بیماری تب برفکی گاو یا بیماری تب برفکی دام که به نام بیماری پا و دهان نیز شناخته می‌شود، یک بیماری ویروسی مسری است که بیشتر دام‌های سم‌چاک از جمله گاو، گوسفند، بز، شتر، آهو و خوک را درگیر می‌کند و خسارت‌های اقتصادی شدیدی دارد. این بیماری همان تب برفکی چیست که همه دامداران از آن واهمه دارند. لازم به ذکر است تب برفکی گاو با تب دست و پا و دهان انسان کاملاً متفاوت است. همچنین، اسب‌ها و گورخرها به این بیماری مبتلا نمی شوند. در ادامه درباره بیماری تب برفکی گاو و روش‌های کنترل و پیشگیری از آن توضیح می‌دهیم. در نهایت، یک محصول موثر در کنترل این بیماری معرفی خواهد شد.

همچنین بخوانید:

♣ آشنایی با انواع بیماری های دام؛ پیشگیری و درمان

♣ بیماری لنگش دام: روش های پیشگیری و درمان

عامل بیماری تب برفکی دام

عامل تب برفکی، ویروس تب برفکی از خانواده Picornaviridae است که دارای ۷ سویه مختلف می‌باشد. مصونیت در برابر یک سویه به معنی ایمنی کامل دام نیست. این ویروس در شرایط pH خنثی در غدد لنفاوی و مغز استخوان زنده می‌ماند و باعث تلفات اقتصادی شدید می‌شود. دام پس از بیماری نیز دچار کاهش وزن و افت تولید شیر خواهد شد. اما زمانی که PH کمتر از 6.0 باشد (یعنی پس از مرگ سخت)، ویروس در ماهیچه ها از بین می رود. تب برفکی، تلفات شدیدی به وجود می آورد و در حالی که اکثر حیوانات مبتلا بهبود می یابند، این بیماری اغلب آنها را ضعیف و ناتوان می کند.

علائم و نشانه های بیماری تب برفکی دام

دام های بیش پرورشی، نسبت به نژادهای سنتی، بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند. بیماری تب برفکی به ندرت در حیوانات بالغ کشنده است. اما اغلب مرگ و میر در حیوانات جوان، به دلیل میوکاردیت (التهاب عضله قلب) یا در صورت ابتلای والدین به بیماری و عدم توانایی آنها در شیردهی اتفاق می افتد. بیماری FMD با تب و زخم های تاول مانند در زبان و لب ها، در دهان، روی پستانک ها و بین سم ها مشخص می شود. این عفونت، موجب بی میلی حیوان مبتلا، به غذا خوردن یا حرکت می گردد.

علائم تب برفکی در گاو

در گاو مبتلا می‌توان علائم زیر را مشاهده کرد:

تب بالا و کاهش اشتها.
تاول یا وزیکول در دهان، زبان، لب‌ها، پستان‌ها.
افزایش بزاق، زیاد تف کردن، لنگش یا امتناع از راه رفتن.
کاهش شدید تولید شیر، کاهش وزن.
لرزیدن
چرت زدن و کوبیدن لب ها
تاول در بین سم‌ها

علائم تب برفکی در گوسفند

در گوسفند و دیگر نشخوارکنندگان کوچک ممکن است بیماری ملایم‌تر باشد یا علائم از دید پنهان باقی بماند.

لنگش ناگهانی شدید، تمایلی به ایستادن یا راه رفتن ندارد.
تاول در پوست سم، زبان یا پستان ممکن است به چشم می خورد.

تب برفکی چند روز طول می‌کشد؟

دوره کمون بیماری تب برفکی دام متغیر است و به میزبان، محیط، مسیر قرار گرفتن در معرض و سویه ویروس بستگی دارد. فاصله بین قرار گرفتن در معرض عفونت و ظهور علائم، بین 24 ساعت تا 10 روز یا حتی بیشتر، متغیر است. متوسط دوره کمون برای گوسفند و بز، پس از عفونت با ویروس، 3-8 روز، برای خوک ها بیشتر از 2 روز و برای گاوها 2-14 روز است. دقت کنید که حیوانات می توانند ویروس را، قبل از ظهور علائم بالینی، منتقل کنند. زیرا حیوانات قبل از ظهور بیماری، در حلق و خون خود، دارای ویروس هستند. اما مدت زمان کامل بهبودی ممکن است ۱۰ تا ۱۵ روز یا بیشتر طول بکشد خصوصاً اگر عوارض ثانویه وجود داشته باشد.

روش های انتقال و انتشار بیماری FMD

تمامی ترشحات حیوانات مبتلا، حاوی ویروس FMD است. این حیوانات مقدار زیادی آئروسل ویروسی را تنفس می کنند، که می تواند حیوانات دیگر را از طریق راه های تنفسی یا دهانی آلوده کند. ویروس ممکن است تا 4 روز قبل از اینکه حیوان علائم بالینی بیماری را نشان دهد، در شیر و مایع منی موجود باشد.

بیماری پا و دهان گاو، به سهولت انتشار ویروس، از طریق یکی یا همه موارد زیر اتفاق می افتد:

حیوانات آلوده تازه وارد گله (حامل ویروس در بزاق، شیر، مایع منی و غیره)
آغل یا ساختمان ها و وسایل نقلیه حمل و نقل حیوانات آلوده
یونجه، خوراک، آب، شیر یا مواد بیولوژیک آلوده
لباس، کفش یا تجهیزات آلوده
گوشت حاوی ویروس یا سایر فرآورده های حیوانی آلوده (اگر به صورت خام باشد)
آئروسل های آلوده (انتشار ویروس از طریق جریان هوا)

آیا تب برفکی دام به انسان منتقل می شود؟

طبق گزارش وزارت کشاورزی، شیلات و جنگلداری استرالیا (DAFF)

این بیماری در دسته بیماری های زئونوز قرار ندارد و مختص حیوانات است نه انسان و با بیماری دست، پا و دهان که در کودکان خردسال شایع است، (تب برفکی در کودکان) متفاوت است.

شایان ذکر است که ویروس FMD، با خوردن گوشت آلوده به انسان منتقل نمی شود.

روش های تشخیص تب برفکی

وجود ویروس FMD را فقط می توان از طریق آزمایش نمونه های آلوده، تأیید یا رد کرد. جهت نمونه برداری، ممکن است نیاز باشد موارد زیر را جمع آوری کنید:

مایع وزیکولی
برچسب های بافت اپیتلیال
خراشیدن حلق
سرم

وجود ویروس تب برفکی تنها از طریق انجام آزمایش‌های تخصصی در آزمایشگاه قابل تأیید یا رد است و تشخیص بالینی به‌تنهایی کافی نیست؛ زیرا برخی بیماری‌های دهانی و سمّی دام‌ها علائمی مشابه FMD ایجاد می‌کنند. بنابراین، در صورت مشاهده زخم و تاول در دهان یا پا، دامپزشک باید هرچه سریع‌تر اقدام به نمونه‌برداری از دام مشکوک کند. نمونه‌های مورد نیاز برای تشخیص ویروس معمولاً شامل مایع وزیکولی داخل تاول‌ها، قطعاتی از بافت اپیتلیال اطراف زخم، خراش حلق برای بررسی حضور ویروس در مجاری تنفسی، و همچنین نمونه سرم خون جهت ارزیابی سطح آنتی‌بادی‌ها می‌باشد. این نمونه‌ها باید در شرایط زنجیره سرد و طبق اصول امنیت زیستی به آزمایشگاه ارسال شوند تا خطر انتشار آلودگی کاهش یابد. تشخیص سریع و دقیق، از مهم‌ترین اقدامات برای کنترل شیوع تب برفکی و جلوگیری از خسارات اقتصادی در دامداری‌ها است.

روش های پیشگیری و کنترل بیماری تب برفکی دام

انجام اقدامات فوری طبق استراتژی جهانی کنترل بیماری تب برفکی، در تشخیص زودهنگام و هشدار و اجرای نظارت، موثر است. این اقدامات، به دو دسته درون مزرعه ای و کلینیکی تقسیم می شوند:

الف) اقدامات مزرعه ای

دامداران باید نخست اقداماتی را در سطح مزرعه انجام دهند. این اقدامات عبارتند از:

کنترل دسترسی مردم به دام و تجهیزات
کنترل ورود حیوانات جدید به گله های موجود
تمیز کردن و ضدعفونی منظم آغل دام، ساختمان ها، وسایل نقلیه و تجهیزات
نظارت و گزارش بیماری
دفع مناسب کود و لاشه مرده

ب) استفاده از واکسیناسیون

با توجه به وضعیت FMD، محققان می تواند استراتژی های واکسیناسیون را برای دستیابی به پوشش انبوه یا هدف قرار دادن زیر جمعیت های حیوانی یا مناطق خاص طراحی کنند. برنامه‌های واکسیناسیون که در یک جمعیت هدف انجام می‌شوند، باید دارای چندین معیار حیاتی باشد.

به طور کلی، واکسن تب برفکی باید دارای مشخصات زیر باشد:

پوشش واکسن باید حداقل 80٪ باشد.
کمپین ها باید در کوتاه ترین زمان ممکن تکمیل شوند.
واکسیناسیون باید امکان تداخل ایمنی مادر را فراهم کند.
واکسن ها باید در دوز صحیح و با روش صحیح تجویز شوند.

همچنین بخوانید:

♣ روش های مبارزه با بیماری پوستی و انگلی دام

♣ تیلریوز گاوی (بیماری زردی گاو) | علائم، پیشگیری و درمان

بهترین دارو برای درمان تب برفکی چیست؟

تا به امروز، برای بیماری تب برفکی گاو یا دیگر دام‌ها، هیچ داروی ضدویروس خاص و قطعی شناخته شده‌ای وجود ندارد که ویروس را به‌طور مستقیم ریشه‌کن کند. در بسیاری از کشورهای مبتلا به FMD، دامپزشکان برای کنترل عوارض جانبی بیماری مانند عفونت‌های باکتریایی ثانویه‌ی زخم‌ها، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها را توصیه می‌کنند. به‌علاوه، برای دام‌های شیری، تأمین آب تمیز، تغذیه مناسب، تسکین درد تاول‌ها و جلوگیری از درگیری پستان و سم‌ها نیز اهمیت ویژه‌ای دارد.

در کشورهایی که وضعیت FMD «عادی» است، دام مبتلا ممکن است تحت مراقبت حمایتی قرار گیرد تا بهبود یابد. ولی بهبودی کامل معمولاً چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد و در این مدت دام از لحاظ تولید شیر، وزن بدن یا حرکت ممکن است افت محسوسی داشته باشد. در برخی مناطق که دام‌های آلوده را تشخیص می دهند، سیاست‌های شدید مانند ذبح بهداشتی حیوانات مبتلا، اجرای قرنطینه و ضدعفونی گسترده محیط مزرعه اعمال می‌شود تا انتشار ویروس به دام‌های سالم متوقف شود.

کلام آخر:

حیوانات زنده، وسایل نقلیه و تجهیزات مورد استفاده برای حیوانات، لباس و کفش، ویروس FMD را با خود حمل می کنند. از آنجایی که این ویروس بسیار مقاوم است، جهت جلوگیری از جابجایی آن، کلیه تجهیزات مزرعه و دامداری و حتی لباس ها و کفش کارگران را باید به شکل دوره ای ضدعفونی کرد. صنایع آرال شیمی، محصولات گندزدای مختلفی از جمله آرال بنزال و آرال گلوتار را برای ضدعفونی و گندزدایی تجهیزات مزرعه، پیشنهاد می کند. همچنین، محصول فودگرید داموسیب بر پایه پراستیک اسید 5%، می تواند علاوه بر تجهیزات، ظروف غذاخوری و آبخوری و کلیه سطوح در ارتباط با دام را نیز بدون خطر، گندزدایی کند.

جهت دیدن ویدیوی آموزشی این بیماری، بر روی فایل زیر کلیک کنید:

⇓⇓⇓