بررسی جامع انواع بیماری های مرکبات

اگر تا اینجا آمدید، حتماً میدانید که مقالات زیادی در زمینه معرفی انواع بیماری های باکتریایی مرکبات وجود دارد. بیماری های شانکر مرکبات، بیماری لکه قهوه ای مرکبات، بیماری لکه موجی مرکبات و …. بسیاری دیگر از بیماری های مرکبات که حتماً اسم آن ها به گوش شما آشناست. متاسفانه اغلب این مقالات به صورت پراکنده و موردی به معرفی این بیماری ها پرداخته اند. در این مقاله قصد داریم به بررسی انواع بیماری های مرکبات به صورت کامل بپردازیم و این خلأ را پر کنیم. در همین راستا، علاوه بر معرفی 19 نوع بیماری، تلاش شده که تصویر رایج ترین بیماری های مرکبات، علائم بیماری، روش های کنترل و پیشگیری این بیماری ها نیز ذکر گردد. در پایان نیز، پیشنهاد آرال شیمی به شما کشاورزان و باغداران عزیز در راستای کنترل و کاهش این بیماری ها ارائه می شود.

⇐ قبل از ادامه مطلب، پیشنهاد می کنیم مقاله “آفات مرکبات و روش های مبارزه با آن ها” را مطالعه نمایید.

طبقه بندی بیماری های مرکبات:

برای فهم بهتر موضوع، و تشخیص تفاوت بیماری ها، لازم است یک دسته بندی کلی و شفاف انجام بدهیم.به طور کلی بیماری های مرکبات به 3 دسته بیماری های باکتریایی شامل(بیماری میوه سبز؛ بیماری شانکر باکتریایی)، بیماری های ویروسی از قبیل (تریستزا؛ لکه قهوه ای آلترناریای ؛ لپروز) و همچنین بیماری های قارچی مانند ( نماتد؛ بیماری لکه سیاه؛ اسکب) تقسیم می شوند. در ادامه به هر کدام از بیماری های قارچی محصولات کشاورزی، بیماری های ویروسی محصولات کشاورزی و بیماری های باکتریایی محصولات کشاورزی می پردازیم.

قبل از ادامه مطلب پیشنهاد میشود مقاله “سمپاشی مرکبات ضرورت، روش ها و زمان مناسب آن” و مقاله ” حذف کپک سبز مرکبات“را مطالعه نمایید.

رایج ترین بیماری های مرکبات

در این قسمت، به بررسی بیماری های رایج در مرکبات می پردازیم. بیماری های شانکر مرکبات، بیماری لکه قهوه ای مرکبات، بیماری لکه موجی مرکبات را می توان در زمره شایع ترین بیماری های مرکبات نام برد. با این وجود، تلاش میکنیم به طور موردی شاخص ترین نوع هر کدام از بیماری های قارچی محصولات کشاورزی، بیماری های ویروسی محصولات کشاورزی و بیماری های باکتریایی محصولات کشاورزی را معرفی می نماییم.

• بیماری ویروسی تریستزا (Citrus Tristeza Virus)

بیماری ویروسی تریستزا یکی از مهمترین و البته رایج ترین بیماری های مرکبات محسوب می شود. این بیمار از طریق واردات نهال های پیوندی به خصوص نارنگی از ژاپن به ایران به وجود آمده است. بیماری ویروسی تریستزا سبب می شود که گیاه درگیر گلدهی بی موقع شده و یا به زوال تدریجی برسد و از سوی دیگر سبب ایجاد ضعف در گیاه می شود. بیماری ویروسی تریستزا سبب تخریب آوندها شده و در رسیدن مواد غذایی به ریشه مزاحمت و اختلال ایجاد می کند. بیماری ویروسی تریستزا در لیست بیماری های ویروسی محصولات کشاورزی قرار گرفته است.

• بیماری ویروسی لپروز (Citrus Leprosis Virus)

بیماری لپروز در لیست بیماری های ویروسی محصولات کشاورزی قرار گرفته است و صنعت مرکبات را به خطر می اندازد. عامل این بیماری ویروس لپروزیس است. این بیماری به صورت مکانیکی از یک گیاه به گیاه دیگر منتقل می شود. کنه ها مهمترین عامل انتقال این بیماری هستند

علائم: روی شاخه ها زخم شده و میوه آلوده می شود. زخم های گرد یا بیضی شکل روی میوه دیده می شود. زخم ها به رنگ قهوه ای هستند و شامل قطر 2 الی 3 میلیمتری هستند.

کنترل: نیاز به کنترل کنه در باغ خواهد بود به طوری که پروسه قرنطینه نیز باید به دقت صورت بگیرد.

• بیماری اگزوکورتیس مرکبات (Exocortis)

بیماری اگزوکورتیس مرکبات یکی از مهمترین بیماری های مرکبات محسوب می شود. این بیماری در شمال کشور بیشتر دیده شده و در مازندران تکثیر شده است. یکی از نشانه های مهم این بیماری، کم رشدی شدید و پوسته پوسته پایه ها بوده که سبب ایجاد مشکلات زیادی در برگ گیاه می شود.

این بیماری بر روی پرتقال و نارنگی بیشترین اثر بد را می گذارد. در صورتی که گیاه درگیر پیچیدگی های شدید برگ حول محور اصلی به سمت پایین باشد باید به بیماری اگزوکورتیس مرکبات  مشکوک شد.

• بیماری کیسه صمغی

بیماری کیسه صمغی که با عنوان کیسه گشاد نیز شناسایی می شود معمولاً روی درختان قدیمی دیده می شود. این بیماری بسیار مشابه با بیماری کیسه تور است و علائم یکسانی دارد. حفره های طولی در تنه درخت ایجاد شده و شاخه های درختان را الوده می کند. صمغ زیر پوستی در نواحی فرورفته ترشح می شود و در صورتی که بیماری کیسه صمغی شدید تر باشد سبب نافرم شدن تنه و شاخه های درختان می شود و درخت حالت خمیده پیدا می کند. در بین بیماری های مرکبات، بیماری کیسه صمغی در لیست بیماری های باکتریایی محصولات کشاورزی قرار گرفته است و سبب بروز سرخشکیدگی می شود.

• بیماری میوه سبز

بیماری میوه سبز یکی از مهمترین بیماری های باکتریایی محصولات کشاورزی محسوب می شود و مشهور به گرینینگ است. این بیماری در ایران مشهور به یک بیماری قرنطینه ای است. این باکتری آوندهای آبکش گیاه را مدنظر قرار می دهد. روش انتقال آن به صورت تکثیری و پایا است و حشره ناقل با یک بار تغذیه از درخت آلوده این بیماری را منتقل می سازد.

در این بیماری برگ گیاه زرد شده و کوچک و چرمی به نظر می رسد و برگ دچار ریزش شده و میوه و شکوفه دهی خارجی از فصل صورت می گیرد.

کنترل بیماری: جلوگیری از انتقال نهال، ریشه کردن شدن آفت پسیل و مبارزه شیمیایی

• بیماری سبز شدن مرکبات

بیماری های مرکبات اغلب با نشانه های مشخصی همراه هستند. اما بیماری سبز شدن مرکبات یکی از بیماری های باکتریایی محصولات کشاورزی محسوب می شود که سبب مرگ درخت می شود. این بیماری به صورتی است که توسط حشرات یا پیوندک آلوده منتقل شده و سبب می شود که میوه ها کوچکتر شده و قند بیشتری داشته باشند. برای کنترل این بیماری باید با ناقل آن مبارزه صورت بگیرد.

♦ مقالات مرتبط♦

♣ هرآنچه که باید در مورد سم آفت کش و انواع آن بدانید!!

♣ بیماری های گندم و راه های مقابله با آفات مربوطه

♣ بیماری های قارچی هندوانه

♣  بیماری فومای کلزا

♣  آشنایی با روش های قلمه زنی

♣ جوانه زنی بذر و عوامل موثر بر آن

♣ بیماری ها و آفات باقلا

• بیماری جاروی جادوگر

بیماری جاروی جادوگر در لیست 20 نوع آفات مربوط به بیماری های مرکبات قرار گرفته است. این بیماری به واسطه پیوندک آلوده صورت می گیرد و بیشتر بر لیمو ترش اثر می گذارد به طوری که فاصله بین جوانه ها کمتر می شود. نام دیگری از بیماری جاروک لیموترش است و بیشتر استان کرمان و هرمزگان را مورد پوشش قرار داده است. اگر به بیماری های ویروسی محصولات کشاورزی دقت شود بیماری جاروی جادوگر یکی از موارد پر اهمیت محسوب می شود.

• بیماری استابورن یا ریز برگی مرکبات (Stubborn Citrus)

در بین انواع بیماری های مرکبات، بیماری استابورن یا ریز برگی مرکبات یکی از موارد شناخته شده و رایج است. این بیماری بیشتر در مناطق گرم و خشک رویت می شود. به طوری که گیاه حالت شادابی خود را از دست می دهد. این بیماری نسبتاً بی سر و صدا بوده تا حد زیادی مرموز است.

علت: بیماری استابورن یا ریز برگی مرکبات بر اساس پیوندهای آلوده وارد باغ می شود و در لیست بیماری های ویروسی محصولات کشاورزی قرار دارد.

علائم: تغییر وضعیت اندازه میوه ها، کاهش کیفیت میوه ها و کوچک شدن سر شاخ و شاخه ها.

کنترل: نیاز به جلوگیری از ورود حشرات ناقل بوده و همینطور باید علف های هرز سریعاً تخلیه شوند.

• بیماری گیاهی شانکر باکتریایی مرکبات (Bacterial Canker)

بیماری گیاهی شانکر باکتریایی یا به زبان خودمانی و رایج، بیماری شانکر مرکبات در لیست بیماری های باکتریایی محصولات کشاورزی قرار دارد و روی درختان میوه دار، مرکبات و همینطور گیاه زینتی دیده می شود. شانکر مرکبات یا Citrus Canker، یکی از مسری ترین بیماری های باکتریایی است که می تواند درختان مرکبات را تحت تاثیر قرار دهد.

در موارد خفیف این بیماری، ضایعات و زخم های زرد رنگی در قسمت های مختلف درخت از جمله میوه به وجود می آید. موارد شدید شانکر مرکبات می تواند آسیب های زیادی مانند ریزش برگ و ریزش میوه ایجاد کند. این عفونت باکتریایی به آسانی توسط ناقل های مختلفی همچون باد، آفات و حتی لباس یا ابزار انسان پخش می شود. به نظر می رسد آب و هوای مرطوب، گسترش بیماری را تسهیل می کند.

علائم: مهمترین علامت بیماری گیاهی شانکر باکتریایی یا شانکر مرکبات، وجود صمغ و شانکر روی شاخه و تنه و میوه ها است. بخش های آلوده درگیر فرورفتگی هستند. در بین بیماری های مرکبات، شانکر مرکبات بیشتر در فصل پاییز و زمستان رخ می دهد.

کنترل: سمپاشی چهار گانه یکی از روش های بسیار مناسب برای مقابله با بیماری گیاهی شانکر باکتریایی است. همینطور نیاز به هرس درختان و قطع شاخه های خشکیده پس از دوره یخبندان خواهد بود.

• لکه قهوه ای آلترناریای (Alternaria Brown Spot)

لکه قهوه ای آلترناریای یکی از بیماری های ویروسی محصولات کشاورزی محسوب می شود. بیماری لکه قهوه ای سبب پوسیدگی سرشاخه های ترد گیاه می شود و لکه های قهوه ای روی برگ پدیدار می شود.

علائم: وجود لکه قهوه ای مرکبات و بافت مرده روی برگ، سرشاخه های جوان، رگبرگ های زرد

کنترل: برای پیشگیری از بیماری های مرکبات به خصوص بیماری لکه قهوه ای آلترناریای نیاز است که کاشت ارقام مقاوم به بیماری در نظر گرفته شود و هرس به موقع صورت بگیرد. کودهای ازته مازاد نیز باید به حداقل برسد.

• بیماری نماتد

نام دیگر بیماری نماتد، سرطان خاک است. بافت های سلولی این بیماری جاندارانی هستند که سبب تغییر ساختار ژنتیکی می شوند. این بیماری شامل غده هایی است که به هم پیونده داده شده اند. بیماری نماتد در بین انواع بیماری های مرکبات، ریشه گرهی گیاه را مورد حمله قرار می دهد.

علائم: ریشه گیاه از بین می رود، شاخ و برگ گیاه دچار ریزش می شود و حالت پژمردگی به خود می گیرد. برگ ها کمرنگ می شوند و به رنگ خاکستری تبدیل می شوند.

کنترل: در ابتدا باید درختان آلوده شناسایی شوند، سپس نهال های آلوده ضدعفونی شوند، در نهایت نهال سالم و مقاومی خریداری شده و اصول بهداشتی در باغ رعایت شود. البته این روش ها برای رفع همه بیماری های قارچی محصولات کشاورزی می بایست رعایت شود.

• بیماری گموز

بیماری های مرکبات بسیار گسترده هستند اما بیماری گموز سبب پوسیدگی طوقه و ریشه گیاه می شود.

علائم: در اطراف طوقه، صمغ ترشح می کند و تا ارتفاع نیم متری از سطح خاک پیش می رود. قسمت آلوده و پوسیده بوی ماهی یا ترشی می کند و صمغ حالت آبکی و بی رنگ دارد. بیماری گموز در لیست بیماری های قارچی محصولات کشاورزی قرار دارد و قارچ فیتوفتورا عامل ایجاد این بیماری است.

کنترل: حذف علف های هرز از دور طوقه، رعایت فواصل بین درختان، استفاده از کودهای مناسب، تهیه نهال سالم از خزانه

• بیماری لکه سیاه مرکبات (Citrus Black Spot)

از میان بیماری های مرکبات، بیماری لکه سیاه در لیست بیماری های قارچی محصولات کشاورزی قرار گرفته است. بیشترین آلودگی روی برگ مرکبات دیده می شود و برگ دچار ریزش می شود. این بیماری نیز همانند سایر بیماری های مرکبات، شانکر مرکبات، بیماری لکه قهوه ای مرکبات و بیماری لکه موجی مرکبات دارای علائمی هست که به محض شناسایی، باید اقدامات پیشگیرانه و کنترلی صورت پذیرد.

علائم: یک سری لکه های سیاه روی میوه ها دیده می شود و از طریق سمپاشی نیز کنترل می شود. این بیماری در مراحل ابتدایی کنترل می شود. میوه ها روی درخت باقی می ماند اما کیفیت اولیه را ندارد.

کنترل: هرس کردن به موقع درختان ، سمپاشی مرکبات، هرس به موقع درختان و کاهش مدت انبارداری میوه ها

• بیماری اسکب (Citrus Scab)

از دیگر بیماری های قارچی محصولات کشاورزی، بیماری اسکب است. این بیماری سبب ایجاد جوش های روی سطح میوه شده و شاخ و برگ ها را بسیار بد شکل می کند.

علائم: برگ ها دچار ریزش می شوند، روی میوه و برگ جوش های سطحی دیده می شود. میوه نارس بوده و حساسیت زا می شود.

کنترل: نیاز به قارچ کش های مخصوص و خودداری از آبیاری بارانی.

• پیچ خوردگی برگ مرکبات (Citrus leaf curl)

  پیچ خوردگی برگ مرکبات با زرد شدن و جمع شدن و خمیدگی برگ به طرف داخل قابل شناسایی است.

این بیماری در اثر عوامل مختلفی ایجاد می شود که شایع ترین علل آن در زیر آورده شده است:
1. آفاتی همچون کنه، شته و غیره
2. مشکلات محیط زیستی مانند تنش خشکی یا خاک با پی اچ نامناسب
3. کمبود پتاسیم خاک

• سفیدک مرکبات یا کپک پودری مرکبات (Powdery mildew)

درخت پرتقال بسیار مستعد ابتلا به سفیدک مرکبات یا کپک پودری است، نوعی قارچ که باعث می شود یک ماده سفید و پودری روی شاخه ها ظاهر شود. برخی از آفات حشرات، مانند شپشک مرکبات و شپشگ آردی، هنگامی که با هم جمع شوند ممکن است شبیه کپک پودری باشند.

کپک پودری ممکن است در ابتدا به صورت لکه های کوچک مایل به خاکستری یا سفید ظاهر شود و در نهایت به تکه های بزرگ پودری تبدیل شود. کپک پودری بیشتر در قسمت های فوقانی برگ ظاهر می شود، اگرچه می تواند به ساقه های جوان، جوانه های گل و میوه نیز سرایت کند. علائم همزمان عفونت کپک پودری ممکن است شامل اعوجاج برگ یا زرد شدن برگ، ریزش زودرس برگ و جوانه های گل که شکوفه نمی کنند باشد. کپک پودری اغلب به دلیل گردش ضعیف هوا رخ می دهد.

• کپک سبز مرکبات (Penicillium digitatum)

یکی از مشکل ترین بیماری های پس از برداشت در پرتقال، کپک سبز است که توسط Penicillium digitatum ایجاد می شود.

این عامل بیماری زا، یکی از مشکلات جدی است، زیرا عامل 90 درصد خرابی پرتقال در طول دوره ذخیره سازی و در نتیجه خسارات جدی اقتصادی است. وقتی میوه ها برداشت می شوند، هاگ ها از جا کنده می شوند و با نسیم جابجا می شوند تا به تنه یا هر قسمت دیگر درخت بچسبند. آنها حتی می توانند در خاک بمانند تا شرایط مناسب برای رسیدن آنها فراهم شود. آنها درخت را نابود نمی کنند و معمولاً دمای سرد زمستان آنها را از بین می برد.

• سیاه شدن میوه مرکبات(Alternaria rot)

پوسیدگی آلترناریا، که پوسیدگی سیاه میوه مرکبات نیز نامیده می شود، باعث پوسیدگی نرم، قهوه ای تیره یا سیاه روی لیموها، یا پوسیدگی تیره و سفت در پرتقال های ناول تامسون می شود.

اغلب پس از ذخیره میوه ظاهر می شود، اما گاهی قبل از برداشت ظاهر می شود. لکه های پوسیده از طریق میوه به وضوح عبور می کنند.

• ملانوز مرکبات (citrus Melanose disease)

ملانوز (سیاه زبری) یک بیماری رایج درختان مرکبات است که به جای تأثیر بر کیفیت میوه، تأثیر بصری ایجاد می کند.

به طور خاص گریپ فروت ها مستعد ابتلا به آن هستند، اما سایر مرکبات جوان نیز می توانند آسیب پذیر باشند. ملانوز با ظهور ضایعات کوچک و لکه های نامنظم روی میوه مشخص می شود. پوسته ها می توانند بافت خشن داشته باشند و معمولاً در گریپ فروت ها بزرگتر هستند. ملانوز یک عفونت قارچی است که اغلب می تواند درختان مسن را با شدت بیشتری تحت تاثیر قرار دهد.

نتیجه گیری

بجز بیماری های مطرح شده در این مقاله، مانند شانکر مرکبات، بیماری لکه قهوه ای مرکبات؛ بیماری لکه موجی مرکبات و …، بیماری های دیگری نیز وجود دارند که شاید کمتر به گوش ما خورده باشد. از جمله این بیماری ها می توان  به پسیل مرکبات، کنه زنگ، شپشک سپردار و … اشاره کرد. اینطور که مشخص است هر یک از بیماری های مرکبات بر اساس وضعیت آب و هوایی، موقعیت گیاه و شرایط محیطی اثرگذار خواهند بود. روش های کنترل با بیماری های مرکبات به طور کلی شامل یک سری اصول مشخص است و در صورتی که بیماری در جهت نا مشخصی تکثیر شود باید روش های درمانی مهمتری را در نظر د اشت. معمولاً پیشگیری بهتر از درمان است اما روش های درمان بیماری های باکتریایی مرکبات نیز تا حد زیادی جلوی خسارت را می گیرد.

پیشنهاد صنایع آرال شیمی

استفاده از سموم و کودهای شیمیایی نامناسب، انتخاب زمان نامناسب، رعایت نکردن اصول بهداشتی از مرحله کاشت تا برداشت محصول و … از مواردی هستند که اغلب منجر به بروز و شیوع بیماری های مرکبات و آفات آن ها می شوند. بهره گیری از قارچ کش ها و آفت کش های ارگانیک بعنوان جایگزین های مناسبی برای انواع سموم شیمیایی، می تواند راهکار مناسبی برای کنترل این بیماری ها باشد. اگروسیب ویژه کشاورزی و گلخانه و پراکسیدین کشاورزی از جمله محصولاتی هستند که تولید داخل هستند. صنایع آرال شیمی توانسته است با الهام از آخرین تکنولوژی های روز، فرمولاسیون این محصولات را بومی سازی کرده و با قیمت بسیار پایین تری در اختیار کشاورزان و باغداران عزیز قرار دهد. بدیهی است که محصولاتی که به این منظور توصیه می شوند، پیشتر باید آزمایشات متعددی را پشت سر گذاشته باشند و نتایج حاصله مستند شده باشد. تیم فنی آرال شیمی، با انجام تحقیقات میدانی و بررسی های کارشناسی در استفاده از این محصولات، در شرایط جوی مختلف و بر روی محصولات مختلف کشاورزی و باغداری به نتایج مطلوبی رسیده است. شما نیز می توانید با یک بار استفاده ای این محصولات، نتیجه ی آن را ببینید. با این کار از مبلغ زیادی که سالیانه مجبور به صرف آن برای خرید سموم خارجی هستید به میزان قابل توجهی صرفه جویی می کنید.

با استفاده از این آفت کش ها و قارچ کش های ارگانیک، به سادگی می توانید بیماری های شانکر مرکبات، بیماری لکه قهوه ای مرکبات، بیماری لکه موجی مرکبات و بسیاری از بیماری های دیگر را کنترل و یا حتی از بروز آن ها پیشگیری کنید.

در صورت تمایل، می توانید برای مشاهده ویدیوهای مربوط به بازدید ها و مشاوره های حضوری تیم فنی آرال شیمی به قسمت ویدیوهای آرال شیمی مراجعه نمایید. همچنین در صورت نیاز به مشاوره فنی رایگان، میتوانید با کارشناسان فنی ما تماس بگیرید.

بهترین کودهای کشاورزی