بر اساس مطالعات انجام‌شده، حدود ۵۳ تا ۵۷ درصد مرگ گوساله‌ها در هفته‌های نخست ناشی از اسهال است. در مورد بره‌ها نیز گزارش‌ها نشان می‌دهد که این بیماری عامل حدود ۴۹ درصد موارد ابتلا و نزدیک به ۵۰ درصد تلفات در دوره‌ی نوزادی است.

در این مقاله تلاش می‌کنیم با نگاهی جامع به سه محور اصلی بپردازیم: نشانه‌های بالینی اسهال در گوساله‌ها و بره‌ها، اصول پیشگیری از اسهال گوساله و بره و روش‌های درمانی کاربردی. همچنین به برخی عوامل کمتر مورد توجه، مانند نقش ایمنی غیرفعال ناکافی یا ضعف‌های مدیریتی پنهان، نیز اشاره خواهد شد.

همچنین بخوانید:

♣ بیماری تب برفکی دام (FMD) | پیشگیری، کنترل و درمان

♣ تاثیر سلامت روده بر رفاه دام

چرا درمان اسهال گوساله و بره اهمیت دارد؟

اسهال در گوساله‌ها و بره‌ها می‌تواند به کم‌آبی شدید، ضعف بدن و حتی مرگ منجر شود. در مورد اسهال در بره‌ نیز آمارها نشان می‌دهد که حدود نیمی از تلفات نوزادی با این بیماری مرتبط است. علاوه بر خطر مرگ، دام‌هایی که در ابتدای زندگی با اسهال مواجه می‌شوند معمولاً رشد کمتری دارند و در آینده مقاومت کمتری در برابر بیماری‌ها نشان می‌دهند. از سوی دیگر، این بیماری به‌سرعت در گله گسترش می‌یابد و در صورت عدم کنترل، هزینه‌های درمان و خسارات اقتصادی سنگینی به‌دنبال خواهد داشت. بنابراین، درمان اسهال گوساله و بره به صورت سریع و اصولی، هم جان دام‌ها را نجات می‌دهد و هم از زیان‌های بزرگ اقتصادی جلوگیری می‌کند.

روش شناسایی اسهال گوساله و بره چیست؟

تشخیص اسهال در گوساله‌ و همچنین اسهال در بره‌، تنها به مشاهده مدفوع شل محدود نمی‌شود. یک تشخیص درست نیازمند ترکیب بررسی‌های ظاهری، معاینات بالینی و در برخی موارد آزمایش‌های تخصصی است. برای مدیران گله، اولین مرحله معمولاً بررسی وضعیت آب بدن، قوام و رنگ مدفوع و رفتار عمومی دام است. با این حال، در مواردی که علت بیماری مشخص نیست یا شیوع آن گسترده است، روش‌های پیشرفته‌تری بکار گرفته می‌شود که می‌توانند به شناسایی دقیق عامل بیماری کمک کنند. تشخیص صحیح اهمیت زیادی دارد، زیرا مسیر درمان مناسب را مشخص کرده و مانع گسترش بیشتر بیماری در گله می‌شود. انواع روش شناسایی اسهال گوساله و بره عبارتند از:

• هیدراتاسیون
• رنگ و قوام مدفوع
• علائم عمومی
• بررسی میکروسکوپی
• کشت باکتریایی
• کیت‌های تشخیصی سریع
• اندازه‌گیری دما: تشخیص وجود تب
• ضربان قلب و تنفس

هیدراتاسیون (آب بدن)

یکی از مطمئن‌ترین شاخص‌ها برای ارزیابی شدت اسهال، بررسی وضعیت آب بدن دام است. گوساله‌ها و بره‌ها به‌سرعت مایعات و الکترولیت‌های خود را از دست می‌دهند. علائمی مانند چشم‌های فرو رفته، لثه‌های خشک یا پوستی که پس از کشیده شدن به‌سرعت به حالت اولیه برنمی‌گردد، نشان‌دهنده کم‌آبی بدن است. کم‌آبی شدید می‌تواند تهدیدکننده حیات باشد و باید فوراً مورد توجه قرار گیرد.

رنگ و قوام مدفوع

رنگ، بو و قوام مدفوع می‌تواند سرنخ‌های مهمی از اسهال در گوساله و بره های شیری بدهد. برای مثال، مدفوع زردرنگ یا آبکی بیشتر به علل تغذیه‌ای یا ویروسی اشاره دارد، در حالی که مدفوع خونی یا بسیار بدبو می‌تواند نشانه عفونت‌های باکتریایی مانند E. coli یا سالمونلا باشد. بررسی این جزئیات به محدود کردن علل احتمالی کمک می‌کند.

علائم عمومی

فراتر از مدفوع، دام‌های مبتلا معمولاً بی‌اشتهایی، بی‌حالی و ضعف نشان می‌دهند. در موارد شدید، ممکن است مکیدن شیر را متوقف کرده و مدت طولانی دراز بکشند. مشاهده این تغییرات رفتاری می‌تواند به تشخیص زودهنگام قبل از بحرانی شدن وضعیت کمک کند.

بررسی میکروسکوپی

بررسی نمونه مدفوع زیر میکروسکوپ می‌تواند وجود انگل‌هایی مانند کریپتوسپوریدیوم یا کوکسیدیا را مشخص کند که از علل شایع اسهال در دام‌های جوان هستند. گرچه این روش همیشه در مزرعه در دسترس نیست، اما شواهد دقیقی از دخالت انگل‌ها ارائه می‌دهد.

کشت باکتریایی

در موارد مشکوک به عفونت باکتریایی، کشت نمونه‌های مدفوع در آزمایشگاه می‌تواند باکتری‌هایی مانندباکتری اشرشیا کلای یا سالمونلا را شناسایی کند. این روش زمان‌بر است، اما در انتخاب آنتی‌بیوتیک مناسب و جلوگیری از مقاومت دارویی ارزش زیادی دارد.

کیت‌های تشخیصی سریع

ابزارهای مدرن مانند کیت‌های ELISA و آزمایش‌های مولکولی (PCR) قادرند به‌سرعت عوامل ویروسی و باکتریایی را از نمونه‌های مدفوع شناسایی کنند. برای مثال، روتاویروس، کروناویروس و E. coli K99 را می‌توان ظرف چند ساعت تشخیص داد. این کیت‌ها در زمان بروز همه‌گیری اهمیت زیادی دارند.

اندازه‌گیری دما: تشخیص وجود تب

کنترل دمای بدن ساده در هنگام اسهال در بره و حتی گوساله مهم است. وجود تب اغلب نشانه عفونت است، در حالی که دمای طبیعی یا پایین می‌تواند کم‌آبی یا شوک را نشان دهد. پایش منظم دما در افتراق علل عفونی و غیرعفونی کمک می‌کند.

ضربان قلب و تنفس

تغییر در ضربان قلب و الگوی تنفس می‌تواند نشانه استرس، کم‌آبی یا عفونت سیستمیک باشد. ضربان سریع یا ضعیف قلب و تنفس تند هشدارهایی هستند که نشان می‌دهند مداخله فوری ضروری است.

انواع اسهال گوساله و بره چیست و چه علائمی دارد؟

اسهال در گوساله‌ ها و بره ‌ها یک بیماری واحد نیست و می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد که هر کدام ویژگی‌ها و عوامل خطر خاص خود را دارند. شناخت نوع اسهال اهمیت زیادی دارد، زیرا درمان و اقدامات پیشگیرانه مناسب را مشخص می‌کند. اگرچه نشانه‌ی مشترک تمام انواع اسهال، مدفوع شل یا آبکی است، علائم اسهال گوساله و بره مانند کم‌آبی، تب، تغییر در اشتها و رفتار دام می‌توانند به شناسایی علت اصلی کمک کنند. در این بخش، انواع اصلی اسهال، علت هر کدام و علائم اسهال گوساله و بره به صورت معمولی که باید به آن‌ها توجه کنید، توضیح داده می‌شود.

 اسهال تغذیه‌ای

این نوع اسهال معمولاً به دلیل مصرف بیش از حد شیر یا تغییر ناگهانی در رژیم غذایی ایجاد می‌شود. وقتی دستگاه گوارش نتواند شیر یا خوراک جدید را به‌طور کامل هضم کند، اغلب منجر به مدفوع کف‌آلود و آبکی می‌شود. اگرچه معمولاً تهدیدکننده حیات نیست، اما در صورت تکرار یا شدت بالا می‌تواند باعث ضعف موقت و کاهش رشد شود.

اسهال عفونی باکتریایی

عفونت‌های باکتریایی مانند سالمونلا، اشرشیاکلای و سایر باکتری‌ها معمولاً گوساله‌ها و بره‌های جوان را درگیر می‌کنند. علائم اسهال گوساله و بره در این نوع شامل مدفوع آبکی یا خونی، تب، بی‌حالی و کم‌آبی شدید است. از آنجا که اسهال باکتریایی می‌تواند به سرعت پیشرفت کند، تشخیص و درمان به‌موقع برای جلوگیری از عوارض جدی یا مرگ حیوان ضروری است.

 اسهال ویروسی

ویروس‌هایی مانند روتاویروس و کروناویروس از علل شایع اسهال در گوساله‌ها هستند، به‌ویژه در سنین کمتر از یک ماه. مدفوع معمولاً آبکی، زرد یا خاکستری است و دام ممکن است کاهش اشتها و کم‌آبی خفیف نیز داشته باشد. اسهال ویروسی قابلیت انتشار سریع دارد، بنابراین رعایت بهداشت و امنیت زیستی اهمیت ویژه‌ای دارد.

اسهال انگلی

انگل‌هایی مانند Cryptosporidium، کوکسیدیا و سایر انگل‌های روده‌ای معمولاً گوساله‌ها و بره‌های کمی بزرگ‌تر (۲ تا ۶ هفته‌ای) را درگیر می‌کنند. علاوه بر اسهال، ممکن است خون در مدفوع دیده شود، کاهش وزن و رشد کند نیز شایع است. درمان هدفمند و مدیریت محیط برای جلوگیری از عفونت مجدد ضروری است.

اسهال ناشی از مسمومیت‌ها و عوامل محیطی

این نوع اسهال معمولاً به دلیل مصرف خوراک کپک‌زده، آب آلوده یا برخی داروها ایجاد می‌شود. علائم معمول شامل کاهش اشتها، ضعف عمومی و مدفوع آبکی است. شناسایی سریع منبع بیماری اهمیت زیادی دارد تا دام‌های دیگر در گله نیز در معرض خطر قرار نگیرند.

چند نوع راه درمان اسهال گوساله و بره داریم؟

درمان اسهال در بره و‌ گوساله‌ نیازمند درک درست از علت و شدت بیماری است. در حالی که موارد شدید همیشه به مداخله تخصصی دامپزشکی نیاز دارند، اسهال‌های خفیف تا متوسط اغلب با مراقبت‌های خانگی یا درمان‌های حمایتی قابل کنترل هستند. درمان اسهال گوساله شیرخوار معمولاً به سه دسته تقسیم می‌شوند: مراقبت‌های خانگی، درمان‌های گیاهی و درمان‌های دارویی یا تخصصی.

هر روش مزایا، محدودیت‌ها و کاربردهای خاص خود را دارد. دانستن اینکه کدام روش مناسب است و چه زمانی باید به دامپزشک مراجعه کرد، می‌تواند از عوارض، کم‌آبی و مشکلات رشد جلوگیری کند.

 پیشگیری از اسهال گوساله و بره چگونه است؟

پیشگیری از اسهال در دام‌های جوان مانند گوساله‌ها و بره‌ها برای سلامت، رشد و بقای آنها ضروری است. در اینجا چند راهکار مؤثر پیشگیری از اسهال گوساله و بره ارائه شده است که عبارتند از:

1. اهمیت دادن به آغوز در پیشگیری از اسهال
2. بهداشت جایگاه و محیط نگهداری
3. مدیریت تغذیه صحیح
4. واکسیناسیون دام‌ها
5. کنترل انگل‌ها
6. کاهش استرس و بهبود مدیریت گله

کلام آخر:

اسهال در گوساله‌ و بره‌ از مهم‌ترین چالش‌های بهداشتی است که می‌تواند منجر به مرگ‌ومیر بالا و خسارات اقتصادی قابل توجه شود. آگاهی دقیق از علائم، تشخیص صحیح، و انتخاب روش‌های درمانی متناسب، کلید موفقیت در کنترل این بیماری است. همچنین، تاکید بر پیشگیری از اسهال گوساله و بره با تغذیه مناسب، اهمیت آغوز، بهداشت محیط و واکسیناسیون، از شیوع و شدت اسهال جلوگیری می‌کند. صنایع آرال شیمی، محصولات شوینده و ضدعفونی کننده متعددی را جهت بهداشت محیط ارائه می دهد. محصول داموسیب، بر پایه پراستیک اسید 5% و ارگانیک است؛ لذا محلولی ایمن برای ضدعفونی محیط و تجهیزات دام است.