نقش و کاربرد فنل ها در مزارع دام و طیور

در گذشته نگرانی های زیادی در مورد اثرات ضدتغذیه ای برخی از اعضای خانواده فنولیک ها وجود داشته است. با این حال، امروزه بیشتر توجه ها بر روی اثرات مفید فنولیک ها و استفاده از این ترکیبات به عنوان افزودنی های جایگزین در خوراک دام متمرکز شده است. با توجه به ممنوعیت استفاده از آنتی بیوتیک ها در صنایع خوراک دام، آگاهی از استفاده از افزودنی های طبیعی خوراک باعث تقاضای زیادی شده است. ترکیبات فنلی گیاهان به عنوان یک منبع آنتی اکسیدانی طبیعی بالقوه به دلیل نقش قابل پیش بینی آنها به عنوان افزودنی های خوراک در تولید طیور مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله به بررسی کاربرد فنل ها در خوراک دام و طیور و اثرات آن پرداخته شده است.

ترکیبات فنلی چیست؟

خانواده فنولیک ها، محصولات متابولیسم ثانویه گیاهی (فنل گیاهی) هستند. ترکیبات فنلی را می توان به عنوان هر ترکیبی که دارای یک حلقه بنزن با یک (فنل) یا چند گروه هیدروکسیل (پلی فنل) به عنوان استرها، متیل استرها و غیره تعریف کرد. خواص فیزیکی و شیمیایی فنل و یک ویژگی اساسی آن، فعالیت آنتی اکسیدانی قابل توجه آن است. علاوه بر این، برخی از فنول ها ممکن است خواص مفید دیگری مانند ایمنی، ضد التهاب، سلامت روده و فعالیت ضد میکروبی داشته باشند. ترکیبات فنلی دارای ظرفیت آنتی اکسیدانی بالایی هستند که می توانند نقش حیاتی در فواید سلامتی داشته باشند. با این حال، دانشمندان هنوز هم خانواده فنولیک ها را به عنوان افزودنی های موثر خوراک می شناسند. به استثنای برخی از اعضای خانواده فنولیک ها (تانن ها، ساپونون ها، آلکالوئیدهای سمی) بیشتر عصاره های گیاه در جیره غذایی حیوانات، خواص ضد مغذی از خود نشان نمی دهند.

فنول چه کاربردهایی دارد؟

کاربرد فنل به عنوان نگهدارنده در صنایع غذایی، افزودنی در خوراک دام و طیور و ضدعفونی کننده شناخته شده است.

الف) کاربرد فنل در صنایع غذایی

برای صنایع غذایی، ترکیبات فنلی به عنوان نگهدارنده زیستی کاربرد بالقوه ای دارند. در واقع، ترکیبات فنلی به طور گسترده در صنایع غذایی و برای بهبود ماندگاری محصولات فاسد شدنی مورد مطالعه قرار گرفته است. استفاده از فنول‌ها یا فنولیک‌ها از منابع طبیعی در مواد غذایی فرصت جالبی برای اعمال فعالیت های بیولوژیکی آنها است و امکان تولید مواد غذایی بدون افزودنی های مصنوعی را برای مصرف کنندگان فراهم می کند. به طور کلی، مهم ترین کاربرد های فنل به دلیل ویژگی های فنول، به شرح زیر است:

• فعالیت آنتی اکسیدانی ترکیبات فنلی
• اثرات آنتی اكسيدانی فنل
• تقویت فنل محصولات غذایی
• استفاده از ترکیبات فنلی در بسته بندی مواد غذایی فعال و فیلم های خوراکی

ب) کاربرد ترکیبات فنلی در خوراک حیوانات مزرعه و طیور

نقش بیولوژیکی ترکیبات فنلی با نحوه عملکرد آنها در مرغداری و مزرعه به تفصیل در زیر شرح داده شده است. برخی از مزایای فنل ها به شرح زیر است:

1) تاثیر ترکیبات فنلی به عنوان محرک رشد

 کاربردهای غذایی گیاهان مختلف و عصاره آنها به عنوان منابع فنلی به عنوان ابزاری بالقوه برای بهبود عملکرد رشد و کاهش مرگ و میر در حیوانات مزرعه مورد بررسی قرار گرفته است. مکانیسم ترکیبات فنلی که ممکن است با افزایش ترشح آنزیم های گوارشی (آنزیم های گوارشی درون زا، بزاق، صفرا و مخاط)، با کاهش تعداد باکتری های بیماری زا در GIT یا با تعدیل مورفولوژی روده به دلیل آنتی اکسیدان آنها و عملکردهای ضد التهابی، به عنوان محرک رشد برای حیوانات مزرعه عمل کند.

2) تاثیر ترکیبات فنلی بر کیفیت گوشت

ترکیبات فنلی نقش مستقیم یا غیرمستقیم بر کیفیت گوشت دارند. تیمول یا کارواکرول به عنوان آنتی اکسیدان طبیعی می تواند برای بهبود کیفیت گوشت جوجه های گوشتی مفید باشد. بر اساس تحقیقات، مقادیر قرمزی، شاخص اشباع، نیروی برشی، بو، طعم و پذیرش حسی کلی گوشت سینه در جوجه های گوشتی تغذیه شده با اسانس پونه کوهی در آب آشامیدنی 400 میلی گرم در لیتر بیشتر بود.

3) تاثیر ترکیبات فنلی بر عملکرد آنتی اکسیدانی

 محتوای ترکیبات فنلی به طور طبیعی خواص آنتی اکسیدانی دارند و می توانند از مولکول های زیستی (پروتئین ها، اسیدهای نوکلئیک، لیپیدهای چند غیراشباع و قندها) از آسیب اکسیداتیو از طریق واکنش های رادیکال آزاد محافظت کنند.

4) کاربرد فنل بر عملکرد سیستم ایمنی

ترکیبات فنلی که از گیاهان معطر مختلف منشاء می‌گیرند نقش تقویت‌کننده سیستم ایمنی بدن را اثبات کرده‌اند. عملکرد ضد التهابی ترکیبات فنلی به دلیل نقش سرکوب کننده پروستاگلاندین های التهابی و تولید اکسید نیتریک که می تواند روند التهابی را کاهش دهد مورد توجه قرار گرفته است. ترکیبات فنلی دارای خواص ضدالتهابی هستند که یکی از اهداف اصلی استفاده از ترکیبات فنلی به عنوان افزودنی خوراک در جیره حیوانات مزرعه است.

5) ترکیبات فنلی بر متابولیسم لیپیدها

ترکیبات فنلی مکمل باعث تحریک دفع استرول های مدفوعی و کاهش جذب کلسترول رژیم غذایی می شود که منجر به کاهش کلسترول پلاسما و کبد می گردد. به طور مشابه، مکمل‌سازی ترکیبات فنلی به عنوان افزودنی‌های خوراک در جیره‌های حیوانات مزرعه اثرات مثبتی را در برابر اکسیداسیون لیپید نشان داده است.

6) ترکیبات فنلی بر عملکرد ضد میکروبی

نقش ضد میکروبی ترکیبات فنولی که از گیاهان معطر و مشتقات آنها منشأ می گیرند توسط دانشمندان متعددی اثبات داده شده است. ترکیبات دارای فعالیت بازدارنده در برابر باکتری های گرم منفی و گرم مثبت بودند. علاوه بر این، اثر فنل بر باکتری ها به دلیل ساختار آنها است. گروه های هیدروکسیل در ترکیبات فنلی فعالیت های باکتری کشی را نشان می دهند. خواص ترکیبات ضد عفونی کننده فنل دار، موجب گشته است که از آن ها برای ضدعفونی شماری از مکان ها استفاده شود.

ج) کاربرد فنل برای ضدعفونی مرغداری

اینها مشتقات قطران زغال سنگ با پایه اسید کربنیک هستند. این گونه ضدعفونی کننده ها در برابر قارچ ها، باکتری های گرم مثبت و منفی موثر هستند، اما در برابر اسپور باکتری ها موثر نیستند و فقط برخی از ویروس ها را کنترل می کنند. در غلظت‌های بالا، فنل‌ها به‌عنوان یک سم پروتوپلاسمی عمل می‌کنند و به دیواره سلولی نفوذ کرده و آن‌ها را مختل می‌کنند و پروتئین‌های سلولی را رسوب می‌دهند، اما در غلظت‌های پایین تنها سیستم‌های آنزیمی سلول تحت تأثیر قرار می‌گیرند.

جهت مطالعه بیشتر مقالات زیر را مطالعه بفرمایید:

♣ اسپورکش، باکتری کش و قارچ کش در صنایع دام وطیور

♣ ضدعفونی کننده گلوتارآلدئید و کاربردهای آن

♣ اسیدهای آلی در خوراک دام و طیور

♣ برونشیت مرغی

عوارض و خطرات فنل برای ضدعفونی مرغداری

عموما ترکیبات فنلی، زیست تخریب پذیر نبوده و پس از استفاده از آن به عنوان گندزدا و ضدعفونی کننده، آلودگی فنلی در مرغداری ها حاصل می شود. دفع آن در محیط زیست و عدم تجزیه آن، موجب مشکلات زیست محیطی می شود. خطر مشتق‌های فنولی در مرغداری به دلیل سمی بودن و سرطان زا بودن بالا است و لذا دیگر از آن به عنوان ضدعفونی کننده استفاده نمی شود. جذب و تحریک پوست با سایر ترکیباتی که هنوز در حال حاضر مورد استفاده قرار می گیرند هنوز امکان پذیر است. آنها هاگ باکتری ها را از بین نمی برند و وجود مواد آلی می تواند اثربخشی آنها را کاهش دهد.

اثرات فنول بر بدن انسان

کاربرد فنل به عنوان ضدعفونی سالن های مرغداری، برای بدن انسان مضر است. فنل یک ترکیب سمی است که بخارات آن برای پوست، چشم و مجاری تنفسی خورنده است. سرطان زا بوده و همچنین اثرات ناباروری بر روی مردان و زنان به همراه دارد.

کلام آخر:

قابلیت های ضدعفونی ترکیبات فنلی برای مدت بسیار طولانی شناخته شده است. از مشتقات فنل گیاهی، به عنوان مکمل خوراک دام و طیور استفاده می شود. از سویی دیگر، خانواده فنولیک ها اثر میکروبی گسترده ای را نشان می دهند. با این حال این کارایی تا حد زیادی به عوامل محیطی زیادی مانند pH، دما، رقت و بار خاک بستگی دارد. فنل ها ضدعفونی کننده های بسیار فعالی هستند که می توانند محیط را با محصولات جانبی مضر آلوده کنند و به طور مداوم خطرات ایمنی و زیست محیطی را از خود نشان دهند. از این رو کاربرد فنل ها به عنوان ضدعفونی کننده محدود شده است. از این رو، به جای آن می توان از محصولات شرکت آرال شیمی از قبیل داموسیب، آرال بنزال و آرال گلوتار برای ضدعفونی سالن های مرغداری به شکل مطمئن استفاده کرد.