چگونه با سوسک بستر مبارزه کنیم؟

اگر در دنیای دام و طیور فعال هستید، از شر حشرات موزی و مزاحمی مانند سوسک بستر، سوسک‏ های تاریک زی یا مگس‎ها در امان نیستید. این حشرات می‎توانند یک آسیب جدی و اقتصادی به صنعت وارد کرده و بهداشت محیط مرغداری یا دامداری را تحت تاثیر زیادی قرار دهند. ز سوی دیگر، این حشرات به‌عنوان ناقلان مکانیکی و بیولوژیکی عوامل بیماری‌زا شناخته می‌شوند و می‌توانند بیماری‌های خطرناکی نظیر سالمونلا، اشرشیا کلی (E. coli)، ویروس مارک (عامل بیماری مارک طیور) و سایر عوامل عفونی را در محیط گسترش دهند. حضور کنترل‌نشده سوسک بستر در سالن‌های پرورش، خطر بروز بیماری، افزایش تلفات، افت ضریب تبدیل غذایی و کاهش کیفیت گوشت و تخم‌مرغ را به‌دنبال دارد. با ما همراه شوید تا در این مطلب بیشتر با این حشرات موزی و نحوه مبارزه با آن‏ها آشنا شویم.

همچنین بخوانید:

♣ کنه مرغی چیست؟ | علائم، پیشگیری و درمان

♣ باکتری سالمونلا و روش های کنترل عفونت آن در خوراک دام و طیور

سوسک بستر چیست؟

سوسک بستر یکی از آفات و حشرات در صنعت دام و طیور است. نام علمی آن آلفیتوبیوس است اما بیشتر ان را به نام سوسک تاریک زی یا سوسک بستر می‏شناسند. این سوسک در محیط‎ های مرغداری بیش از هر جای دیگر رشد و تکثیر پیدا می‎کند. زیرا محیط مرغداری مرطوب و گرم است و سوسک در این فضا به خوبی رشد می‎کند. سوسک بستر ماده میتواند تا 400 تخم بگذارد. اگر دمای هوا بین 21 تا 35 درجه سانتی گراد باشد، جمعیت سوسک‎ها در عرض چند هفته به بیش از هزاران تعداد میرسد. سوسک‏ها در کمتر از یک هفته به کرم های ریز لارو تبدیل می‏شوند. این کرم‎ها عاشق غذای دام و طیور بوده و می‎توانند تغذیه دام را در زمان کوتاهی از بین ببرند. کرم‎ها همچنین به دیوارهای عایق و چوبی نفوذ می‎کنند. در نتیجه علاوه بر تاثیر منفی بر طیور باعث خرابی تاسیسات نیز می‏شوند.

ارزیابی جمعیت و پایش آلودگی قبل از ورود طیور

برای ان که بتوان از رشد و تکثیر این حشرات در مرغداری و دامداری جلوگیری کرد، باید شدت آلودگی مورد بررسی قرار گیرد. این بررسی باید قبل از ورود طیور به خصوص جوجه‎ها و سپس ماهی یک بار انجام شود. برای پایش و بررسی تعداد سوسک‎ها معمولا جاهای به خصوصی مانند زیر دان خوری، شکاف دیوارها، کنار ستون‎ها و اتاق‎های جمع آوری تخم مرغ مورد بررسی قرار می‏ گیرد.

شاخص شمارش سوسک بستر در یک دهم متر مربع به صورت زیر است:

• یک تا ده سوسک جمعیت کم و کنترل موفق
• یازده تا 50 سوسک جمعیت متوسط
• بیش از سوسک تعداد زیاد

روش های مبارزه با سوسک بستر

مبارزه با سوسک بستر در واحدهای دام و طیور نیازمند یک رویکرد مستمر و هدفمند است که از مدیریت صحیح محیط آغاز می‌شود و تا کنترل جمعیت آفات ادامه دارد. کاهش رطوبت بستر، جمع‌آوری به‌موقع کود و بقایای خوراک، نظافت منظم سالن‌ها و جلوگیری از ایجاد پناهگاه‌های مناسب برای تکثیر سوسک‌ها، نقش مهمی در محدود کردن رشد آن‌ها دارد. در کنار این اقدامات، استفاده اصولی از ترکیبات کنترل‌کننده آفات با دوز و زمان‌بندی مناسب، به‌ویژه در دوره‌های خالی بودن سالن، می‌تواند چرخه زندگی سوسک بستر را مختل کند. همچنین مسدودسازی شکاف‌ها، درزها و نقاط تاریک سالن و پایش مداوم جمعیت آفات، از گسترش آلودگی جلوگیری کرده و به حفظ بهداشت زیستی، کاهش انتقال بیماری‌ها و افزایش بهره‌وری در صنعت دام و طیور کمک شایانی می‌کند.

در بخش زیر، روش ها و راهکارهای سوسک برتر ارائه می شود:

1. مدیریت محیطی و بهداشتی دامداری و مرغداری برای کنترل سوسک بستر

بسیاری از مرغداران و دامداران برای کنترل و مبارزه با سوسک بستر تنها به استفاده از کودهای شیمیایی اکتفا می‎کنند. اما باید بدانید که اولین و مهم‎ترین اقدام قبل از سم پاشی کنترل بهداشت و شرایط محیطی است. سالن باید در فواصل زمانی مشخص با آب پرفشار و مواد شوینده مناسب، شست و شو شود. برای جلوگیری کامل از رطوبت در صورت نیاز می‎توان از شعله در نقاط حساس استفاده کرد. همچنین محیط سالن مرغداری یا دامداری باید تهویه استاندارد و مناسبی داشته باشد. این موارد در سالن‎هایی که تراکم طیور بالا است، اهمیت بیشتری نیز پیدا می‎کند.

الف. مدیریت کود و رطوبت

مگس‎ها و سوسک‎ها به راحتی به کودهای مرطوب جذب شده و در آن تکثیر پیدا می‎کنند. برای جلوگیری از بروز این مشکل بهتر است رطوبت بستر را زیر 30 درصد نگه داشت. می‎توان کود را سریع خشک کرد یا آن را به صورت لایه ‎های نازک مورد استفاده قرار داد. در نتیجه رطوبت محیط برای تخم ریزی تا حد زیادی از بین خواهد رفت. می‎توان از سیستم‎های شست و شوی خودکار همراه با شست و شوی دستی استفاده کرد. برای مثال شست شوی دستی برای گوشه‎ها و پایه‏ ها بهترین گزینه است.

ب. کنترل پسماند خوراک

در خوراک طیور و گاوها مواد شیرینی مانند مخمر، جو و ملاس وجود دارد. این مواد آهنربای جذب آفات هستند. برای کنترل پسماند خوراک طیور می‎توان از زهکشی مناسب اطراف سیلوها و جلوگیری از ریخت و پاش خوراک استفاده کرد.

2. استفاده از زنبورهای انگلی به عنوان بمب هوشمند مبارزه بیولوژیکی

یکی از روش‎های نوین مبارزه با سوسک‎های تاریک زی، استفاده از زنبورهای انگلی است. این زنبورها دشمن خونی مگس‎ها و سوسک‎ها هستند. شفیره مگس‎ها را شناسایی کرده، آن را از بین برده و سپس در آن تخم گذاری می‎کنند. برای استفاده از این روش باید چند نکته مهم را در نظر داشته باشید. اول آن که سرعت رشد مگس‎ها تقریبا دو برابر سرعت رشد زنبور است. بنابراین در تابستان باید جمعیت زنبورها را تقویت کنید. توجه داشته باشید اگر از سموم قوی مانند پرمترین به شکل بی رویه استفاده کنید، این موضوع نه تنها تاثیر مثبت نداشته بلکه باعث کشتن زنبورها و افزایش سرعت تکثیر مگس‏ها و سوسک‏ها می‏شود. بنابراین حتما قبل از استفاده از این روش برای کنترل سوسک‎های بستر و مگس‎ها درباره سم مورد استفاده تحقیق کنید.

3. استفاده از لاروکش‎های افزودنی خوراک

یک روش هوشمندانه دیگر برای مبارزه با سوسک بستر، استفاده از لاروکش‎ها در خوراک است. لاروکش‎های بولوس یکی از افزودنی‎های محبوب است. این افزودنی به خوراک طیور اضافه شده و بستر با به محیطی سمی برای لاروها تبدیل می‎کند. این مواد از طریق فضولات دفع شده و هیچ آسیبی به خود دام وارد نمی‎کند.

4. استفاده از مکمل‎های حفاظتی مانند اسیدبوریک و نوارها

یک روش دیگر برای کنترل سوسک تاریک زی، استفاده از مکمل‎های حفاظتی مانند اسید بوریک در بستر سالن است. این روش از نظر اقتصادی نیز بسیار مقرون به صرفه بوده واغلب مرغداران و دامداران از آن استفاده می‎کنند. همچنین درزگیری شکاف‎ها با با نوار آلمینیومی با پشت قیری از لانه سازی سوسک‎ها در پشت دیوار جلوگیری خواهد کرد.

5. پیشگیری از ورود مجدد سوسک بستر

موضوع مهم دیگر برای رعایت چرخه بهداشت در مرغداری و دامداری، جلوگیری از ورود مجدد سوسک بستر به سالن است. برای این منظور باید از ورود تجهیزات آلوده به سالن، بستر نامرغوب، استفاده از دان آلوده و رفت وآمد افراد بدون رعایت اصول بهداشتی جلوگیری شود. همچنین تجهیزات مورد استفاده باید به طور مرتب ضد عفونی شده و در صورت نیاز و مشاهده آفات قرنطینه بهداشتی انجام شود.

6. کنترل شیمیایی و استفاده از سموم

در کنار همه روش‏های ذکر شده، بدون شک سم پاشی دوره‏ای و منظم و درست بیش از هر چیز دیگر به کنترل آفات در مرغداری و دامداری کمک خواهد کرد. نکته مهم استفاده چرخشی از آفات است، چرا که استفاده مداوم از یک ماده شیمیایی نسل بعدی آفات را نسبت به آن مقاوم می‎کند.

برای سم پاشی و کنترل شیمیایی می‎توان از موارد زیر در جدول استفاده کرد:

بهترین زمان سم پاشی چه زمانی است؟

برای آن که استفاده از مواد شیمیایی بهترین نتیجه را داشته باشد، باید زمان طلایی سم پاشی را انتخاب کنید. بلافاصله بعد از تخلیه مرغداری وقتی هوای داخل آن هنوز گرم است، سم پاشی را شروع کنید. سوسک‎ها عاشق گرما هستند. با سرد شدن سالن زیر زمین یا یا لای دیوار قایم می‏شوند. بنابراین اگر بلافاصله بعد از تخلیه سم پاشی کنید، هنوز سوسک‏ها در فضایی هستند که سم آن‎ها را از بین خواهد برد. همچنین برای سم پاشی تنها به فضای داخل مرغداری اکتفا نکرده و محیط بیرونی آن را نیز سم پاشی کنید. همچنین همانطور که در بالا نیز اشاره شد، هیچ گاه بیشتر از سه دوره از یک نوع سم استفاده نکنید.

کلام آخر:

اگر کنترل سوسک بستر بدون برنامه و صرفاً به‌صورت مقطعی انجام شود، نتیجه آن پایدار نخواهد بود و معمولاً پس از چند ماه دوباره با این آفت مواجه می‌شوید. بهترین راهکار برای کنترل دائمی آفات، اجرای یک برنامه ترکیبی و منسجم شامل رعایت بهداشت محیط، مدیریت صحیح بستر، اقدامات کنترلی فیزیکی و استفاده اصولی از مواد کنترل‌کننده است. در این میان، به‌کارگیری ضدعفونی‌کننده ارگانیک تولیدی صنایع آرال شیمی با نام داموسیب نقش مهمی در کاهش بار میکروبی، از بین بردن عوامل بیماری‌زا و ایجاد محیطی نامناسب برای رشد و تکثیر سوسک بستر ایفا می‌کند. استفاده منظم از این ضدعفونی‌کننده ایمن و غیرسمی، ضمن افزایش اثربخشی برنامه کنترل آفات، از بروز مقاومت و تحمیل هزینه‌های اضافی جلوگیری می‌کند.