سیستم CIP چیست؟

سیستم CIP یک روش تمیز کردن سطوح داخلی لوله‌ها، مجراها، تجهیزات فرآوری، فیلترها و اتصالات مرتبط در کارخانجات، بدون نیاز به نیروی انسانی، دخالت دست و همچنین جداسازی بخش یا بخش‌هایی از دستگاه با استفاده از یک محلول ضدعفونی سطح بالا است. صنایعی مختلفی همچون صنایع لبنی، نوشیدنی، غذاهای فرآوری شده، دارویی و آرایشی به سطح بالایی از بهداشت نیاز دارند. لذا در این مقاله به بررسی انواع روش های CIP و معرفی ضدعفونی کننده موثر فوداسیب پرداخته می شود.

ضرورت وجود سیستم های CIP

سیستم CIP برگرفته از سه کلمه Cleaning in place است که به معنای شستشو در محل (شستشو سرخود) است. CIP می‌تواند برای تمیزکردن سریع، کارآمد و قابل اطمینان تمام فرآیندهای کارخانه مورد استفاده قرار گیرد. خطوط CIP در صنایع غذایی و آشامیدنی یک امتیاز بسیار مهم به حساب می آید. این روش سریع و به مراتب قابل تکرارتر از روش‌های دیگر است.

پیشنهاد میکنیم حتماً بخوانید:

♣ آشنایی با مبانی فرآیندهای شستشو در صنایع لبنی و غذایی

♣ ضدعفونی کننده های رایج در صنایع غذایی و لبنی و عملکرد آن ها

عملکرد کلی سیستم CIP

این سیستم بسته، با به گردش درآوردن محلول‌های گندزدای سطح بالا در یک تایم مشخص، آنها را ضدعفونی و عاری از وجود عوامل میکروبی می‌کنند. سیستم‌های اتوماتیک CIP از لحاظ ساختار، عملیات و سطح اتوماسیون با یکدیگر متفاوت هستند. در واقع مراحل سیستم شستشو بستگی به خطوط تولید ماده غذایی موردنظر دارد. اما عمدتا از چهار نوع مایع سود، اسید، آب داغ و آب استریل بهره می‌برند که در دو نوع خطوط رفت و برگشت قابل طراحی است. بسیاری از شرکت‌ها و کارخانه‌ها در تلاش هستند تا از طریق کاهش زمان عملیات و همچنین کاهش مصرف آب و مواد شیمیایی باعث بهبود عملیات سیستم CIP شوند.

انواع سیستم CIP

سیستم به دو روش، عملیات ضدعفونی و تمیز کردن دستگاه را انجام می دهد:

• سیستم Single pass:

این روش از یک محلول پاک کننده اولیه برای تمیز کردن دستگاه استفاده می کند، سپس عملیات تخلیه صورت می‌گیرد. در بیشتر موارد در این سیستم‌ها ابتدا یک مرحله پیش آبکشی (Pre-rinse) به همراه تزریق محلول ضدعفونی کننده برای از بین بردن بیشتر آلودگی‌ها به کار گرفته می‌شود. سپس ماده شوینده اعمال می‌شود و آبکشی نهایی انجام می‌شود.

• سیستم گردشی (Recirculation):

محلول تمیزکننده در یک تانک اضافی ساخته می‌شود و سپس برای تمیز کردن به کار می رود. گردش این محلول در دستگاه تا پایان چرخه تمیز کردن ادامه پیدا می‌کند. پس از شستشو با ماده شوینده مرحله آبکشی نهایی صورت می‌پذیرد. این سیستم‌ها، از آب و مواد پاک‌کننده کمتری استفاده می‌کنند اما به هزینه سرمایه‌گذاری بیشتری نیاز دارند.

مراحل کار سیستم CIP

مراحلی که معمولا در سیستم CIP  صورت می گیرد، شامل مراحل زیر است:

• استفاده از آب با فشار بالا برای از بین بردن باقی‌مانده‌های مواد موجود در تجهیزات.
• نظافت با مواد قلیایی که چربی‌ها و پروتئین‌ها را در خود حل می‌کند.
• شستشو با آب.
• تمیزکردن با مواد اسیدی که مواد قلیایی باقی‌مانده در سطح تجهیزات کارخانجات را خنثی می‌کند. این مرحله رسوب‌های معدنی را نیز از بین می‌برد، خصوصا در تجیهزاتی مانند پاستوریزاتور
• آبکشی نهایی که در این مرحله از آب سرد استفاد می‌شود.

بیشتر بدانید: سیستم شستشوی CIP یا شستشو در محل

اجزای سیستم CIP

قطعاتی که در سیستم‌های CIP مختلف معمولا وجود دارند شامل این موارد است :

• منبع آب
• تجهیزات اندازه‌گیری
• کنترلر PLC
• صفحه نمایش لمسی
• سیستم دوزینگ
• مبدل حرارتی
• تانک ورودی و تانک خروجی
• شیرهای چرخش با قابلیت تغییر دور و فشار و شیرهای اتوماتیک
• پمپ‌های مواد شیمیایی
• نمودار ثبت کننده فرآیند

عوامل موثر بر کارایی سیستم CIP

دمای بالا و مواد شیمیایی در سیستم CIP معمولا برای بهبود فرآیند تمیز کردن به کار می رود. ثابت نگه‌داشتن غلظت ماده شیمیایی، میزان آب مورد استفاده، زمان و دمای شستشو در این سیستم مشکل است. بنابراین زمانی که مشکلی برای سیستم ایجاد شود برای اطمینان از این که حداقل‌های فرآیند تمیز کردن انجام شده است، از مواد شیمیایی، دما، زمان و آب بیشتری استفاده می‌کنند که هزینه‌های زیادی را در بر می‌گیرد.

عواملی که بر روی کارایی سیستم CIP اثر می‌گذارند شامل:

• دمای محلول تمیزکننده: افزایش دما باعث افزایش کارایی می‌گردد در واقع مولکول‌ها با سرعت بیشتری آلودگی را از بین می‌برند.
• غلظت ماده تمیزکننده: با افزایش غلظت ماده شیمیایی تمیز کردن بهتر انجام می‌شود. زیرا قابلیت اتصال ماده با سطح افزایش پیدا می‌کند.
• زمان تماس محلول ضدعفونی کننده با تجهیزات: افزایش زمان تماس باعث افزایش کارایی فرآیند ضدعفونی  می‌گردد.
• فشار ایجاد شده حاصل از محلول ضدعفونی کننده: جریان غیریکنواخت (آشفته) محلول مورد استفاده با ایجاد یک نیروی ساینده آلودگی‌ها را بهتر از بین می‌برد.

انواع ساختار سیستم CIP

ساختار سیستم‌های CIP  متفاوت هستند که بنا به کاربرد آن، مراحل مختلفی را دنبال می کنند. رایج ترین اشکال سیستم های CIP به شکل زیر است:

• تک تانکی: شستشو و آبکشی از طریق یک تانک صورت می‌پذیرد.
• دو تانکی: یکی برای شستشو با آب و دیگری آبکشی است.
• سه تانکی: شستشو با آب، آبکشی و بازیافت از طریق سه تانک متفاوت انجام می‌شود.
• چهار تانکی: شستشو با آب، آبکشی، شستشو با مواد قلیایی، اسیدی، تمیزکننده و بازیافت هر کدام تانک‌‌های جداگانه دارند.

مزایای سیستم CIP

استفاده از سیستم CIP در صنایع تولیدی، مزایای فراوانی دارد که در زیر به برخی از آن ها اشاره می شود:

• عدم نیاز به نیروی انسانی
• زمان کوتاه فرآیند
• شرایط بهداشتی بالا (سیستم اتوماتیک کارآمدتر از سیستم دستی عمل می‌کند)
• ایمنی بالا

کاربردهای سیستم CIP

برخی از کاربرد های سیستم CIP به قرار زیر است:

•  پرکن‌های مایعات خصوصا در صنایع لبنی
• سیستم‌های پخت گوشت
• سیستم‌های تولید سالاد
• نوار نقاله‌ها
• اسلایسرهای گوشت

مزایای استفاده از پراستیک اسید در روش نوین CIP

جدیدترین تکنیک در این رابطه، استفاده از محول پراستیک اسید که یک ضدعفونی کننده سطح بالا با قابلیت تماس مستقیم با محصول غذایی و جایگزین اسید نیتریک است. این محلول دارای مزایای زیر است:

• با این روش مدت زمان عملیات کاهش و راندمان تولید افزایش می یابد.
• این ترکیب در دمای پایین اثرگذاری بالایی بر روی آلودگی‌ها و اجرام میکروبی دارد.
• به دلیل عدم نیاز به شستشوی نهایی با آب گرم به دلیل باقی‌مانده کم این محلول و قابلیت تماس با فراورده غذایی مصرف سوخت برای گرم کردن آب و مصرف آب کم می‌شود.
• باید توجه داشت که در ماندگاری مناسب اثر این ضدعفونی کننده سطح بالا، نیاز به استفاده از آب استریل هم نیست.
• ضمن اینکه از پساب سیستم CIP می توانید بعنوان محلول گندزدا برای کف سالن های تولید استفاده کنید یا بعنوان یک محلول ضدعفونی کننده در ضدعفونی فاضلاب، و جایگزین کلر از آن بهره ببرید.
• همچنین با توجه به عدم استفاده از آب گرم در مرحله انتهایCIP ، مصرف سوخت برای گرم کردن آب کم می شود.
• به دلیل کارکرد کمتر پمپ ها، میزان مصرف برق نیز کاهش می یابد.

کلام آخر

شرایط بهداشتی تولید موادغذایی و مواد آشامیدنی از اهمیت بسزایی برخوردار است. بنابراین کارخانجات می‌بایست استانداردهای بالایی برای این شرایط در نظر بگیرند تا از آلودگی و تجزیه محصول جلوگیری شود. از این رو، بهره گیری از یک محصول ضدعفونی کننده سطح بالا در این سیستم ها ضروری است. آرال شیمی، در این خصوص محلول کنستانتره فوداسیب را معرفی می کند. از خصوصیات فوداسیب بعنوان یک ضدعفونی کننده سطح بالا، اثرگذاری بر روی اجرام مقاوم میکروبی، بیوفیلم ها و رسوبات در درجه حرارت های پایین می باشد. برخلاف اسید نیتریک، باقی مانده آن خوراکی بوده و نیازی به شستشوی نهایی ندارد. فوداسیب منجر به کاهش 20 تا 30 درصدی هزینه ها در هر نوبت عملیات سیستم CIP می شود.

⇐بروزرسانی شده در شهریور 1402