چگونه با بیماری های گوجه فرنگی و بادنجان مبارزه کنیم؟

گوجه فرنگی و بادمجان دو محصول کلیدی و مهم در تامین مواد غذایی و اقتصاد کشاورزی هستند. کشت این دو محصول مانند هر محصول کشاورزی دیگر در معرض بیماری‎ها و تهدیدات مختلف قرار دارد. از جمله این بیماری‌ها می‌توان به بیماری‎های قارچی، باکتریایی و ویروسی اشاره کرد. این بیماری‎ها می‌توانند در کوتاه‎ترین زمان ممکن محصول را تا مرز نابودی ببرند. بنابراین شناخت بیماری‎های شایع، علائم، علت و روش درمان کمک می‌کند اقدامات لازم را در کوتاه‎ترین زمان انجام داد. با ما همراه شوید تا در این مطلب با تعدادی از بیماری ‎های شایع بادنجان و گوجه فرنگی آشنا شویم.

همچنین بخوانید:

♣ ضدعفونی خاک چگونه انجام می شود؟

♣ بیماری بوته میری و روش های پیشگیری از آن

انواع بیماری های شایع در گوجه فرنگی چیست؟

پیش از معرفی انواع بیماری‌های گوجه‌فرنگی، لازم است بدانیم که این گیاه به دلیل شرایط کشت متنوع و حساسیت بالا، در معرض بیماری‌های مختلف قارچی، باکتریایی و ویروسی قرار دارد. عوامل محیطی مانند رطوبت بالا، آبیاری نامناسب، تغذیه نادرست و استفاده از بذر یا نشای آلوده نقش مهمی در بروز این بیماری‌ها دارند. شناخت کلی از دلایل ایجاد بیماری‌ها و توجه به اصول مدیریت مزرعه، نخستین گام برای پیشگیری، تشخیص به‌موقع و کاهش خسارت در مزارع و گلخانه‌های گوجه‌فرنگی است. بیماری های شایع گوجه فرنگی به شرح زیر است:

1. بیماری بلایت زود رس در گوجه فرنگی

 لکه موجی یا بلایت زودرس گوجه فرنگی، نوعی بیماری قارچی است که معمولا در اثر رطوبت طولانی مدت و بیشتر از شش ساعت ایجاد میشود. این بیماری در اثر وجود قارچ در گیاهان آلوده سال قبل در محصولات سال جدید ایجاد خواهد شد. دمای گرم بالای 24 تا 29 درجه سانتی گراد، پاشش آب و انتقال توسط باد نیز انتقال این بیماری را سرعت می بخشد. از جمله علائم این بیماری می‎توان به ایجاد لکه‎های قهوه‎ای تیره روی برگ‎ها به خصوص برگ‎ها مسن‎تر اشاره کرد.

برای کننترل و درمان این بیماری در گوجه فرنگی باید تناوب زراعی سه ساله با گیاهان غیر میزبان اجرا شود تا منبع عفونت قطع شود. همچنین بقایای گیاهان آلوده باید به طور کامل حذف شود. برای جلوگیری از رطوبت می‌توان از روش آبیاری قطره ‏ای استفاده کرد. در صورت نیاز قارچ کش‎های حفاظتی مانند مانکوزب یا کلروتالونیل نیز توصیه می‏شود.

2. بیماری پژمردگی فوزاریومی در گوجه فرنگی

این بیماری نیز یک بیماری قارچی شایع در گوجه فرنگی است. عامل اصلی ایجاد این بیماری پاتوژن خاک‎زاد است که می‎تواند سال‎ها در خاک فعال باقی بماند. دمای بالای 28 درجه سانتی گراد و خاصیت اسیدی زمین انتقال و شیوع این بیماری را سرعت می‏بخشد. زرد شدن و پژمردگی یک طرفه گیاه و تغییر رنگ آوندهای چوبی به رنگ قهوه‎ای تیره از جمله علائم این بیماری به شمار می‏رود. برای کنترل و درمان بیماری موثرترین روش استفاده از ارقام مقاوم به نژادهای رایج قارچ است. تنظیم PH، ضد عفونی شیمیایی خاک با روش‎هایی مانند سولاریزاسیون در مهار قارچ بسیار موثر خواهد بود. رعایت تناوب زراعی نیز برای کاهش تراکم قارچ ضروری است.

3. بیماری کپک خاکستری در گوجه فرنگی

یکی دیگر از بیماری‎های رایج در گوجه فرنگی کپک خاکستری است. این بیماری قارجی با ایجاد کپک‎های خاکستری و کرکی روی گوجه خود را نشان می‎دهد. کپک خاکستری همچنین میوه را نرم می‎کند. علت اصلی وقوع این بیماری در گوجه فرنگی تهویه ضعیف و رطوبت بالا است. عفونت قارچی از طریق بافت‎های آسیب دیده، محل‎های هرس یا گل‎های خشک منتقل می‏شود. برای جلوگیری از انتقال این بیماری تهویه را مناسب و رطوبت نسبی را زیر 85 درصد کنترل کنید. گل‎های بیمار و خشک شده را به سرعت از گیاه جدا کرده و وسایل مشترک مانند وسایل هرس را ضد عفونی کنید. استفاده از قارچ کش‌های تخصصی بوتریتیس به صورت متناوب به خصوص پس از هرس یا در زمان گلدهی موثر خواهد بود.

4. بیماری ویروسی موزاییک تنباکو در گوجه فرنگی

همانطور که از نام این بیماری پیدا است، منشا آن ویروس است. انتقال این ویروس از طریق کارگران، ابزارآلات و هرگونه برخورد با گوجه آلوده انجام می‏شود. این بیماری باعث ایجاد طرح‎های موزاییکی و لکه لکه روی برگ‎ها خواهد شد. گوجه ‏های بیمار ممکن است رشد نکرده یا تغییر فرم دهند. برای کنترل و پیشگیری از این بیماری ضد عفونی کردن ابزارآلات و دست‎ها حرف اول را می‎زند. برای ضدعفونی کردن می‎توان از موادی مانند تری سدیم فسفات استفاده کرد. کارگران به هیج وجه نباید در نزدیکی زمین کشاورزی و محصول از توتون استفاده کنند. حذف فوری و معدوم کردن گیاهان بیمار بلافاصله بعد از تشخیص الزامی است.

5. بیماری آفتاب سوختگی در گوجه فرنگی

این بیماری عامل قارچی یا ویروسی ندارد، بلکه عوامل محیطی مانند نور و گرمای شدید باعث ایجاد آن خواهد شد. قرار گرفتن میوه در برابر نور خورشید در دمای بالا به خصوص بعد از هرس کردن درختان باعث شیوع این بیماری خواهد شد. این بیماری گوجه را سفت و چرمی کرده و باعث ایجاد لکه‎هاس سفید، زرد روشن یا قهوه ‏ای روی آن می‏شود. برای جلوگیری و کنترل این بیماری استفاده مناسب از سایبان بسیار کمک کننده خواهد بود. آبیاری و تغذیه نیز در کنترل و درمان موثر است. حفظ رطوبت و تغذیه کافی گیاه، آن را مقاوم کرده و باعث ایجاد یک سایه طبیعی برای میوه‎ها خواهد شد.

بیماری های رایج در بادنجان کدامند؟

پیش از معرفی انواع بیماری‌های بادمجان، باید توجه داشت که این گیاه نیز مانند سایر محصولات خانواده سولاناسه به بیماری‌های متعددی حساس است که می‌توانند رشد، کیفیت و عملکرد محصول را به‌طور جدی تحت تأثیر قرار دهند. شرایط نامناسب محیطی مانند دمای بالا یا رطوبت زیاد، آبیاری غیراصولی، کمبود عناصر غذایی و استفاده از نشا یا خاک آلوده از مهم‌ترین عوامل بروز بیماری‌ها در بادمجان هستند.

در بخش زیر، انواع بیماری های رایج در بادنجان آمده است:

الف. بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی در بادنجان

این بیماری یک بیماری رایج قارچی در بادمجان است. علت اصلی شیوع آن قارچ خاک زاد است که متاسفانه می‎تواند سال‏ها در خاک باقی بماند. بیماری و ویروس از طریق ریشه وارد شده و سپس آوندهای چوبی را مسدود می‎کند. دمای متوسط تا خنک خاک، سرعت انتشار را بیشتر می‎کند. این بیماری به تدریج برگ‎ها به خصوص برگ‎های پیرتر را زرد کرده و آوندهای چوبی را قهوه‏ای تا سیاه می‎کند. موثرترین روش برای کنترل و درمان این بیماری پیوند و مدیریت ژنتیکی با پیوند بادمجان روی پایه‏های مقاوم به ورتیسیلیوم است. تناوب زراعی با گیاهان غیر میزان حداقل چهار تا پنج سال باید باشد. همچنین باید از کاشت بادمجان در خاک‏های سنگین با زهکشی ضعیف خودداری کرد.

ب. بیماری پژمردگی باکتریایی در بادنجان

این بیماری باکتریایی در بادمجان بسیار شایع است. بیماری به طور ناگهانی و در زمان کوتاهی باعث پژمردگی کامل گیاه می‏شود، با وجود آن که ممکن است برگ‎ها هنوز سبز باشند. اگر ساقه گیاه آلوده را برش بزنید، مایع لزج سفید رنگی را مشاهده خواهید کرد. این باکتری در خاک فعال است اما شرایطی مانند آب گرفتگی، زهکشی ضعیف و دمای بالا باعث شیوع خواهد شد. باکتری از طریق زخم‎های ریشه گیاه به آن وارد خواهد شد. برای کنترل و پیشگیری از این بیماری راهکار موثر پیوند روی پایه‏ های مقاوم و بهبود زهکشی خاک است. تناوب زراعی نیز و جلوگیری از ایجاد زخم روی ریشه هنگام عملیات کشاورزی بسیار موثر خواهد بود.

ج. بیماری لکه برگی سرکوسپورا بادنجان

این بیماری ریشه قارچی داشته و از طریق باد، باران یا پاشش آب از به گیاهان سالم منتقل خواهد شد. قارچ در بقایای گیاهی آلوده یا در بذر باقی می‎ماند، بنابراین انتقال آن به سرعت انجام می‏شود. دمای بالا و رطوبت زیاد سرعت انتقال را چند برابر خواهد کرد. این بیماری باعث ایجاد لکه ‏های دایره ‏ای قهوه‎ای تا خاکستری رنگ روی گیاه خواهد شد. لکه ‏ها به تدریج خشک شده و باعث سوراخ شدن میوه خواهند شد. استفاده از بذر سالم به همراه اجرای تناوب زراعی مناسب برای کاهش مایه تلقیح اولیه برای کنترل این بیماری بسیار مهم است. آبیاری قطره ‏ای از رطوبت بیش از اندازه جلوگیری خواهد کرد. همچنین قارچ کش‎های حفاظتی حاوی مانکوزب یا ترکیبات مسی می‎تواند تا حد زیادی عامل بیماری را از بین ببرد.

د. بیماری پوسیدگی ریزوکتونیا در بادنجان

پوسیدگی ریزوکتونیا نیز یک بیماری قارچی شایع در بادنجان است. تراکم بالای کشت همراه با زهکشی ضعیف انتقال این بیماری را سرعت می‏بخشد. قارچ خاک زاد عامل اصلی ایجاد بیماری است که در دما و رطوبت بالا شیوع پیدا می‎کند. این بیماری بیشتر در مرحله نشا به چشم می خورد. گیاهچه‎ها در سطح خاک دچار نکروز و باریک شدگی ساقه می شوند و در زمان کوتاهی باعث از بین رفتن میوه خواهد شد. زهکشی خوب، بستر کشت ضدعفونی می گردد و اجتناب از آبیاری بیش از اندازه به جلوگیری از شیوع بیماری کمک خواهد کرد. دمای بستر کشت را باید در مقدار مطلوب نگه داشت. همچنین برای کنترل شیمیایی می‎توان از قارچ کش‎های سیستمیک یا حفاظتی استفاده کرد.

مقاله مرتبط:  انواع سم قارچ کش و کاربردهای آن

ه. بیماری سفیدک پودری در بادنجان

بیماری سفیدک پودری یک بیماری قارچی شایع در بادنجان است. این بیماری در اثر نوسانات زیاد رطوبت شیوع پیدا می‎کند. به خصوص در شهرهایی که شب‎های خنک و روزهای گرم و خشک دارند. دمای متوسط تا بالا نیز شرایط را برای شیوع بیشتر بیماری فراهم می‎کند. بیماری باعث ایجاد پوشش سفید، پودری و آردی شکل روی سطح برگ خواهد شد. برگ‎ها زرد و خشک شده و در زمان کوتاهی دچار ریزش می‏شوند. بهبود تهویه در محیط ‏های بسته و جلوگیری از نوسانات شدید دمایی و رطوبتی تا اندازه زیادی از شیوع این بیماری جلوگیری خواهد کرد. استفاده از قارچ کش‎های تخصصی مانند ترکیبات گوگردی، روغن‏های معدنی یا ترکیبات سیستمیک به درمان این بیماری کمک خواهد کرد.

و. بیماری لکه برگی آلترناریا بادنجان

این بیماری نیز یک بیماری قارچی در بادنجان است. این بیماری نیز باعث ایجاد لکه‏ های قهوه ‏ای و کوچک روی برگ‏ها با هاله زرد خواهد شد. در موارد شدید برگ‎ها به طور کامل زرد شده و می‏ریزند. همچنین میوه‎ها نیز دچار آفتاب سوختگی خواهند شد. مانند دیگر بیماری‏ های قارچی رطوبت بالا، خیس ماندن طولانی مدت و دمای گرم تا متوسط شیوع را سرعت می‏بخشد. اجرای زراعی با گیاهان غیر میزبان باید حداقل سه سال زمان داشته باشد. از ابیاری قطره‏ ای استفاده شود. قارچ کش‎های شیمیایی مانند مانکوزب و کلروتالونیل نیز در کنترل بیماری موثر خواهند بود.

جدول مقایسه بیماری های بادنجان و گوجه فرنگی و روش های مبارزه

کلام آخر:

بیماری‌های گوجه‌فرنگی و بادمجان، در صورت عدم مدیریت صحیح، می‌توانند خسارات جدی به عملکرد و کیفیت محصول وارد کنند، اما با تشخیص به‌موقع، رعایت اصول زراعی و استفاده از نهاده‌های مؤثر قابل کنترل هستند. به‌ کارگیری محصولات آرال شیمی از جمله قارچکش اگروسیب به‌عنوان یک گزینه مناسب در کنترل بیماری‌های قارچی، نقش مهمی در کاهش آلودگی و افزایش سلامت گیاه دارد. همچنین استفاده از محلول اکسیژن‌ رسان پراکسیدین کشاورزی با بهبود تهویه ریشه، کاهش عوامل بیماری‌زا در خاک و افزایش جذب عناصر غذایی، به تقویت گیاه و افزایش مقاومت آن در برابر بیماری‌ها کمک می‌کند. ترکیب مدیریت اصولی و مصرف این محصولات، راهکاری مؤثر برای حفظ سلامت مزارع گوجه و بادمجان است.