نقش ضدعفونی‌کننده‌ ها در کنترل بیماری مایکوپلاسما طیور چیست؟

مایکوپلاسما طیور یکی از شایع‌ترین بیماری‌های تنفسی است که در صورت عدم کنترل مناسب کاهش تخم‌گذاری، افت کیفیت گوشت و تلف شدن پرندگان در مزارع و سالن‌های نگهداری را به‌دنبال دارد. این بیماری که از پرنده آلوده منتقل می‌شود، با انجام روش‌های ساده‌ای مانند توجه به نکات تغذیه‌ای، شرایط مناسب تهویه و دما و همچنین ضدعفونی‌ سطوح یا تجهیزات قابل پیشگیری است. در این مطلب بعد از بررسی نشانه‌های رایج بیماری و روش‌های انتقال آن، راه‌حل‌های موثر کنترل و پیشگیری با تمرکز بر استفاده مناسب ضدعفونی‌کننده‌ها را بررسی می‌کنیم.

همچنین بخوانید:

♣ آنفولانزای مرغی | علائم، پیشگیری و درمان

♣ برونشیت مرغی

بیماری مایکوپلاسما طیور چیست؟

مایکوپلاسما (Mycoplasma) که به نام مایکوپلاسموسیس یا مایکوپلاسماز هم شناخته می‌شود، نوعی باکتری بدون دیواره سلولی است که بیماری‌های تنفسی در طیور ایجاد می‌کند. ۲۲ گونه مختلف از این باکتری بیماری‌زا در پرندگان شناسایی شده است، اما تنها چهار مورد از آن‌ها به‌عنوان گونه بیماری‌زا در طیور شناخته می‌شوند. گونه مایکوپلاسما گالیسپتیکوم و مایکوپلاسما سینوویه در مرغ‌ها و بوقلمون‌ها و گونه‌های ملاگریدیس و آیوائی در بوقلمون‌ها انواع بیماری‌زا در مزرعه‌های نگهداری طیور هستند.

علائم و نشانه‌ های شایع مایکوپلاسماز طیور

بیماری مایکوپلاسما طیور معمولا به‌ شکل بیماری مزمن تنفسی خود را نشان می‌دهد. عطسه، آبریزش بینی، تنفس از طریق منقار نیمه باز شایع‌ترین نشانه‌ها هستند. گاهی اوقات هم با ورم چشم‌ها، چشمان کف‌آلود یا پک‌ها و سینوس‌های متورم پرنده همراه است. البته اگر این بیماری با سایر عفونت‌های ویروسی تنفسی به‌خصوص E.Coli همراه باشد، التهاب کیسه‌های هوایی پرنده را به‌دنبال خواهد داشت.

همچنین درگیر شدن هم‌زمان طیور با گونه‌ مایکوپلاسما گالیسپتیکوم و بیماری نیوکاسل شدت علائم تنفسی را بیشتر می‌کند. البته تشدید نشانه‌ها به میزان باکتری در بدن پرنده، سن و نوع پرنده بستگی دارد. معمولا پرندگان جوان نسبت به مسن‌ترها و بوقلمون‌ها نسبت به مرغ‌ها در این مورد حساس‌تر هستند و نشانه‌های بیماری شدیدتر است. این بیماری در صورت عدم درمان در مرغ‌های تخم‌گذار باعث کاهش تعداد تخم، کاهش جوجه‌آوری و افت کیفیت گوشت آن‌ها می‌شود.

گونه مایکوپلاسما سینوویه معمولا مشکلات تنفسی خفیفی را ایجاد می‌کند که البته تحت شرایط خاص و هم‌زمانی با سایر بیماری‌ها می‌تواند شدیدتر شود. در بعضی مواقع خاص و کمتر شایع نشانه‌های ضایعات مفصلی، لنگ زدن پرنده، عقب‌ماندگی رشد به‌خصوص در جوجه‌های گوشتی هم مشاهده شده است. حتی در برخی جوجه‌های آلوده کبد و کلیه هم بزرگ می‌شوند.

چگونه مایکوپلاسما در طیور سرایت می کند؟

این بیماری نوعی عفونت باکتریایی است که دلایل مختلفی در ایجاد و انتقال آن نقش دارند. مهم‌ترین آن به شرح زیر هستند:

1. انتقال مستقیم از پرندگان بیمار از طریق ترشحات، عطسه یا تخم‌های آلوده
2. شرایط نامطلوب نگهداری پرنده در مرغداری مانند رطوبت نامناسب، دمای نامتعادل، تهویه ضعیف، سر و صدای زیاد، تراکم بیش از حد در فضای محدود
3. کمبود و عدم تعادل ویتامین‌ها، مواد معدنی، کیفیت پایین یا آلوده بودن خوراک، قطع ناگهانی تغذیه
4. عدم رعایت بهداشت کارگران، ضدعفونی نامناسب سالن، آبخوری، تجهیزات، دست یا کفش آلوده پرسنل

البته پرندگان وحشی مانند گنجشک یا حتی وزش باد هم در بسیاری مواقع عامل انتقال این بیماری هستند. سرعت انتقال بیماری به‌خصوص در گله‌هایی که پرندگان سن‌های مختلفی دارند نیز بیشتر است و کنترل بیماری را دشوار می‌کند.

چگونه بیماری مایکوپلاسما طیور را تشخیص دهیم؟

تشخیص دقیق Mycoplasma اهمیت زیادی برای کنترل و پیشگیری آن دارد. روش‌های تشخیص شامل موارد زیر هستند:

روش‌های پیشگیری و کنترل مایکوپلاسما طیور

ریشه‌کنی عامل بیماری‌زا بهترین روش برای کنترل مایکوپلاسموز طیور است. به همین دلیل معمولا تخم‌مرغ‌های جوجه‌کشی از لحاظ آلودگی به این باکتری آزمایش می‌شوند و کل عملیات تحت شرایط کنترل شده انجام می‌گیرد تا بیماری به نسل بعدی منتقل نشود. همچنین سلامت جوجه‌ها هنگام رشد نیز در دوره‌های منظم ارزیابی می‌شود. البته در حال حاضر واکنسیاسیون Mycoplasma برای این بیماری در دسترس است و هنگام مشاهده نشانه‌های بیماری یا احتمال خطر آلودگی انجام آن ضروری است.

در کنار این موارد رعایت نکات مهم زیر از انتقال و گسترش بیماری جلوگیری می‌کند:

• مدیریت گله‌های طیور و نگهداری پرندگان مولد در گله‌های کوچک‌تر حداکثر ۲۰۰ تا ۳۰۰ قطعه
• عدم نگهداری پرندگان با سنین مختلف در یک محل
• کاهش سطح گرد و غبار و گاز آمونیاک در سالن نگهداری طیور با تهویه مناسب
• ارزیابی مداوم دما و رطوبت محل نگهداری و نگهداری آن در شرایط بهینه
• بررسی دوره‌ای سلامت پرندگان جوان
• ضدعفونی فارم‌های طیور و تجهیزات

نقش ضدعفونی‌کننده‌ها در کنترل مایکوپلاسما طیور

باکتری عامل بیماری مایکوپلاسما طیور خارج از بدن پرنده به مدت زیادی نمی‌تواند زندگی کند و با مصرف ضدعفونی‌کننده مناسب از بین می‌رود. بنابراین ضدعفونی اصولی تجهیزات مرغداری، سالن‌‌های نگهداری طیور و همچنین ضدعفونی لباس‌ها و دست‌های پرسنل هنگام ورود به سالن و تماس با پرندگان در پیشگیری و کنترل بیماری بسیار موثر است. این کار اگر به شکل منظم انجام شود، بسیار اقتصادی است و مانع خسارت‌های بعدی در اثر درگیر شدن طیور با بیماری خواهد شد.

برای نتیجه مناسب، ضدعفونی در موارد زیر باید در هر سالن نگهداری و پرورش طیور انجام گیرد:

۱. آبخوری، دان‌خوری، کف سالن و دیواره‌ها، تجهیزات حمل و نقل و کلیه سطوح در تماس با پرنده

۲. دست‌ها، لباس‌، کفش پرسنل

۳.  سطح رویین تخم‌مرغ‌های نطفه‌دار

بهترین زمان برای انجام ضدعفونی پایان هر دوره پرورش و قبل از ورود گله جدید است. اما انتخاب درست ضدعفونی‌کننده باید با مشاوره تخصصی کارشناسان و با درصد مناسب انجام گیرد. با این حال معمولا ضدعفونی‌کننده‌ها با ترکیبات آمونیوم چهار ظرفیتی، پر استیک اسید و گلوتارآلدهید متداول‌ترین انواع هستند.

چالش‌های مقاومت میکروبی در برابر ضدعفونی‌کننده‌ها

با وجود تاثیر بالای ضدعفونی‌کننده‌ها در کنترل بیماری مایکوپلاسمای طیور، در صورتی‌که این مواد به‌درستی و در مقدار مناسب استفاده نشوند، مشکلاتی را نیز بوجود می‌آورد و حتی می‌تواند بدون هیچ تاثیری، بیماری را تشدید کند. در رایج‌ترین حالت، استفاده مداوم از یک نوع ضدعفونی‌کننده یا مصرف در غلظت کمتر از حد استاندارد توصیه ای، مکانیسم دفاعی باکتری را تقویت می‌کند. در نتیجه با مقاوم شدن باکتری، ضدعفونی‌کننده تاثیری در کنترل بیماری ندارد. مصرف کمتر از حد استاندارد  یکی از روش‌های رایج در سالن‌های نگهداری طیور است که معمولا بدون آگاهی لازم و  با هدف صرفه‌جویی هزینه‌ها انجام می‌گیرد. موضوعی که در واقع تلف کردن سرمایه و عامل ایجاد خسارت بیشتر است.

برخی مواقع نیز باکتری‌ها در محیط‌های مرطوب لایه‌ای را روی سطوح تشکیل می‌دهند که عامل افزایش مقاومت آن‌ها در برابر ضدعفونی‌کننده است. بنابراین تهویه مناسب محل برای تاثیر بهتر ضدعفونی‌کننده بسیار اهمیت دارد. همچنین وجود آلودگی‌های بیش از اندازه روی سطوح تاثیر مواد ضدعفونی را کاهش می‌دهد.

با توجه به این موارد، توجه به مقدار مناسب ضدعفونی‌کننده، چرخش دوره‌ای بین انواع ضدعفونی‌ کننده با ترکیبات مختلف، تمیز کردن محل ضدعفونی و آموزش پرسنل  باید مورد توجه قرار گیرد.

همچنین بخوانید:

♣ ترکیبات آمونیوم چهار تایی و کاربرد آن در صنایع دام و طیور

♣ کاربردهای پراستیک اسید 5% دامی(داموسیب)

کلام آخر:

انجام واکنیساسیون و پایش بیماری در هنگام جوجه‌کشی عامل مهمی در کنترل و پیشگیری از بیماری مایکوپلاسما طیور به‌حساب می‌آید. با این حال رعایت نکات بهداشتی در سالن‌ های نگهداری و ضدعفونی سطوح و تجهیزات، از روش‌ های اقتصادی است که در پیشگیری Mycoplasma بسیار تاثیر دارد. صنایع آرال شیمی با تولید انواع ضدعفونی‌ کننده های مخصوص تجهیزات و سطوح سالن‌های نگهداری طیور آماده همکاری و ارائه مشاوره تخصصی به مالکان مزارع پرورش مرغ، بوقلمون و سایر پرندگان است. محصول گندزدای ارگانیک داموسیب، محلولی ایمن برای انواع طیور بر پایه پراستیک اسید 5%، محلول سیلور پراکسیدین پلاس، گندزدای قوی بر پایه بون نقره و جرماسید، گندزدای آماده بمصرف بر پایه آمونیوم چهارتایی، همگی برای ضدعفونی سالن های طیور بکار می روند.